Nadwrażliwość dotykowa - przyczyny, objawy, leczenie

Nadwrażliwość dotykowa to problem, którego objawem jest odczuwanie dyskomfortu wtedy, gdy drażni je jakaś przyczepiona do ubrania metka lub gdy zostaną one… przez kogoś po prostu dotknięte. Dzieci z nadwrażliwością dotykową mogą unikać przytulania, zabaw, w trakcie których mogą pobrudzić sobie ręce, jak i wielu różnych pokarmów. Jakie są przyczyny nadwrażliwości dotykowej oraz jak ją leczyć?

Spis treści

1. Nadwrażliwość dotykowa: przyczyny
2. Nadwrażliwość dotykowa: objawy
3. Nadwrażliwość dotykowa: rozpoznawanie
4. Nadwrażliwość dotykowa: leczenie

Nadwrażliwość dotykowa (ang. tactile defensiveness) może być jednym z przejawów zaburzeń integracji sensorycznej. W ostatnich latach coraz większa uwaga – i to zarówno lekarzy, jak i pedagogów oraz rodziców – kierowana jest ku zaburzeniom integracji sensorycznej.

Mianem tym określa się różnorodne zaburzenia, które wynikają z nieprawidłowej integracji w układzie nerwowym różnorakich, docierających do człowieka z otoczenia, bodźców, takich jak doznania dotykowe, wzrokowe, słuchowe czy odbiór położenia różnych części ciała w przestrzeni.

Nadwrażliwość dotykowa: przyczyny

W prawidłowych warunkach ludzki układ nerwowy zajmuje się integrowaniem różnych bodźców, z którymi styka się człowiek – po przeprowadzeniu swoistej "analizy" docierających doznań z różnych narządów zmysłowych możliwe staje się właściwe dla danej sytuacji reagowanie na docierające ze środowiska informacje.

Tak jak to wyżej nadmieniono, do systemu nerwowego docierają bodźce odbierane przez różne narządy zmysłów – jednym z nich jest zmysł dotyku.

Ogólnie zmysł dotyku uznawany jest za najbardziej rozbudowany spośród wszystkich ludzkich zmysłów, a do tego jest on tym spośród nich, który rozwija się najwcześniej.

Za odbiór wrażeń dotykowych odpowiedzialne są (rozmieszczone przede wszystkim w skórze) receptory dotykowe, których poszczególne rodzaje są wrażliwe na zimno, ciepło, ból czy ucisk.

Wyróżniane są ponadto dwa rodzaje odczuwanego przez ludzi dotyku. Pierwszym z nich jest dotyk protopatyczny, którego rolą jest odbiór informacji o bodźcu dotykowym oraz zainicjowanie ewentualnej reakcji obronnej wtedy, kiedy bodziec może stwarzać zagrożenie.

Drugim natomiast rodzajem dotyku jest dotyk epikrytyczny, odpowiedzialny za różnicowanie różnorakich bodźców dotykowych.

W prawidłowych warunkach, wraz z upływem czasu od przyjścia na świat, zmysł dotyku rozwija się, co zwiększa świadomość własnego ciała, jak i zwiększa świadomość orientacji w przestrzeni.

U niektórych jednak osób proces ten nie przebiega prawidłowo, czego skutkiem może być nadwrażliwość dotykowa. Co za nią odpowiada, tego jednak, niestety, do końca nie wiadomo.

Zwraca się uwagę na to, że zwiększyć ryzyko wystąpienia problemu może stosowanie przez matkę w czasie ciąży różnych używek (np. alkoholu), oprócz tego zwiększone ryzyko tego rodzaju zaburzeń integracji sensorycznej mogą mieć również te dzieci, które urodziły się przedwcześnie.

Czytaj też: Co grozi wcześniakowi? Najczęstsze choroby wcześniaków

Wśród teorii dotyczących przyczyn nadwrażliwości dotykowej warto wspomnieć o tej, która koncentruje się wokół nieprawidłowego odbioru doznań dotykowych w ośrodkowym układzie nerwowym.

Według niej za problem miałoby odpowiadać to, że u niektórych osób analizowane są przede wszystkim doznania odbierane przez dotyk protopatyczny, z jednoczesnym zaniedbywaniem analizy informacji odbieranych przez dotyk epikrytyczny i to właśnie miałoby prowadzić do tego, że dla pacjenta z nadwrażliwością dotykową prawie każdy dotyk może być odbierany jako coś nieprzyjemnego.

Czytaj też: Przeczulica (hiperestezja): przyczyny, objawy, leczenie

Nadwrażliwość dotykowa: objawy

Dla osoby z nadwrażliwością dotykową nieprzyjemny może być każdy dotyk – nawet taki, który u innych ludzi nie zwróciłby w ogóle ich uwagi.

