Porażenie połowicze (paraliż połowiczy) - przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Porażenie połowicze to problem, w którego przebiegu dochodzi do niemożności wykonywania ruchów po jednej – prawej lub lewej - stronie ciała. Zdecydowanie najczęstszą jego przyczyną jest udar mózgu, różne inne patologie – takie jak np. nowotwory ośrodkowego układu nerwowego czy neuroinfekcje - również mogą jednak do niego doprowadzać. Jakie mogą być jeszcze inne przyczyny porażenia połowiczego i co proponowane jest pacjentom, u których się ono pojawi - czy istnieją jakiekolwiek szanse na to, że chory będzie jeszcze kiedykolwiek w stanie poruszać strukturami, które zostały u niego objęte paraliżem?

Spis treści

1. Porażenie połowicze: przyczyny
2. Porażenie połowicze: objawy
3. Porażenie połowicze: diagnostyka
4. Porażenie połowicze: leczenie
5. Porażenie połowicze: rokowanie

Paraliż połowiczy, porażenie połowicze (ang. hemiplegia) to porażenie mięśni jednej połowy ciała - problem ten pojawia się albo po lewej, albo po prawej stronie. Dość często termin ten jest mylony z podobnym, lecz nieco jednak innym stanem - niedowładem połowiczym (hemiparezą), w związku z czym warto już na samym początku wyjaśnić, czym różnią się od siebie te dwa problemy. Otóż o paraliżu mówi się wtedy, gdy dochodzi do całkowitej utraty możliwości poruszania jakimiś mięśniami ciała, niedowład rozpoznaje się zaś w sytuacji, kiedy czynności ruchowe mogą być podejmowane przez dotknięte procesem patologicznym struktury, jednakże są one w pewien sposób ograniczone.

Porażenie połowicze: przyczyny

Do porażenia połowiczego dochodzić może wtedy, kiedy to wystąpią jakieś uszkodzenia w obrębie którychś ze struktur zawiadujących czynnościami ruchowymi - podstawową przyczyną tego problemu jest uszkodzenie dróg korowo-rdzeniowych.

Zdecydowanie najczęstszą jednostką, która prowadzić może do wystąpienia paraliżu połowiczego, jest udar mózgu – tego rodzaju zaburzenia ruchowe mogą rozwinąć się w przebiegu zarówno udaru niedokrwiennego, jak i w przypadku krwotoku wewnątrzczaszkowego. Prawda jest jednak taka, iż przyczyną paraliżu połowiczego może być udar mózgu, ale i wiele jeszcze innych jednostek chorobowych, takich jak m.in.:

• krwotok podpajęczynówkowy
• urazy głowy (np. te, które skutkują wystąpieniem krwiaka nadtwardówkowego lub podtwardówkowego)
• schorzenia związane z procesami demielinizacji (np. stwardnienie rozsiane)
• neuroinfekcje (np. zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu)
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego
• stwardnienie boczne zanikowe
• zwyrodnienie korowo-podstawne

Biorąc pod uwagę powyższe wysunąć można wniosek, iż paraliż połowiczy jest schorzeniem nabytym. Tak rzeczywiście jest w przeważającej większości przypadków, zdarza się jednak i tak, że problem ten widoczny jest już od przyjścia człowieka na świat - jednostką, w której mogą być spotykane takiego rodzaju dolegliwości, jest np. mózgowe porażenie dziecięce.

Porażenie połowicze: objawy

Paraliż połowiczy raczej ciężko przeoczyć - w jego przypadku dochodzi w końcu do tego, że pacjent nie jest w stanie wykonać ruchu mięśniami należącymi do tej połowy ciała, którą objęło porażenie. Najczęściej problem zauważalny jest w obrębie kończyn (górnych i dolnych), zdarza się jednak i tak, że paraliżem objęte są również i mięśnie jednej połowy twarzy. Dodatkowo u chorych zauważalne może być wzmożone lub zmniejszone napięcie mięśniowe.

Porażenie połowicze: diagnostyka

Wstępnie u pacjenta, który trafia do lekarza z porażeniem połowiczym, wykonywane jest badanie neurologiczne - umożliwia ono przede wszystkim stwierdzenie, czy u chorego rzeczywiście doszło do paraliżu, czy też może jednak do niedowładu połowiczego (pacjentom zdarza się bowiem mylić te dwa określenia). Badanie to jest ważne również i z tego powodu, iż umożliwia ono wysunięcie podejrzenia co do tego, gdzie dokładnie nastąpiło uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Wtedy bowiem, gdy u chorego doszło do prawostronnego porażenia połowiczego, patologia toczy się w lewej części mózgowia, w sytuacji zaś, gdy pacjent cierpi na lewostronny paraliż połowiczy, oznacza to, że dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego rozwinęła się w prawych rejonach mózgowia.

