Myślisz, że jesteś mądrzejsza niż inni? Może to oznaczać wyższe ryzyko demencji

Wysoka inteligencja to cecha, którą często uważamy za atut, ale okazuje się, że może mieć swoje ciemniejsze strony. Badania wskazują, że osoby o wyższym IQ mogą być bardziej narażone na rozwój demencji w późniejszym czasie. Zrozumienie tego zjawiska jest kluczem do ochrony zdrowia mózgu.

Czym jest demencja?

Demencja to zespół objawów, które prowadzą do stopniowego pogarszania się zdolności poznawczych, takich jak pamięć, myślenie, rozumowanie oraz zdolność do podejmowania decyzji. Jest to wynik uszkodzenia mózgu, które wpływa na codzienne funkcjonowanie. Demencja nie jest jedną chorobą, ale ogólnym terminem odnoszącym się do różnych stanów chorobowych, które prowadzą do zaburzeń poznawczych.

Najczęstsze rodzaje demencji to:

• choroba Alzheimera,
• otępienie naczyniowe,
• otępienie z ciałami Lewy’ego,
• otępienie czołowo-skroniowe.

Demencja może dotyczyć ludzi w różnym wieku, choć najczęściej rozwija się u seniorów. Choć wiele wybitnych osób zostało dotkniętych demencją, w mediach jest niewiele informacji na ten temat.

Terry Pratchett, brytyjski pisarz, zmarł w wieku 66 lat po zdiagnozowaniu rzadkiej postaci choroby Alzheimera, zwanej zanikiem tylnej kory mózgowej. Iris Murdoch, powieściopisarka i laureatka Nagrody Bookera oraz Whitbreada, zmarła w 1999 roku w wieku 79 lat po tym, jak w połowie lat 90. zdiagnozowano u niej chorobę Alzheimera.

Robin Williams, oscarowy aktor, popełnił samobójstwo po gwałtownym rozwoju otępienia z ciałami Lewy’ego, które znacznie pogorszyło jakość jego życia. Lorna Spode zmarła w wieku 98 lat po długiej walce z demencją, która ujawniła się dopiero po pandemii.

Demencja groźniejsza dla osób inteligentnych

Do tej pory sądzono, że długa edukacja ma same plusy. Okazuje się jednak, że w przypadku demencji jest zupełnie na odwrót. Osoby, które wiele lat spędzają nad książkami, szybciej doświadczają pogorszenia stanu zdrowia z powodu choroby neurodegeneracyjnej.

Naukowcy nazwali to zjawisko „paradygmatem rezerwy poznawczej”. Rezerwa to zdolność mózgu do radzenia sobie nawet w obliczu schorzeń, takich jak Alzheimer czy demencja. Można ją zwiększać za pomocą nauki, edukacji i układania puzzli.

Najnowsze doniesienia medyczne wskazują, że u takich osób szybciej następuje pogorszenie stanu zdrowia po otrzymaniu diagnozy. Wyniki opublikowane w BMJ, w których przeanalizowano 261 badań, w tym 36 dotyczących osiągnięć edukacyjnych, wykazały, że oczekiwana długość życia po diagnozie demencji zmniejsza się z każdym dodatkowym rokiem edukacji.

Średni czas przeżycia wynosił niespełna 11 lat, ale naukowcy obliczyli, że każdy dodatkowy rok nauki, skraca życie o 0,2 roku. Oznacza to, że osoba, która ukończyła studia licencjackie w wieku 21 lat, żyłaby o rok krócej niż osoba, która zakończyła naukę po szkole średniej.

Eksperci sądzą, że dzieje się tak, ponieważ ludzie o wyższym ilorazie inteligencji są bardziej odporni na pogorszenie funkcji poznawczych i są w stanie funkcjonować dłużej bez oznak początku choroby. Demencja jest u nich diagnozowana w bardziej zaawansowanym stadium, co utrudnia leczenie.

Ten paradygmat zakłada, że ​​osoby z wyższym wykształceniem są bardziej odporne na urazy mózgu przed pogorszeniem funkcji. Gdy jednak rezerwa ta zostanie wyczerpana i zostanie zdiagnozowana demencja, osoby te będą już w bardziej zaawansowanym stadium choroby podstawowej, a postęp kliniczny będzie szybszy

- powiedzieli autorzy z Erasmus University Medical Centre w Rotterdamie w Holandii.

Pomimo ustaleń BMJ, naukowcy są przekonani, że dłuższa edukacja zmniejsza ryzyko zachorowania. Alzheimer’s Research UK zachęca ludzi do utrzymywania aktywności umysłowej przez całe życie, aby poprawić zdrowie mózgu.

Regularne rzucanie wyzwań naszemu mózgowi i pozostawanie aktywnym umysłowo może pomóc chronić nasze zdrowie mózgu w miarę starzenia się, zmniejszając ryzyko problemów z pamięcią i myśleniem oraz demencji

- czytamy w raporcie.

Pierwsze objawy demencji

Pierwsze objawy demencji mogą być subtelne i często są mylone z naturalnymi skutkami starzenia. Jednak w miarę postępu choroby stają się bardziej wyraźne. Oto niektóre z nich:

• problemy z pamięcią - zapominanie niedawno przyswajanych informacji, trudności w przypomnieniu sobie ważnych dat, imion lub zdarzeń,
• trudności w planowaniu i organizowaniu - osoby z demencją mogą mieć problemy z wykonywaniem codziennych zadań, takich jak robienie zakupów czy przygotowywanie posiłków,
• zaburzenia w orientacji czasowej i przestrzennej - gubienie się w znanych miejscach, zapominanie, jaki jest dzień tygodnia lub jakie wydarzenie miało miejsce,
• trudności w rozwiązywaniu problemów - większe problemy z obsługą urządzeń elektrycznych czy rozwiązywaniem prostych zagadek,
• problemy z mową i komunikacją - trudności w znalezieniu odpowiednich słów, częste powtarzanie tych samych pytań lub utrata wątku w rozmowie,
• zmiany w osobowości i nastroju - pacjent staje się zestresowany i lękliwy, łatwiej wpada w złość i jest bardziej podejrzliwy.

Pierwszym etapem diagnostyki jest wywiad medyczny, podczas którego lekarz zbiera informacje o objawach, historii chorób i czynnikach ryzyka. Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne, które obejmuje ocenę ogólnego stanu zdrowia oraz funkcji neurologicznych.

Kolejnym krokiem są testy neuropsychologiczne, służące ocenie zdolności poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja czy mowa. W diagnostyce wykorzystuje się również badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny (MRI), aby wykluczyć inne schorzenia.

Ważne są także badania laboratoryjne, pozwalające wykryć problemy zdrowotne, takie jak niedobory witamin, choroby tarczycy czy infekcje. Ostatnim elementem jest ocena psychiatryczna, ponieważ depresja może naśladować objawy demencji.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Paula Komendarczuk