Międzymózgowie

Międzymózgowie to zlokalizowana pod półkulami mózgu część mózgowia. Element ten pełni wiele ważnych funkcji, zajmuje się bowiem m.in. regulowaniem czynności popędowych, utrzymywaniem stałej temperatury ciała czy przesyłaniem impulsów nerwowych do kory mózgu. Jaka jest dokładna budowa międzymózgowia i co się dzieje wtedy, gdy dojdzie do jego uszkodzenia?

Międzymózgowie (ang. diencephalon) jest jedną ze struktur mózgowia, o której mówi się raczej niewiele, a która jednocześnie odgrywa bardzo ważną rolę dla funkcjonowania ludzkiego organizmu. W obrębie ludzkiego mózgowia wyróżnia się kilka części, którymi są kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie oraz most i móżdżek. Każda z nich cechuje się odrębną budową, ale i swoistymi dla siebie funkcjami. 

Spis treści

1. Międzymózgowie - rozwój
2. Międzymózgowie - budowa
3. Międzymózgowie - wzgórze
4. Międzymózgowie - nadwzgórze
5. Międzymózgowie - podwzgórze
6. Międzymózgowie - niskowzgórze
7. Międzymózgowie - funkcje
8. Międzymózgowie - choroby

Międzymózgowie - rozwój

Międzymózgowie, podobnie jak i inne struktury należące do mózgowia, wyodrębnia się z cewy nerwowej, która powstaje z jednego z trzech listków zarodkowych – ektodermy.

Około 3. tygodnia życia płodowego w obrębie cewy powstają trzy pęcherzyki, którymi są przodomózgowie, śródmózgowie oraz tyłomózgowie. Z przodomózgowia ostatecznie wyodrębniają się kresomózgowie oraz międzymózgowie.

Międzymózgowie - budowa

Różni autorzy odmiennie wyodrębniają elementy należące do międzymózgowia, najczęściej jednak wyróżniane w tym przypadku są takie struktury, jak:

• wzgórzomózgowie (w którego skład wchodzą wzgórze oraz nadwzgórze),
• podwzgórze,
• niskowzgórze.

Warto tutaj nadmienić, iż w obrębie międzymózgowia zlokalizowana jest należącą do układu komorowego mózgu komora trzecia.

Międzymózgowie - wzgórze

Wzgórze uznawane jest za jeden z najważniejszych elementów międzymózgowia – stanowi ono ośrodek integrujący rozmaite impulsy nerwowe, z którego informacje czuciowe przesyłane są do kory mózgu.

Zaangażowane jest ono również w odczuwanie emocji oraz przesyłanie informacji nerwowych związanych z wykonywaniem ruchów dowolnych. Wzgórze ma kształt owalny i od góry przykryte jest przez półkule mózgu. Warto tutaj wspomnieć o tym, że w mózgowiu wyróżnia się dwa wzgórza – prawe i lewe, które oddzielone są od siebie przez komorę trzecią.

Charakterystyczną dla wzgórza cechą jest to, że posiada ono bardzo dużo jąder – dzielone są one na grupy i w związku z tym wyróżnia się:

• jądra grupy przedniej wzgórza,
• jądra grupy bocznej wzgórza,
• jądra grupy przyśrodkowej wzgórza,
• jądra grupy brzusznej wzgórza,
• jądra grupy tylnej wzgórza,
• jądra śródblaszkowe wzgórza,
• jądra pośrodkowe wzgórza,
• jądro siatkowate.

Zapewne nie budzi większego zdziwienia to, że skoro wzgórze związane jest z odbieraniem i przesyłaniem impulsów nerwowych, to posiada ono liczne połączenia z innymi częściami układu nerwowego. Tworzą one tzw. konary wzgórza, których wyróżnia się cztery:

• konar przedni (kierujący się ku korze czołowej),
• konar górny (docierający do kory ciemieniowej),
• konar tylny (kierujący się do kory potylicznej)
• oraz konar dolny (docierający do kory skroniowej).

Międzymózgowie - nadwzgórze

Nadwzgórze, podobnie jak wzgórze, ma połączenia z licznymi innymi elementami ośrodkowego układu nerwowego, m.in. z podwzgórzem, ciałem migdałowatym i wzgórzem.

