Hipermnezja - co to za zjawisko i jakie są jego objawy?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Hipermnezja to inaczej absolutna pamięć autobiograficzna. Choć zaburzenia pamięci kojarzą nam się przede wszystkim z obniżoną zdolnością do zapamiętywania, to istnieje również zjawisko charakteryzujące się przeciwnymi właściwościami. Czy można pamiętać zbyt wiele? Czym jest dokładnie hipermnezja i czy tą przypadłość należy leczyć?

Spis treści

1. Czym jest pamięć? Rodzaje pamięci
2. Zaburzenia pamięci - rodzaje
3. Hipermnezja - co to jest?
4. Hipermnezja - przyczyny
5. Hipermnezja a psychostymulanty
6. Zespół Sawanta - co to za zjawisko?
7. Zespół Sawanta - przyczyny
8. Hipermnezja - leczenie

Hipermnezja to inaczej pamięć absolutna, nazywana również syndromem HSAM (highly superior autobiographical memory). Osoba z hipermnezją posiada nieograniczoną zdolność do odtwarzania utrwalonych informacji i doświadczeń. Jest to zjawisko przeciwne do hipomnezji.

Czym jest pamięć? Rodzaje pamięci

Zanim przejdziemy do opisywania nieprawidłowości związanych z pamięcią, warto wyjaśnić sobie czym tak właściwie jest pamięć. Pamięć to proces, który odpowiada za rejestrowanie, przechowanie oraz, co szczególnie ważne - odtwarzanie doświadczeń i używanie ich w różnorodnych sytuacjach życiowych. Dzięki pamięci możemy zachować względną ciągłość naszego życia i wydarzeń, które miały w nim miejsce.

Podstawowy podział pamięci obejmuje:

• pamięć krótkotrwałą - jest to tak zwane szybkie zapamiętywanie, przechowywanie informacji w tym przypadku trwa maksymalnie do kilkunastu sekund,
• pamięć długotrwałą - w tej sytuacji czas przechowywania zapamiętanych informacji jest praktycznie nieograniczony. Jednak proces zapamiętywania przebiega znacznie wolniej i wymaga od nas więcej pracy i zaangażowania, niż w przypadku pamięci krótkotrwałej.

Z medycznego punktu widzenia, prawidłowo przebiegający proces pamięciowy obejmuje trzy fazy, czyli zapamiętywanie, przechowywanie informacji, a także ich późniejsze odtwarzanie. Nieprawidłowy przebieg któregokolwiek z tych etapów prowadzi do zaburzeń pamięci.

Zaburzenia pamięci - rodzaje

Nieprawidłowościami pamięciowymi zajmują się typowo lekarze psychiatrzy. W psychiatrii podstawowy podział zaburzeń pamięci obejmuje:

• zaburzenia jakościowe, czyli paramnezje,
• zaburzenia ilościowe, a więc dysmnezje.

W artykule tym skupimy się na hipermnezji, która obok hipomnezji, ekmnezji i amnezji, należy do ilościowych zaburzeń pamięci.

Hipermnezja - co to jest?

Z punktu widzenia psychiatrii, hipermnezją nazywamy nieograniczoną zdolność do odtwarzania utrwalonych informacji i doświadczeń. Umiejętność dokładnego odtwarzania danych charakteryzuje się zazwyczaj bardzo wąskim zakresem - dotyczy konkretnej sytuacji i czasu. Jest to więc zaburzenie przeciwne do hipomnezji, czyli obniżonej zdolności do odtwarzania swoich wspomnień.

Hipermnezja - przyczyny

Uważa się, że przyczyny hipermnezji związane są m.in. z odczuwaniem silnych emocji. Znane są przypadki hipermnezji, wynikające z zespołu stresu pourazowego. Zespół ten dotyka osoby, które doświadczyły traumatycznego wydarzenia - np. napadu.

Zespół stresu pourazowego często dotyka świadków zdarzeń wojennych, a także masowych wypadków. W przypadku tej przypadłości, hipermnezja polega na natrętnym dla pacjenta odtwarzaniu przykrego zdarzenia. Traumatyczne sytuacje wracają do pacjenta w bardzo dokładnych obrazach.

Hipermnezja a psychostymulanty

Hipermnezja może być również wywołana przez przyjmowanie substancji psychostymulujących, do których należy m.in. amfetamina, kokaina, czy mefedron. Inne objawy związane z psychiką, które mogą pojawić się po przyjęciu tych substancji, to przede wszystkim:

• podwyższony nastrój,
• odhamowanie,
• niepokój,
• impulsywność,
• agresja,
• euforia,
• omamy wzrokowe i słuchowe.

Zespół Sawanta - co to za zjawisko?

Zespół ten występuje typowo u osób ze spektrum autyzmu oraz pacjentów z niepełnosprawnością intelektualną i charakteryzuje się wybitną zdolnością i talentem w ściśle określonej dziedzinie na przykład w matematyce, malarstwie, czy muzyce. Znane są również przypadki występowania zespołu Sawanta u osób, które doświadczyły urazu mechanicznego półkul mózgu.

Przykładem pacjenta z zespołem Sawanta jest kilkuletni chłopiec, który po przeczytaniu kilkutomowego dzieła z zakresu historii był w stanie dokładnie wyrecytować jego treść. Podobne przypadek stał się inspiracją do stworzenia powieści pod tytułem Rain Man - bohater tego utworu potrafił wyrecytować z pamięci ponad 7,5 tysiąca książek, co bez wątpienia jest czymś niespotykanym.

Ponadto, wykazywał się niezwykłą pamięcią do liczb - znał wszystkie numery autostrad w Stanach Zjednoczonych i numery kodów pocztowych, a mimo to nie radził sobie z codziennymi aktywnościami i był tym zakresie zależny od innych osób.

Zespół Sawanta - przyczyny

Uważa się, że te niezwykłe zdolności mogą wystąpić nawet u 10% osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Z punktu widzenia neurobiologii, przyjmuje się, że te charakterystyczne cechy wynikają z przewagi prawej półkuli mózgu nad lewą półkulą.

W niektórych opisach przypadków zauważono bowiem, że cechy zespołu Sawanta pojawiały się po urazach, które dotykały lewej półkuli mózgu.

Hipermnezja - leczenie

Hipermnezja, która nie jest powiązana z zespołem stresu pourazowego, czy uzależnieniem od substancji psychoaktywnych nie wymaga leczenia i nie ma znaczenia klinicznego. W sytuacji nadużywania psychostymulantów konieczne jest przede wszystkim leczenie tego uzależnienia. Dla pacjentów dostępne są poradnie leczenia uzależnień, oddziały dzienne oraz całodobowe.

W przypadku, gdy hipermnezja związana jest z zespołem stresu pourazowego, konieczna jest psychoterapia, a czasami konieczne jest również rozpoczęcie leczenia farmakologicznego z wykorzystaniem leków przeciwdepresyjnych (typowo selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, czyli w skrócie SSRI).

Podsumowując, nie tylko upośledzenie pamięci, ale także nadmiernie dobra pamięć może okazać się problemem. Jeżeli hipermnezja upośledza nasze funkcjonowanie i stanowi dla nas źródło dyskomfortu psychicznego, to zdecydowanie warto udać się do lekarza specjalisty psychiatry i skonsultować z nim swój problem.

lek. Katarzyna Banaszczyk