Głęboka stymulacja mózgu w leczeniu choroby Parkinsona

Głęboka stymulacja mózgu w leczeniu zaawansowanej postaci choroby Parkinsona jest stosowana od lat. Pomaga znacząco poprawić jakość życia pacjenta - może on samodzielnie chodzić, a drżenia ustępują. Na czym polega leczenie choroby Parkinsona elektrodami? Którzy chorzy kwalifikują się do głębokiej stymulacji mózgu? Jakie są działania niepożądane tej metody?

Spis treści

1. Głęboka stymulacja mózgu - wskazania
2. Głęboka stymulacja mózgu - na czym polega?
3. Głęboka stymulacja mózgu - wady i zalety
4. Głęboka stymulacja mózgu - skutki uboczne

Głęboka stymulacja mózgu (deep brain stimulation – DBS) jest stosowana w leczeniu zaawansowanej postaci choroby Parkinsona. Choroba Parkinsona jest nieuleczalna, ale głęboka stymulacja mózgu poprawia jakość życia pacjenta.

Początkowo w leczeniu choroby Parkinsona stosuje się leki doustne (są to przede wszystkim preparaty lewodopy i agonistów dopaminy). Stały postęp choroby powoduje jednak, że stopniowo maleje ich skuteczność.

Gdy leki podaje się wielokrotnie w ciągu dnia w coraz większych dawkach i mimo to nie można złagodzić objawów choroby, należy wdrożyć jedną z trzech metod leczenia zaawansowanej choroby Parkinsona.

Pierwszą jest leczenie elektrodami, czyli głęboka stymulacja mózgu, druga to podskórna pompa z użyciem apomorfiny, a trzecia - pompa, która pompuje bezpośrednio do dwunastnicy lewodopę (najskuteczniejszy lek w chorobie Parkinsona).

W Polsce refundowana jest tylko głęboka stymulacja mózgu.

Głęboka stymulacja mózgu - wskazania

Zasady kwalifikacji do głębokiej stymulacji mózgu w chorobie Parkinsona:

• rozpoznanie choroby Parkinsona w oparciu o kryteria United Kingdom Parkinson’s  Disease Brain Bank
• co najmniej 5-letni czas trwania choroby (to okres niezbędny, aby potwierdzić, że pacjent zmaga się tym schorzeniem)
• wiek chorego - mniej niż 70 lat (zastosowanie DBS u starszych pacjentów każdorazowo wymaga starannego rozważenia potencjalnych korzyści i objawów ubocznych)
• wyczerpanie możliwości optymalnej terapii farmakologicznej prowadzonej lekami doustnymi (≥ 4 godziny dziennie łącznego czasu stanów off i/lub ≥ 4 godziny dziennie łącznego czasu stanów on z uciążliwymi dyskinezami; udokumentowane zapisami w dzienniczku Hausera)
• zachowana odpowiedź na lewodopę
• niewystępowanie otępienia
• niewystępowanie depresji i zaburzeń nastroju innych niż związane ze stanem off
• niewystępowanie istotnych objawów psychotycznych
• brak istotnych zmian zanikowych oraz hiperintensywnych w obrazie MRI (rezonansie magnetycznym) mózgu
• brak przeciwwskazań do wszczepienia stymulatora wynikających z chorób współistniejących

Depresja, łagodne otępienie i przebyty udar mózgu to jedne z kilku przeciwwskazań do wszczepienia stymulatora do mózgu.

Głęboka stymulacja mózgu - na czym polega?

Głęboka stymulacja mózgu polega na umieszczeniu w odpowiedniej strukturze mózgu (jądrze niskowzgórzowym lub części wewnętrznej gałki bladej) elektrod, które połączone są przewodem z umieszczonym pod skórą na klatce piersiowej stymulatorem.

Pacjentowi dzień przed operacją wykonuje się rezonans magnetyczny. Następnego dnia zabieg chirurgiczny zaczyna się od założenia choremu na głowę specjalnej, metolowej ramy stereotaktycznej i wykonania tomografii komputerowej. Wyniki badań wprowadza się do komputera, który przetwarza obrazy mózgu. Dzięki temu można dokładnie określić punkt, do którego lekarz ma wprowadzać elektrodę.

Podczas pierwszej części operacji pacjent jest przytomny. Wykonuje się jedynie znieczulenie miejscowe i podaje środki uspokajające. Lekarz musi mieć kontakt z pacjentem, by sprawdzić, czy stymulacja nie wywołuje niekorzystnych efektów. Niedaleko stymulowanej części mózgu znajdują się bowiem struktury odpowiadające np. za ruch czy mowę.

Lekarz wywierca w czaszce mały otwór, przez który wprowadza do mózgu elektrodę i dokonuje stymulacji. Jeśli pacjent i badania neurologiczne przeprowadzane w czasie operacji potwierdzają, że elektroda nie powoduje niekorzystnych efektów, zostaje ona na miejscu, a w wywierconym wcześniej otworze zostaje umieszczona specjalna zatyczka. Następnie pacjent zostaje znieczulony ogólnie, by wszczepić stymulator w okolicę obojczykową. Połączony jest on z elektrodą w mózgu podskórnie kabelkiem.

Głęboka stymulacja mózgu w leczeniu choroby Parkinsona jest całkowicie refundowana przez NFZ.

Głęboka stymulacja mózgu pozwala na ograniczenie, a czasem nawet odstawienie przyjmowanych leków w chorobie Parkinsona.

Zaprogramowanie neurostymulatora tak, aby rozpoczął wysyłanie impulsów elektrycznych, dokonuje się kilka godzin po zabiegu. Parametry stymulacji są dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta. Im wyższe parametry stymulacji, tym szybsze zużywanie się baterii stymulatora. Baterie w stosowanych obecnie stymulatorach wystarczają na kilka lat ich pracy.

Po zaprogramowaniu neurostymulatora pacjent czuje się znacznie lepiej - drżenia ustępują, nie ma większych problemów z chodzeniem (np. może chodzić bez pomocy, np.).

Poprawa w zakresie drżenia i sztywności utrzymuje się do 10 lat od implantacji stymulatora, natomiast w zakresie bradykinezji (spowolnienia ruchowego) - do 8-9 lat. Także przez okres 10 lat można uzyskać kontrolę fluktuacji ruchowych oraz dyskinez, zarówno dystonicznych, jak i pląsawiczych.

Głęboka stymulacja mózgu - wady i zalety

Zaletą metody DBS jest sposób wszczepienia stymulatora (tzn. poszczególne elementy umieszczone są podskórnie i wewnątrz czaszki), a także wieloletnia możliwość dopasowania parametrów stymulacji do zmieniającego się obrazu choroby.

Natomiast wadą jest możliwość wyłączenia się stymulatora w polu magnetycznym, co między innymi ogranicza wykonywanie niektórych badań i zabiegów medycznych.

Głęboka stymulacja mózgu - skutki uboczne

Po wszczepieniu stymulatora istnieje ryzyko krwawienia czy infekcji po zabiegu. Z kolei działania niepożądane wynikające ze stymulacji to:

• możliwość pogorszenia mowy
• zaburzenia emocjonalne (depresja, hipomania, próby samobójcze)
• ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych (głównie w zakresie funkcji wykonawczych i fluencji słownej)

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Więcej tekstów tej autorki

Monika Majewska