Badanie neurologiczne rzeczywiście może potwierdzić to, że u badanego wystąpiło porażenie połowicze, z całą jednak pewnością na samej jego podstawie nie sposób stwierdzić, co stanowi przyczynę problemu i dlatego u pacjentów zlecane jest wykonanie innych jeszcze badań.

Są to przede wszystkim badania obrazowe głowy - tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Ich wykonanie jest niezwykle wręcz istotne - jeżeli bowiem u chorego doszło do udaru mózgu, zwłoka w leczeniu pogarsza rokowania chorego i w razie wystąpienia porażenia połowiczego istnieje przede wszystkim konieczność wykluczenia tego, że to właśnie udar stanowi jego przyczynę. Badania obrazowe głowy umożliwiają jednak nie tylko potwierdzenie lub wykluczenie udaru mózgu, ale i stwierdzenie innych patologii, które mogą odpowiadać za rozwój paraliżu u pacjenta – ich wyniki mogą wykazać np. istnienie u pacjenta jakiegoś wewnątrzczaszkowego guza.

Porażenie połowicze: leczenie

Przeprowadzenie pełnej, dokładnej diagnostyki u pacjentów z porażeniem połowiczym jest kluczowe z tego powodu, iż podstawowe leczenie tego problemu skupia się wokół jego przyczyny.

U chorych z udarem niedokrwiennym - o ile to możliwe - wdrażane jest leczeniem trombolityczne, ci zaś pacjenci, u których paraliż jest konsekwencją nowotworu mózgu, terapia powinna się koncentrować właśnie na leczeniu choroby nowotworowej.

Jeżeli zaś przyczyną porażenia połowiczego jest np. zapalenie mózgu lub stwardnienie rozsiane, to wtedy u chorych powinno być prowadzone odpowiednie dla tych schorzeń leczenie.

Należy tutaj podkreślić, że nie zawsze możliwe jest zastosowanie u pacjentów z porażeniem połowiczym leczenia przyczynowego - taka sytuacja może mieć miejsce np. u chorych z udarem mózgu, którzy pod opiekę medycznych specjalistów trafiają zbyt późno. W takim przypadku najistotniejsze stają się oddziaływania, które mają na celu jak najbardziej poprawić jakość życia chorych. Mowa tutaj przede wszystkim o regularnej rehabilitacji. Nie tylko może ona prowadzić do zwiększenia sprawności pacjenta, ale i zapobiegać niekorzystnym skutkom porażenia połowiczego, którymi mogą być m.in. bolesne przykurcze mięśniowe.

Porażenie połowicze: rokowanie

Nie sposób jednoznacznie powiedzieć, jakie są rokowania pacjentów z paraliżem połowiczym. To, czy człowiek odzyska jeszcze sprawność, zależy w tym przypadku w dużej mierze od tego, jakie są dokładnie przyczyny problemu.

Największych trudności doświadczać mogą np. ci pacjenci, którzy przebyli rozległy udar mózgu - u takich osób istnieje ryzyko, że paraliż będzie się u nich utrzymywał już do końca życia. Zdecydowanie lepsze są z kolei rokowania tych pacjentów, u których do porażenia połowiczego doprowadziła w pełni uleczalna choroba, taka jak np. ropień mózgu - u nich bowiem wyleczenie ropnia może prowadzić do całkowitego ustąpienia paraliżu.

Samo porażenie połowicze nie prowadzi do skrócenia życia chorych, jego możliwe konsekwencje mogą już jednak skutkować przedwczesną śmiercią pacjentów. Osoby, które są unieruchomione, obarczone są niestety m.in. zwiększonym ryzykiem wystąpienia incydentów zakrzepowo-zatorowych czy pojawieniem się na ich ciele odleżyn.

To właśnie ze względu na wymienione, a także inne jeszcze zagrożenia, aż tak istotna jest właściwa pielęgnacja oraz prowadzenie rehabilitacji u tych pacjentów, u których dojdzie do rozwinięcia się porażenia połowiczego.