Paraliż kleszczowy: objawy, przyczyny i leczenie

Paraliż kleszczowy może wystąpić po ukąszeniu przez kleszcza. Najczęściej na jego objawy narażone są małe dzieci, które nie ukończyły 8. roku życia. Jakie są przyczyny paraliżu kleszczowego - co go powoduje? Jakie są objawy paraliżu kleszczowego i na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Paraliż kleszczowy - przyczyny
2. Paraliż kleszczowy - objawy
3. Paraliż kleszczowy - diagnostyka
4. Paraliż kleszczowy - leczenie
5. Paraliż kleszczowy - zapobieganie
6. Paraliż kleszczowy dotyka głównie dzieci

Paraliż kleszczowy pojawia się po ukąszeniu przez kleszcza, najczęściej przez dorosłe samice kleszczy występujące przede wszystkim w Ameryce Północnej oraz na wschodnim wybrzeżu Australii. Sporadyczne zachorowania rejestruje się także w Europie i Afryce¹.

Choroba występuje u ludzi w każdym wieku, ale najczęściej rozpoznaje się ją u dzieci poniżej 8. roku życia.¹

Analiza zachorowań we wszystkich stanach USA w latach 1946-2006 potwierdziła, że 80% chorych stanowiły pacjentki i dziewczęta poniżej 8. roku życia.¹

Również w Australii na porażenie kleszczowe chorują najczęściej dzieci w wieku od 1. do 5. roku życia¹

Paraliż kleszczowy - przyczyny

Przyczyną paraliżu kleszczowego są toksyny znajdujące się w ślinie kleszczy, uwalniane do organizmu żywiciela podczas ich żerowania.

Mechanizm działania neurotoksyn nie został do końca poznany, jednak uważa się, że zależy on od gatunku kleszczy.

Na przykład, larwy występujących w Afryce kleszczy Argas walkerae powodują paraliż wiotki przez osłabienie przewodzenia impulsów nerwowych wzdłuż obwodowych włókien nerwowych i zmniejszenie prędkości przewodzenia w motoneuronach.

Mechanizm działania neurotoksyn często wykazuje podobieństwo do działania toksyny botulinowej.

Paraliż kleszczowy wywołują głównie zapłodnione samice kleszczy. Opisywane są jednak rzadkie przypadki porażenia powodowanego przez larwy i nimfy.

Istnieje ponad 60 gatunków kleszczy mogących powodować paraliż. Są to głównie kleszcze z rodziny Ixodes np. Ixodes holocyclus, występujące na wschodnim wybrzeżu Australii, kleszcze z rodziny Dermacentor obecne w Górach Skalistych, północno-zachodnim wybrzeżu USA oraz południowo-zachodniej Kanadzie.¹

W krajach europejskich, w tym w Polsce, występuje 6 gatunków kleszczy mogących powodować paraliż kleszczowy.¹

Paraliż kleszczowy - objawy

Paraliż kleszczowy przebiega w dwóch etapach:

1. Okres poprzedzający wystąpienie choroby

Charakteryzuje się niespecyficznymi objawami grypopodobnymi:

Paraliż kleszczowy przebiega zazwyczaj bez gorączki, czasem temperatura ciała może być nieznacznie podwyższona Nie obserwuje się nudności ani wymiotów.

• osłabieniem
• sennością
• bólami głowy
• czasem parastezjami (mrowieniam, drętwieniami)

Dolegliwości te pojawiają się średnio w ciągu 36 godzin od wkłucia się kleszcza w skórę. Szybkie usunięcie kleszcza, będącego źródłem neurotoksyny, zapobiega rozwojowi choroby.

2. Okres właściwego porażenia

Objawy pojawiają się między 4. a 7. dniem od ukąszenia przez kleszcza.

Okres właściwego porażenia przebiega pod postacią postępującego osłabienia siły mięśniowej i porażenia mięśni. Rozpoczyna się on problemami z koordynacją ruchów i utrzymaniem równowagi (ataksją) i osłabieniem siły mięśniowej kończyn dolnych.

Pacjenci mają trudności w chodzeniu, siadaniu.

