Jak cholesterol przyczynia się do rozwoju choroby Alzheimera?

Patogeneza choroby Alzheimera jest nadal nierozwikłana. Jednak na bazie tego, co wiemy, można stwierdzić, że w większości przypadków ma ona podłoże metaboliczne, tzn. na jej rozwój mają bezpośrednio wpływ dieta i aktywność fizyczna (lub jej brak), a nie jak wcześniej sądzono - obciążenie genetyczne, które statystycznie może wpływać na rozwój choroby u 3-5% chorych. Podejrzewa się, że znaczący wpływ na rozwój demencji, w tym choroby Alzheimera, może mieć cholesterol.

Spis treści

1. W jaki sposób cholesterol przyczynia się do rozwoju choroby Alzheimera?
2. W jaki sposób cholesterol przyczynia się do rozwoju choroby Alzheimera?
3. W jakich produktach znajdują się oxysterole?
4. W jakich produktach znajdują się oxysterole?

Najczęściej diagnozowaną formą demencji jest Choroba Alzheimera. Polega ona na utracie pamięci oraz innych intelektualnych zaburzeniach, prowadząc do ograniczenia sprawności u osób starszych. Choroba prowadzi do przedwczesnej śmierci najczęściej od 3 do 9 lat po diagnozie.

Natomiast łagodne zaburzenia poznawcze (ang. Mild Cognitive Impairment, MCI) to najczęściej przedkliniczna forma niedająca jeszcze wyraźnych objawów charakterystycznych dla AD. MCI pozwala normalnie funkcjonować, jednak przyczynia się do spadku funkcji poznawczych oraz może wiązać się z rozwojem AD w niedalekiej przyszłości.

Wcześnie wykryte MCI pozwala na interwencję mogącą znacznie obniżyć ryzyko rozwoju choroby w pełnym jej wymiarze.

Cholesterol odgrywa bardzo ważną rolę w mózgu, który gromadzi 20% całkowitej ilości cholesterolu w organizmie. W 70-80% wykorzystywany jest jako osłony mielinowe neuronów.

Zachowując się jak taśma izolacyjna, pozwala na szybszy przesył danych (nawet do 150 m/s) między komórkami mózgowymi. Jest także niezbędny do rozwoju i formowania synaps, różnicowaniu dendrytów, wydłużeniu (elongacji) aksonów, długotrwałego wzmocnienia sygnału synaptycznego.

Metabolizm cholesterolu w mózgu jest niezależny od metabolizmu w tkankach obwodowych. Innymi słowy - cząsteczka cholesterolu jest za duża, aby przedostać się przez barierę krew-mózg z układu krwionośnego do mózgu.

W jaki sposób cholesterol przyczynia się do rozwoju choroby Alzheimera?

Nieprawidłowości w metabolizmie cholesterolu prowadzą do strukturalnego i funkcjonalnego uszkodzenia centralnego systemu nerwowego, prowadząc do chorób, takich jak choroba Niemanna Picka, Huntingtona, Parkinsona czy… Alzheimera!

Jak to możliwe, skoro cholesterol nie jest w stanie przekroczyć bariery krew-mózg? Odpowiedzią jest forma utelniona cholesterolu, czyli oxycholesterol.

Jeżeli w mózgu występuje nadmiar cholesterolu, wtedy odpowiedni enzym utlenia jego cząsteczki, aby mógł swobodnie opuścić struktury czaszki, nie siejąc tam zniszczeń.

Badania pokazują, że nadmierna ilość oxycholesterolu znajdująca się w krwioobiegu (często związana z nieprawidłową dietą, dyslipidemią lub chorobami wątroby) może również przenikać do mózgu, gromadząc się tam. Nadmiar oxysteroli jest toksyczny i indukuje apoptozę (śmierć) komórek nerwowych.

Badania osób z MCI pokazują znacznie podwyższone poziomy oxysteroli we krwi. Poziom ten jest jeszcze wyższy u osób ze zdiagnozowaną AD. Dodatkowo wzrost ilości oxysteroli we krwi powiązany jest również z szeregiem innych chorób metabolicznych.

Blaszki miażdżycowe osób z chorobą wieńcową zawierały 20 razy więcej cholesterolu niż wynosi jego stężenie w błonach komórkowych. Jednak poziom utlenionego cholesterolu był tam aż 45 krotnie wyższy.

