Dyspraksja - objawy, leczenie, diagnostyka

Dyspraksja (Syndrom Niezdarnego Dziecka) postrzegana jest jako ograniczenie umiejętności organizacji sensorycznej. To dysfunkcja percepcyjno – motoryczna, która przejawia się zaburzeniami rozwoju. I choć czasami wydawać by się mogło, że dziecko jest niezdarne i nie przykłada się do wykonywanej czynności, to być może prawda jest inna i maluch cierpi na dyspraksję rozwojową.

Spis treści

1. Dyspraksja najczęściej występuje u dzieci
2. Przyczyny dyspraksji
3. Objawy dyspraksji
4. Diagnoza dyspraksji
5. Leczenie dyspraksji

Dyspraksja to zaburzenie przejawiające się trudnościami w wykonywaniu zadań sekwencyjnych, planowaniu, problemami z koncentracją, przetwarzaniem bodźców i zapamiętywaniem. Objawia się także trudnościami w uczeniu się. Dyspraksja rozwojowa polega na zakłóceniu procesów integracji pomiędzy ośrodkami układu nerwowego. Może wynikać z nieprawidłowego funkcjonowania neuronów lustrzanych, z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, jak również z uszkodzenia lewej półkuli mózgu.

Dyspraksja najczęściej występuje u dzieci

Bardzo często dyspraksja nazywana jest syndromem niezdarnego dziecka lub minimalną dysfunkcją mózgu. Choć przyjęło się, że dyspraksja rozwojowa dotyczy wyłącznie dzieci, to także niekiedy diagnozowana jest u osób dorosłych (wówczas określana jest jako aprakcja, czyli zaawansowana postać dyspraksji).

W takim przypadku obserwujemy całkowitą utratę nabytych umiejętności, a nie trudności czy zaburzenia w funkcjonowaniu.

Z dyspraksją zmaga się około 5-10 proc. osób, jednak częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek.

Przyczyny dyspraksji

Dyspraksja, będąca zaburzeniem neurologicznym, nie wpływa na inteligencję danej osoby. Przysparza jednak trudności w zdobywaniu wiedzy. Choć trudno jest określić jednoznaczną przyczynę dyspraksji rozwojowej, to do najczęstszych czynników, które wpływają na jej pojawienie się zaliczymy:

• bezpośrednie uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (w szczególności nerwów motorycznych),
• zaburzenia integracji procesów sensorycznych dotykowych i czucia głębokiego w ośrodkach mózgu odpowiedzialnych za planowanie motoryczne,
• patologiczne zmiany w mózgu,
• deficyty tlenowe,
• nieprawidłowy rozwój płodu,
• niedotlenienie okołoporodowe.

Objawy dyspraksji

Dyspraksja rozwojowa posiada wiele cech i objawów, które mogą wskazywać na obecność zaburzenia. Objawy, które różnią się w zależności od wieku, przejawiają się w strefach rozwoju:

• fizycznego,
• emocjonalnego,
• społecznego,
• edukacyjnego,
• językowego.

Należą do nich:

• zaburzenie równowagi – problem ze skakaniem na jednej nodze lub chwytaniem piłki.
• opóźniony rozwój ruchowy - trudności z umyciem zębów, zawiązaniem butów, zasunięciem suwaka, zapięciem guzików,
• osłabienie mięśniowe – potykanie się, upadki, potrącanie ludzi,
• trudności w kolorowaniu, rysowaniu, pisaniu. Wolniejsze uczenie się,
• problemy z zapamiętywaniem prostych rzeczy np. imion,
• problemy z koncentracją,
• niechęć do wykonywania zadań manualnych,
• trudności z wydawaniem dźwięków, naśladowaniem,
• zaburzenia postrzegania czasu i odległości,
• zaburzenia orientacji przestrzennej,
• problemy z opanowaniem emocji, czemu często towarzyszy płacz i gniew,
• brak własnej opinii,
• brak organizacji,
• zapominalstwo,
• nieustanne gubienie rzeczy.

Choć często wydaje się, że dziecko jest leniwe, niezdarne i nie przykłada się do wykonywania czynności, to tak naprawdę może zmaga się z poważną dolegliwością.

Diagnoza dyspraksji

Jednym z pierwszych i ważniejszych kroków jest zdiagnozowanie dyspraksji. Początkowo cechy niedostatecznej dojrzałości układu nerwowego może stwierdzić pediatra lub neurolog.

Kolejnym etapem jest ocena pod kątem zaburzeń procesów integracji sensorycznej. W tym przypadku diagnozę przeprowadza wykwalifikowany terapeuta SI, który posługując się kilkoma narzędziami, może postawić diagnozę.

Zazwyczaj opiera się ona na obserwacji klinicznej i testach funkcjonalnych – ocena funkcji dotykowych i proprioreceprtywności (czucie głębokie, poczucie ciała w przestrzeni), oraz na wywiadzie z rodzicami, rodziną i nauczycielami.

W przypadku podejrzenia u dziecka dyspraksji warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym, logopedą, okulistą, fizjoterapeutą i audiologiem (osobą, która przeprowadza badanie słuchu i dobiera aparat słuchowy).

Bardzo ważne jest, by osoby z objawami dyspraksji jak najszybciej zostały otoczone opieką specjalistów. Tylko wtedy mają szansę na nadrobienie zaległości rozwojowych.

Leczenie dyspraksji

Choć dyspraksji, będącej zaburzeniem neurologicznym, nie można wyleczyć, to wczesna diagnoza i odpowiednia terapia pomogą w zahamowaniu i ograniczeniu postępu zaburzeń. Terapia, która również angażuje rodzinę, wymaga pracy kilku specjalistów tj.:

• logopedy,
• fizjoterapeuty,
• psychologa dziecięcego,
• pedagoga.

Terapia polega na wszelkiego rodzaju aktywności ruchowej – uprawianiu sportu, graniu w gry i zabawy edukacyjne. Istnieje wiele ćwiczeń mających na celu usprawnienie koordynacji i ruchliwości dziecka. Ważne jest, by zachęcać dziecko do wykonywania kilku czynności jednocześnie, np. stania na jednej nodze i mycia zębów.

Bardzo pomocna okazuje się choreoterapia, czyli terapia wykorzystująca taniec, jak i muzykoterapia. Dziecko z dyspraksją powinniśmy zabierać regularnie na basen i zajęcia rehabilitacyjne. Należy ćwiczyć umiejętności społeczne, nawiązywanie i utrzymywanie nowych kontaktów. Warto zapisać malucha na zajęcia plastyczne, techniczne czy komputerowe.

Ponadto terapia dyspraksji uwzględnia również zbilansowaną dietę bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe, które mają korzystny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Dodatkowo wspomagają wzrost i dojrzewanie neuronów.

Niezwykle istotna jest komunikacja między rodzicami a nauczycielami, którzy na bieżąco wymieniają się informacjami o brakach lub postępach w rozwoju dziecka. Rodzice, na każdym etapie rozwoju, powinni zapewniać dziecku poczucie bezpieczeństwa i wsparcie.

Niekiedy dla rodziców zaburzenia w rozwoju dziecka są bardzo trudnym przeżyciem. W takim przypadku warto poprosić o pomoc psychologa. Bardzo ważne by rodzice nie czuli się osamotnieni i pozostawieni z problemem.

Klaudia Kierzkowska