Przejawy tej nieprawidłowości widoczne mogą być już w bardzo wczesnym okresie życia i mogą nimi być trudności z przyjmowaniem mleka (biorące się z trudności ze ssaniem), a w późniejszym czasie trudności z rozszerzaniem diety (gdzie podczas podawania dziecku nowych pokarmów dochodzić może u niego do dławienia się czy nawet i wymiotów).

Wraz z upływem czasu pojawiać się może coraz to więcej nieprawidłowości – wśród objawów nadwrażliwości dotykowej można wymienić:

• niechęć dziecka do przytulania się
• niechęć, ale i złość przy próbach obcinania paznokci, wycierania ręcznikiem czy przy przewijaniu
• unikanie dotykania rzeczy, którymi można się ubrudzić (dziecko z nadwrażliwością dotykową raczej unika zabawy plasteliną czy ciastoliną)
• unikanie chodzenia boso
• skargi na fakturę ubrań (osoby nadwrażliwe na dotyk mogą odczuwać bardzo silny dyskomfort np. wtedy, kiedy drażni je wystająca z ubrania metka), preferowanie luźnej, nieprzylegającej do ciała odzieży
• unikanie dotykania szorstkich lub bardzo miękkich przedmiotów
• niechęć do wszelkich zabaw manualnych

Nadwrażliwość dotykowa skutkować może różnego rodzaju dyskomfortem – u jednych pacjentów dotyk prowadzi do drażliwości, u innych zaś nawet i do agresji.

Zdarzać się może, że dziecko nadwrażliwe na dotyk może mieć trudności ze skupieniem uwagi, czasami wyraźnie widoczna bywa również u niego nadruchliwość.

Nadwrażliwość dotykowa: rozpoznawanie

Samą nadwrażliwość na dotyk, podobnie jak innego rodzaju zaburzenia integracji sensorycznej, rozpoznać można z wykorzystaniem standaryzowanych testów i kwestionariuszy.

Warto tutaj jednak wspomnieć, że dziecko, u którego podejrzewany jest taki problem, powinno zostać zbadane przez różnych specjalistów – konieczne jest bowiem wykluczenie innego niż nadwrażliwość dotykowa podłoża występujących dolegliwości.

Wskazane jest w tym przypadku skonsultowanie się z neurologiem, ale i z psychiatrą dziecięcym. Bywa, że nadwrażliwość dotykowa stanowi jeden z przejawów całościowych zaburzeń rozwoju.

Zdarza się również tak, że dziecku, u którego tak naprawdę występuje nadwrażliwość na dotyk, stawiane jest – niekoniecznie słusznie – rozpoznanie zaburzeń hiperkinetycznych.

Czytaj też: ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) - przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Dokładna diagnostyka jest więc tutaj kluczowa, ponieważ dopiero po rozpoznaniu konkretnego problemu możliwe jest zaproponowanie pacjentowi odpowiedniego leczenia.

Nadwrażliwość dotykowa: leczenie

Dzieci, u których stwierdzona zostanie nadwrażliwość dotykowa, powinny być kierowane do poradni psychologiczno-pedagogicznych. Mali pacjenci powinni trafiać pod opiekę terapeutów integracji sensorycznej, którzy dobiorą odpowiednie dla nich ćwiczenia.

Ważne jest również i zachowanie rodziców – zaleca się im, aby stopniowo starali się zachęcać swoje pociechy do zabawy przedmiotami o różnej fakturze (należy to jednak czynić powoli i nigdy nie zmuszać dziecka do dotykania czegoś, co jest dla niego po prostu nieprzyjemne).

Dziecka nadwrażliwego na dotyk nie powinno się również dotykać bez uprzedzenia – najkorzystniejszą sytuacją jest ta, gdzie chwilę przed otrzymuje ono sygnał, że będzie miało wycieraną twarz czy zakładane jakieś ubieranie (zwiększa to komfort dziecka i zmniejsza ryzyko wystąpienia odpowiedzi obronnej organizmu).

Podkreślić warto tutaj również to, że tak jak w przebiegu nadwrażliwości dotykowej bardzo nieprzyjemne mogą być delikatne bodźce, tak już bardziej intensywne doznania bywają lepiej tolerowane – jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie delikatny dotyk jest dla dziecka nieprzyjemny, silniejsze zaś przytulenie może nie prowadzić już natomiast do żadnego dyskomfortu.

Przeczytaj także:

• Zaburzenia czucia - przyczyny, objawy, leczenie
• Niedoczulica – gdy ogień nie parzy