W skład nadwzgórza wchodzą takie elementy, jak trójkąt uzdeczki (związany z układem limbicznym), spoidło uzdeczek, spoidło tylne oraz szyszynka. Zasadniczo najwięcej uwagi należy poświęcić ostatniej z wymienionych tutaj struktur należących do nadwzgórza, czyli szyszynce.

Szyszynka to mały, przypominający kształtem orzech pinii narząd, który w dzieciństwie odpowiada za hamowanie wytwarzania hormonów płciowych (co zapobiega przedwczesnego dojrzewaniu płciowemu), oprócz tego funkcją tego organu jest produkcja i wydzielanie melatoniny.

Międzymózgowie - podwzgórze

Kolejną ważną częścią międzymózgowia jest podwzgórze. Ma ono trzy części: siateczkową, guzową oraz wzrokową. Podobnie jak we wzgórzu, obecnych jest w nim wiele jąder, m.in.:

• jądra ciała suteczkowatego,
• jądro nadwzrokowe,
• jądro przykomorowe
• oraz jądro lejka.

Ogólnie można powiedzieć, że podwzgórze związane jest z kontrolowaniem czynności układu limbicznego, autonomicznego oraz dokrewnego.

Z podwzgórzem związany jest też bardzo ważny dla funkcjonowania układu dokrewnego narząd, którym jest położona w obrębie siodła tureckiego przysadka.

Międzymózgowie - niskowzgórze

Niskowzgórze zlokalizowane jest ku dołowi i nieco w bok od wzgórza. Obecne są w nim ważne struktury, takie jak jądro niskowzgórzowe oraz warstwa niepewna (która jest przedłużeniem jądra siatkowatego wzgórza).

Charakterystyczne dla niskowzgórza jest występowanie w jego obrębie pasm istoty białej, które określane są jako pęczek wzgórzowy i pęczek soczewkowy. Wyróżnia się także pęczek niskowzgórzowy, który łączy jądro niskowzgórzowe z gałką bladą.

Międzymózgowie - funkcje

Zadań pełnionych przez opisywaną część mózgowia wymienić można bardzo dużo – ogólnie jako funkcje międzymózgowia można podać:

• regulowanie wielu procesów metabolicznych,
• odbieranie, integrowanie i przesyłanie impulsów nerwowych do wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego (w szczególności do kory mózgu),
• termoregulację,
• kontrolowanie czynności autonomicznego układu nerwowego,
• produkcję ważnych hormonów (istotne dla funkcjonowania całego organizmu hormony produkowane są zarówno w podwzgórzu, jak i w przysadce mózgowej),
• kontrolowanie przebiegu zachowań popędowych (międzymózgowie związane jest m.in. z reakcjami walki i ucieczki, ale i z odczuwaniem głodu czy sytości),
• regulowanie rytmu dobowego (za co odpowiedzialna jest przede wszystkim szyszynka i produkowana w niej melatonina).

Międzymózgowie - choroby

Uszkodzenie międzymózgowia, wywołane niedokrwieniem czy jakimś procesem rozrostowym, skutkować może wystąpieniem u pacjenta tzw. zespołu międzymózgowiowego. Pojawiające się w tym przypadku objawy są zazwyczaj dość zaskakujące, ponieważ u pacjentów dochodzić może do:

• pobudzenia seksualnego,
• napadów żarłoczności,
• polidypsji (znacznie zwiększonego spożycia płynów),
• apatii,
• znacznego obniżenia nastroju,
• drażliwości,
• wahań nastroju,
• znacznej senności.

Zaburzenia czynności należącego do międzymózgowia podwzgórza – rozwijające się wskutek np. wystąpienia zmiany nowotworowej w jego obrębie – mogą prowadzić do niedoczynności przysadki. Problem pojawiać się może jednak również i wtedy, gdy zaburzenia dotyczyć będą tylko samej przysadki mózgowej (np. może zostać ona uszkodzona w trakcie radioterapii lub ulec martwicy w trakcie porodu, co określa się jako zespół Sheehana).

Objawy tego schorzenia bywają zależne od wieku, w którym ono wystąpi – u dzieci niedoczynność przysadki może prowadzić m.in. do zahamowania wzrastania, u dorosłych kobiet jej przejawem mogą być zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn prowadzić może ona do impotencji.

Czytaj też: Wady cewy nerwowej: czym są i jak im zapobiegać?