Choroba Alexandra: przyczyny, objawy, leczenie

Choroba Alexandra (leukodystrofia Alexandra) to rzadkie schorzenie demielinizacyjne, dziedziczone autosomalnie recesywnie. Może postępować szybko, w ciągu kilku miesięcy prowadząc do śmierci. Jakie są przyczyny i objawy choroby Alexandra?

Spis treści

1. Choroba Alexandra: przyczyny
2. Choroba Alexandra: objawy
3. Choroba Alexandra: badania
4. Choroba Alexandra: leczenie

Choroba Alexandra (leukodystrofia Alexandra, leukodystrofia fibrynoidalna, fibrynoidalne zwyrodnienie istoty białej, leukodystrofia megalencefaliczna Alexandra, dysmielinogenetyczna leukodystrofia) jest leukodystrofią o nieznanej etiologii, dziedziczoną autosomalnie recesywnie, w której demielinizacja w mózgowiu połączona jest z obecnością włókien fibrynoidalnych Rosenthala.

Choroba Alexandra może wystąpić w każdym wieku, ale częstość jej jest nieznana ze względu na rzadkie występowanie.

Zwykle ujawnia się sporadycznie, a jej charakterystycznymi cechami są: nieprawidłowa dynamika przyrostu obwodu głowy prowadząca do makrocefalii oraz rozrzedzenie istoty białej w płatach czołowych ośrodkowego układu nerwowego. Choroba może szybko postępować, prowadząc w ciągu kilku miesięcy do śmierci. W obrazie patologicznym zmarłych osób obserwuje się powiększenie masy mózgu, obecność w nim ognisk rozmiękania oraz rozlanej demielinizacji.

Choroba Alexandra: przyczyny

Mimo dużego rozwoju genetyki, badań cytochemicznych, histochemicznych i enzymatycznych, nie udało się dotychczas wyjaśnić etiopatogenezy choroby Alexandra. Obecnie uważa się, że schorzenie to jest konsekwencją pierwotnego, nieprawidłowego metabolizmu, ograniczonego do populacji astrocytów, w których zachodzi zwyrodnienie włókienkowe z powszechnym występowaniem włókien Rosenthala - skutkiem tego jest nieprawidłowa mielinizacja aksonów. Wykazano również, że oligodendrocyty są morfologicznie prawidłowe, ale potrzebują "wsparcia" prawidłowych astrocytów celem przeprowadzenia procesu mielinizacji. Z tego względu w chorobie Alexandra zwyrodnieniu włókienkowemu towarzyszy rozlana demielinizacja, obejmująca głównie płaty czołowe.

Proces chorobowy obejmuje astrocyty, w których dochodzi do zwyrodnienia włókienkowatego z masowym występowaniem włókien Rosenthala. Znajdują się one w okolicach podwyściółkowych, podoponowych i okołonaczyniowych i rozproszone są w istocie białej mózgu i w korze. Ich głównymi składnikami są alpha B-krystalina oraz niskocząsteczkowe białko stresu HSP 27.

Kolejnym charakterystycznym elementem jest obecność rozlanej demielinizacji, obejmującej głównie płaty czołowe lub pojawiającej się ogniskowo w postaci wysepek.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę inne postępujące encefalopatie przebiegające z makrocefalią, wodogłowie oraz guzy mózgu.

Choroba Alexandra: objawy

Wyróżnia się 3 postacie kliniczne choroby Alexandra, których symptomatologia zależna jest od wieku. Jest to postać niemowlęca, młodzieńcza oraz dorosłych.Postać niemowlęca dotyczy głównie płci męskiej, a średnie przeżycie od początku trwania choroby wynosi od około 2 do 2,5 lat. Choroba postępuje zwykle od urodzenia lub okresu wczesnego dzieciństwa i charakterystyczne jest dla niej występowanie makrocefalii jako skutek powiększenia masy mózgu, rzadziej wodogłowia oraz objawy świadczące o nadciśnieniu śródczaszkowym. Oprócz tego obserwuje się zahamowanie i/lub regres w rozwoju psychoruchowym, padaczkę, zanik nerwów wzrokowych oraz postępujący zespół piramidowy, który prowadzi do sztywności odmóżdżeniowej.Postać młodzieńcza występuje zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt, a pojawia się w wieku od 7 do 14 lat. Jej średni czas trwania wynosi 8 lat. Charakterystyczne dla tej postaci jest występowanie objawów piramidowych, porażeń opuszkowych i rzekomoopuszkowych, stosunkowo rzadsze upośledzenie umysłowego oraz brak padaczki i makrocefalii.W obrębie postaci dorosłych wyróżnia się dwie podgrupy. Pierwsza pojawia się najczęściej między 19. a 43. rokiem życia, trwa zwykle około roku i częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. W jej przebiegu nie stwierdza się zaburzeń neurologicznych układających się w zespół neurologiczny. Druga podgrupa ujawnia się najczęściej między 32. a 44. rokiem życia, trwa długo - nawet kilkanaście lat i równie często dotyczy kobiet i mężczyzn. Charakteryzuje się intermitującym przebiegiem pod względem neurologicznym, a jej obraz kliniczny może przypominać stwardnienie rozsiane lub chorobę Parkinsona.

Choroba Alexandra: badania

Rozpoznanie choroby Alexandra stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego i charakterystycznego obrazu mózgu w badaniach neuroradiologicznych, takich jak przezciemiączkowe badanie ultrasonograficzne, tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Brak jest swoistych markerów biochemicznych pozwalających na potwierdzenie rozpoznania. Jedynie w płynie mózgowo-rdzeniowym może występować podwyższone stężenie białka.W przezciemiączkowym USG mózgu widoczne jest zwiększenie masy mózgu ze znacznym spłaszczeniem jego bruzd. Bruzdy mózgowe mogą być do tego stopnia zatarte, że nawet szczelina miedzypółkulowa jest trudna do znalezienia. Tkanka mózgowa jest względnie jednorodna z nieprawidłową strukturą istoty białej przypominającej wygląd ",matowego szkła". Zaobserwować również można jej obniżoną echogeniczność. Już w bardzo wczesnym stadium choroby Alexandra dostrzega się wąskie komory mózgu.

W tomografii komputerowej mózgu stwierdza się obecność hipodensyjnych obszarów. Po podaniu kontrastu zmiany uwidaczniają się w sąsiedztwie rogów przednich komór bocznych, a także w okolicy wzgórza i jąder ogoniastych. Zajęte są również przednie odnogi torebki wewnętrznej i łukowate włókna podkorowe.Obrazy rezonansu magnetycznego mózgu charakteryzują się obecnością symetrycznie występujących w obu półkulach obszarów o podwyższonej intensywności sygnałów. Zmiany zlokalizowane są przeważnie w płatach czołowych, zajmują włókna łukowate i rozprzestrzeniają się w kierunku czołowo potylicznym. Stosunkowo dobrze zachowana jest istota biała płatów potylicznych oraz kolano ciała modzelowatego. Zazwyczaj proces chorobowy nie obejmuje móżdżku i pnia mózgu.

Choroba Alexandra: leczenie

Niestety nie istnieje leczenie przyczynowe leukodystrofii Alexandra. Ze względu na nieznany defekt metaboliczny tej choroby, badania prenatalne nie dają odpowiedzi czy rozwijający się płód jest obciążony chorobą czy nie. Należy pamiętać, że w rodzinie, w której urodziło się dziecko z chorobą Alexandra, istnieje około 25% ryzyko ponownego jej wystąpienia u kolejnego dziecka.