Niewielkie cząsteczki utlenionego choleterolu nie tylko z łatwością przenikają barierę krew mózg. Mogą także swobodnie przedostawać się z przewodu pokarmowego do krwi. Stąd wystarczy już tylko kilka uderzeń serca, aby znalazły się w mózgu, powodując stany zapalne oraz indukując odkładanie się blaszek amyloidu charakterystycznych dla choroby Alzheimera. Sytuacja taka może zachodzić nawet latami przed pierwszymi uszkodzeniami pamięci.

Akumulacja oxysteroli może być cytotoksyczna, mutagenna, aterogenna i prawdopodobnie karcerogenna.

Najczęściej diagnozowaną formą demencji jest Choroba Alzheimera. Polega ona na utracie pamięci oraz innych intelektualnych zaburzeniach, prowadząc do ograniczenia sprawności u osób starszych. Choroba prowadzi do przedwczesnej śmierci najczęściej od 3 do 9 lat po diagnozie.

Natomiast łagodne zaburzenia poznawcze (ang. Mild Cognitive Impairment, MCI) to najczęściej przedkliniczna forma niedająca jeszcze wyraźnych objawów charakterystycznych dla AD. MCI pozwala normalnie funkcjonować, jednak przyczynia się do spadku funkcji poznawczych oraz może wiązać się z rozwojem AD w niedalekiej przyszłości.

Wcześnie wykryte MCI pozwala na interwencję mogącą znacznie obniżyć ryzyko rozwoju choroby w pełnym jej wymiarze.

Cholesterol odgrywa bardzo ważną rolę w mózgu, który gromadzi 20% całkowitej ilości cholesterolu w organizmie. W 70-80% wykorzystywany jest jako osłony mielinowe neuronów.

Zachowując się jak taśma izolacyjna, pozwala na szybszy przesył danych (nawet do 150 m/s) między komórkami mózgowymi. Jest także niezbędny do rozwoju i formowania synaps, różnicowaniu dendrytów, wydłużeniu (elongacji) aksonów, długotrwałego wzmocnienia sygnału synaptycznego.

Metabolizm cholesterolu w mózgu jest niezależny od metabolizmu w tkankach obwodowych. Innymi słowy - cząsteczka cholesterolu jest za duża, aby przedostać się przez barierę krew-mózg z układu krwionośnego do mózgu.

W jaki sposób cholesterol przyczynia się do rozwoju choroby Alzheimera?

Nieprawidłowości w metabolizmie cholesterolu prowadzą do strukturalnego i funkcjonalnego uszkodzenia centralnego systemu nerwowego, prowadząc do chorób, takich jak choroba Niemanna Picka, Huntingtona, Parkinsona czy… Alzheimera!

Jak to możliwe, skoro cholesterol nie jest w stanie przekroczyć bariery krew-mózg? Odpowiedzią jest forma utelniona cholesterolu, czyli oxycholesterol.

Jeżeli w mózgu występuje nadmiar cholesterolu, wtedy odpowiedni enzym utlenia jego cząsteczki, aby mógł swobodnie opuścić struktury czaszki, nie siejąc tam zniszczeń.

Badania pokazują, że nadmierna ilość oxycholesterolu znajdująca się w krwioobiegu (często związana z nieprawidłową dietą, dyslipidemią lub chorobami wątroby) może również przenikać do mózgu, gromadząc się tam. Nadmiar oxysteroli jest toksyczny i indukuje apoptozę (śmierć) komórek nerwowych.

Badania osób z MCI pokazują znacznie podwyższone poziomy oxysteroli we krwi. Poziom ten jest jeszcze wyższy u osób ze zdiagnozowaną AD. Dodatkowo wzrost ilości oxysteroli we krwi powiązany jest również z szeregiem innych chorób metabolicznych.

Blaszki miażdżycowe osób z chorobą wieńcową zawierały 20 razy więcej cholesterolu niż wynosi jego stężenie w błonach komórkowych. Jednak poziom utlenionego cholesterolu był tam aż 45 krotnie wyższy.

Niewielkie cząsteczki utlenionego choleterolu nie tylko z łatwością przenikają barierę krew mózg. Mogą także swobodnie przedostawać się z przewodu pokarmowego do krwi. Stąd wystarczy już tylko kilka uderzeń serca, aby znalazły się w mózgu, powodując stany zapalne oraz indukując odkładanie się blaszek amyloidu charakterystycznych dla choroby Alzheimera. Sytuacja taka może zachodzić nawet latami przed pierwszymi uszkodzeniami pamięci.

Akumulacja oxysteroli może być cytotoksyczna, mutagenna, aterogenna i prawdopodobnie karcerogenna.

W jakich produktach znajdują się oxysterole?