Opisywano przypadki porażenia kleszczowego powikłane zapaleniem mięśnia sercowego i zapaleniem mięśni.

Paraliż ma charakter wstępujący i najczęściej postępuje od kończyn dolnych ku górze, prowadząc do porażenia wiotkiego, czterokończynowego. Może obejmować także mięśnie oddechowe.

Opisywane są także izolowane porażenia mięśni zaopatrywanych przez nerw VII, albo mięśni gałek ocznych.

Opisano także ślinotok, dyzartrie, zaburzenia połykania, zaburzenia mowy i opadanie powiek.

Paraliż kleszczowy - diagnostyka

Paraliż kleszczowy jest podobny do wielu chorób przebiegających z objawami porażenia wiotkiego. Są znane przypadki błędnego rozpoznania zespołu Guillain – Barre, a pacjentów niepotrzebnie leczono zabiegami plazmaferezy oraz immunoglobuliną G.

Paraliż kleszczowy powinien być różnicowany z:

W badaniach laboratoryjnych i obrazowych nie stwierdza się odchyleń.

• zatruciem toksyną botulinową
• polio
• uszkodzeniem rdzenia kręgowego
• poprzecznym zapaleniem rdzenia kręgowego
• miastenią
• zatruciem metalami ciężkimi lub związkami fosforoorganicznymi
• gorączką zachodniego Nilu

WARTO WIEDZIEĆ: Test Western Blot a borelioza. Interpretacja wyników badania

Paraliż kleszczowy - leczenie

Objawy porażenia ustępują po usunięcia kleszcza ze skóry. Jak szybko? To zależy od rodzaju kleszcza. Na przykład, po usunięciu kleszcza Dermacentor spp. obserwuje się szybką poprawę, a objawy ustępują całkowicie do 60 godzin.

Czytaj też: Jak usunąć kleszcza krok po kroku

Szybkie usunięcie kleszcza zapobiega rozwojowi paraliżu kleszczowego (paraliż pojawia się, gdy kleszcz żeruje w ciele człowieka od 4 do 7 dni).

Jednak w przypadku kleszcza Ixodes holocyclus ten okres może się znacznie wydłużyć nawet do kilku tygodni.

W przypadku porażenia mięśni oddechowych pacjenci mogą wymagać krótkoterminowej wentylacji mechanicznej.

W przypadku wystąpienia w miejscu ukąszenia przez kleszcza świądu, pokrzywki lub obrzęku zaleca się leczenie objawowe.

Wymagana może być antybiotykoterapia w przypadku wystąpienia miejscowego nadkażenia bakteryjnego lub rozpoznania choroby przenoszonej przez kleszcze.

Paraliż kleszczowy - zapobieganie

Zaleca się dokładne oglądanie ciała po powrocie do domu z pobytu na terenach leśnych, działkach, polanach, terenach sąsiadujących ze zbiornikami wodnymi.

Zaleca się stosowanie preparatów odstraszających, odpowiedni strój: ubrania z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami wpuszczonymi w skarpety.

Paraliż kleszczowy dotyka głównie dzieci

Jak już wspomniano, paraliż kleszczowy dotyka głównie dzieci. Pojawił się on m.in. u 5-letniej Kailyn Kirk z Grenady w Mississippi (USA), która została tymczasowo sparaliżowana po ukąszeniu przez kleszcza w głowę.

Dziewczynka nie mogła chodzić, przewracała się i miała problemy z mówieniem. Jej mama, czesząc włosy dziecka, odkryła uczepionego w skórze głowy dużego kleszcza.

Po przyjeździe do szpitala, lekarze zapewnili rodziców dziecka, że po usunięciu kleszcza objawy paraliżu powinny ustąpić w ciągu 12-24 godzin – tak też się stało. Kailyn Kirk na szczęście w końcu odzyskała sprawność.

Bibliografia:

1. Borawski K., Pancewicz S., Czupryna P., Zajkowska J., Moniuszko-Malinowska A., Paraliż kelszczowy, "Przegląd Epidemiologiczny" 2018;72(1)

Monika Majewska