Jak przeżyć udar? Lekarz: Dwie najważniejsze zasady

Udar niedokrwienny to stan bezpośredniego zagrożenia życia. W jego przebiegu dochodzi do nagłego odcięcia krwi do mózgu, co skutkuje uszkodzeniem komórek i może prowadzić do paraliżu oraz do śmierci. Jednak nie w każdym przypadku – są tacy, którym udało się przeżyć niejeden udar. Jak to możliwe? Co trzeba robić, by zwiększyć szanse na przeżycie udaru?

Spis treści

1. Ile osób umiera z powodu udaru?
2. Jak przeżyć udar? Kluczowa znajomość objawów
3. Udar: czas też ma ogromne znaczenie
4. Jakie są szanse na przeżycie udaru?
5. Ile udarów można mieć i przeżyć?

Ile osób umiera z powodu udaru?

Udar mózgu to obecnie trzecia najczęstsza przyczyna zgonów i pierwsza przyczyna niepełnosprawności wśród osób dorosłych na świecie i w Polsce. Blisko 87 proc. wszystkich udarów stanowią udary niedokrwienne.

- Do niedawna szacowaliśmy, że w Polsce dochodzi do 60-70 tys. udarów mózgu rocznie. Obecnie, dzięki zbieraniu dokładniejszych danych, m.in. w programach leczenia udaru mózgu, wiemy, że jest ich około 90 tys. w ciągu roku – powiedział w rozmowie z PAP prof. Konrad Rejdak, kierownik Klinicznego Oddziału Neurologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 4 Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, członek Rady Programowej Europejskiej Akademii Neurologii.

Dane NFZ pokazują, że w 2023 roku w Polsce do zgonu z powodu udaru dochodziło w jednym na sześć przypadków. Najnowsze dane World Stroke Organization wskazują, że wskaźnik przeżywalności wszystkich udarów na świecie wynosi około 46,6%.

Szacunki neurologów nie są optymistyczne – według prognoz jedna na 4-6 osób dorosłych dozna udaru, przy czym będą to osoby coraz młodsze – nawet przed 50. rokiem życia. Dane pokazują, że aż 30 proc. osób z udarem ma mniej niż 65 lat.

Jak przeżyć udar? Kluczowa znajomość objawów

W rozmowie z Medicalxpress James Conners, MD, MS, neurolog udarowy w Rush Medical Center, jednego z najstarszych ośrodków zdrowotnych w Chicago, znanego obecnie z badań w dziedzinie medycyny neuroendonaczyniowej podkreśla, że wpływ na to, czy pacjent przeżyje udar, ma wiele czynników. Jednak szanse rosną wówczas, gdy chory lub jego bliscy potrafią rozpoznać objawy udaru. Określa się je akronimem  FAST: twarz (Face), ręce (Arms), mowa (Speech) i czas (Time).

• Twarz: Przy udarze mięśnie twarzy są osłabione, drętwieją co można sprawdzić, prosząc chorego by się uśmiechnął -  nie jest w stanie tego zrobić, a jeden kącik ust opada. Mogą również pojawić się zawroty głowy, problemy ze wzrokiem, silny ból głowy bez znanej przyczyny.
• Ręce: drętwieją, są osłabione, szczególnie po jednej stronie ciała, pojawiają się problemy z chodzeniem i koordynacją, chory ma problem z uniesieniem obu ramion i utrzymaniu ich nad głową.
• Mowa: Charakterystyczne są trudności z mówieniem i rozumieniem mowy.  Chorego trzeba poprosić o wypowiedzenie prostego zdania, przy udarze mowa będzie niezrozumiała, bełkotliwa.
• Czas: Jeśli zaobserwujesz którykolwiek z powyższych objawów, natychmiast wezwij pogotowie.  

W trakcie każdej minuty udaru umiera 1,9 miliona komórek mózgowych, co zwiększają ryzyko niepełnosprawności i śmierci.

Udar: czas też ma ogromne znaczenie

- W nie aż tak odległej przeszłości osoby z udarem leczono po fakcie – udar wyrządził szkody, a jeśli pacjent przeżył, zajmował się nim zespół rehabilitacyjny. – stwierdził dr James Conners. Dziś z udaru „wychodzi” coraz więcej osób. To możliwe dzięki lekom trombolitycznym, które rozpuszczają skrzepy blokujące dopływ krwi do mózgu. Pierwszy lek z tej grupy został zatwierdzony przez FDA w 1996 roku. Kolejną metodą leczenia, zwiększającą szanse na przeżycie, jest trombektomia mechaniczna, czyli udrożnienia zablokowanego naczynia za pomocą samorozprężającego się stentu, który usuwa skrzep. Ważne jest jednak, by chory jak najszybciej trafił do szpitala – najlepsze efekty osiągane są w ciągu kilku godzin od pojawienia się objawów.

Jakie są szanse na przeżycie udaru?

Dr James Conners wyjaśnił, że znajomość objawów i czas otrzymania pomocy medycznej to nie wszystko. Szanse na przeżycie udaru różnią się w zależności od jego rodzaju oraz części mózgu, którą objął, ale też i od konkretnego pacjenta – jego wieku, ogólnego stanu zdrowia, tego czy już kiedyś miał udar. 

Szansę na przeżycie udaru może zmniejszyć opóźnienie w jego leczeniu - dlatego tak ważne jest, by w przypadku wystąpienia objawów  jak najszybciej poszukać pomocy medycznej.  

Ile udarów można mieć i przeżyć?

Czy ktoś, kto miał już jeden udar, może mieć kolejne i przeżyć? Jak najbardziej, jednak, co podkreśla dr James Conners, nie ma ustalonej liczby maksymalnej. Jednak z każdym kolejnym udarem może zacząć narastać niepełnosprawność, a wraz z nią gorsza jakość życia, co pogarsza szanse na przeżycie w przypadku kolejnego udaru.

Lekarz zaznaczył jednak, że pacjenci po udarze mogą poprawić stan swojego zdrowia dzięki leczeniu, rehabilitacji i zmianie stylu życia.

Katarzyna Hubicz