Co możemy zrobić, aby obniżyć poziom cholesterolu we krwi? Jednym ze sposobów obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, przepisywanym przez lekarzy jest przyjmowanie statyn. Jednak badania pokazują, że nie ma to wpływu na rozwój choroby Alzheimera.

Innym sposobem jet wykluczenie z diety produktów zawierających utlenione formy cholesterolu.

Gdzie można znaleźć źródła oxysteroli w pożywieniu? Najwyższe wartości tych frakcji lipoprotein można znaleźć w maśle klarowanym (ghee). Jest to produkt poddany obróbce termicznej polegającej na podgrzaniu zwykłego masła aby oddzielić tłuszcze od znajdujących się w nim białek.

Proces ten znacznie nasila oksydację cząsteczek cholesterolu. Jego wartość wzrasta dziesięciokrotnie! Może to tłumaczyć, dlaczego Hindusi mają bardzo wysoki procent chorób serce pomimo, że znaczny procent obywateli to wegetarianie (wegetarianie z reguły charakteryzują się niższym procentem zapadalności na choroby układu krążenia niż ogół społeczeństwa).

Źródłem dużych ilości oxycholesterolu są także takie produkty, jak masło, ser żółty, czerwone mięso czy produkty wysoko przetworzone jak dania fast-food i kupne słodycze.

Co przyczynia się do wzrostu ilości utlenionego cholesterolu w produktach spożywczych?

Na pierwszy plan wysuwa się obróbka termiczna. Ciężko jest ocenić wpływ konkretnej metody przygotowania żywności na zawartość utlenionego cholesterolu, ponieważ w różnych produktach spożywczych będzie się on od siebie różnił. Z pewnością warto podkreślić, że im krótszy czas podgrzewania tym oxycholesterolu będzie mniej. Tyczy się to również gotowania czy podgrzewania na parze. Jednak systematyzując informacje, można wyznaczyć średnią, która z obróbki termicznej najbardziej zwiększający zawartość oxycholesterolu: Są to kolejno:

• mikrofale
• smażenie
• pieczenie
• grillowanie
• gotowanie

Ważna jest też świeżość produktów. Przechowywanie zamrożonego produktu, np. ryb, zwiększało ilość utlenionego cholesterolu nawet 10 krotnie na przestrzeni 4 miesięcy.

W jakich produktach znajdują się oxysterole?

Co możemy zrobić, aby obniżyć poziom cholesterolu we krwi? Jednym ze sposobów obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, przepisywanym przez lekarzy jest przyjmowanie statyn. Jednak badania pokazują, że nie ma to wpływu na rozwój choroby Alzheimera.

Innym sposobem jet wykluczenie z diety produktów zawierających utlenione formy cholesterolu.

Gdzie można znaleźć źródła oxysteroli w pożywieniu? Najwyższe wartości tych frakcji lipoprotein można znaleźć w maśle klarowanym (ghee). Jest to produkt poddany obróbce termicznej polegającej na podgrzaniu zwykłego masła aby oddzielić tłuszcze od znajdujących się w nim białek.

Proces ten znacznie nasila oksydację cząsteczek cholesterolu. Jego wartość wzrasta dziesięciokrotnie! Może to tłumaczyć, dlaczego Hindusi mają bardzo wysoki procent chorób serce pomimo, że znaczny procent obywateli to wegetarianie (wegetarianie z reguły charakteryzują się niższym procentem zapadalności na choroby układu krążenia niż ogół społeczeństwa).

Źródłem dużych ilości oxycholesterolu są także takie produkty, jak masło, ser żółty, czerwone mięso czy produkty wysoko przetworzone jak dania fast-food i kupne słodycze.

Co przyczynia się do wzrostu ilości utlenionego cholesterolu w produktach spożywczych?

Na pierwszy plan wysuwa się obróbka termiczna. Ciężko jest ocenić wpływ konkretnej metody przygotowania żywności na zawartość utlenionego cholesterolu, ponieważ w różnych produktach spożywczych będzie się on od siebie różnił. Z pewnością warto podkreślić, że im krótszy czas podgrzewania tym oxycholesterolu będzie mniej. Tyczy się to również gotowania czy podgrzewania na parze. Jednak systematyzując informacje, można wyznaczyć średnią, która z obróbki termicznej najbardziej zwiększający zawartość oxycholesterolu: Są to kolejno:

• mikrofale
• smażenie
• pieczenie
• grillowanie
• gotowanie

Ważna jest też świeżość produktów. Przechowywanie zamrożonego produktu, np. ryb, zwiększało ilość utlenionego cholesterolu nawet 10 krotnie na przestrzeni 4 miesięcy.

Mikołaj Choroszyński