Blokada nerwu: wskazania i przebieg

Blokada nerwu "wyłącza" przewodzenie bólu w obwodowym układzie nerwowym - w nerwach, na których została wykonana. Warto dowiedzieć się, jak działa takie znieczulenie, kiedy może być wykonywane oraz jak wygląda taka procedura.

Spis treści

1. Blokada nerwu: przebieg znieczulenia
2. Blokada nerwu: kiedy się ją stosuje?
3. Kiedy nie można stosować blokad?
4. Blokada nerwu ciągła

Blokada nerwu jest jednym z rodzajów znieczulenia miejscowego i wykonuje się ją podobnymi środkami farmakologicznymi, jak w przypadku znieczulenie nasiękowego u dentysty czy tego, które stosuje się przy zakładaniu szwów.

Blokada obwodowa jest znieczuleniem bezpiecznym, niemniej wymaga od anestezjologa umiejętności technicznych, doświadczenia i znajomości anatomii.

W jej trakcie pacjent pozostaje przytomny, ale czucie oraz ruchomość w znieczulonej części ciała jest zniesione.

Blokady zarezerwowane są dla dość wąskiej grupy zabiegów, najczęściej niewielkich operacji w zakresie kończyn (np. nadgarstka, stopy), szyi, czy w stomatologii.

Mechanizm ich działania polega na zahamowaniu transportu jonów (głównie sodu) w poprzek błony komórkowej neuronów, skutkiem czego jest stabilizacja zarówno samej błony komórkowej, jak i jej potencjału. T

Taki mechanizm działania sprawia, że środki znieczulenia miejscowego stosowane w blokadach, odwracalnie hamują powstawanie i przekazywanie impulsów w nerwach obwodowych. Znieczulenie trwa tak długo, jak długo podany lek nie zostanie rozłożony przez organizm.

Zasadą działania blokady jest zahamowanie przewodzenia przez struktury nerwowe (duże nerwy czy sploty nerwowe), zaopatrujące poszczególne części ciała, czy większe ich obszary.

Podstawową cechą takich znieczuleń jest ich całkowita odwracalność i zachowanie przytomności pacjenta, druga z wymienionych cech odróżnia je od znieczulenia ogólnego - "narkozy".

Dlatego też jest mniej obciążająca dla układu oddechowego i układu krążenia, a dzięki temu można ją stosować u osób z wieloma innymi chorobami, którzy mają podwyższone ryzyko związane ze znieczuleniem ogólnym.

Niekiedy za szczególny rodzaj blokady uznaje się znieczulenie zewnątrzoponowe, powszechnie zwane znieczuleniem "w kręgosłup", w którym hamuje się przewodzenie bólu na poziomie wejścia nerwów do kanału kręgowego.

Blokady nerwów najczęściej przeprowadza się na konkretnych nerwach lub splotach (są to połączenia i rozgałęzienia neuronów), np. splocie ramiennym - zaopatruje on całą kończynę górną, a więc takie znieczulenie obejmuje całą rękę.

Innymi okolicami, gdzie można wykonać takie znieczulenie jest okolica nadgarstka (nerwy: promieniowy, łokciowy i pośrodkowy), czy kostki (nerw piszczelowy i strzałkowy), wtedy obejmuje ono odpowiednio rękę i stopę, splot szyjny w celu znieczulenia części szyi oraz górnej części klatki piersiowej.

Oczywiście blokady można stosować również w innych miejscach, pod warunkiem, że określona zostanie lokalizacja nerwu zaopatrującego tę okolicę.

Lekarz wykonujący takie znieczulenie ustala przebieg nerwu na podstawie stosunków anatomicznych, tzn. na podstawie swojej wiedzy określa miejsce, gdzie z największym prawdopodobieństwem określony nerw przebiega.

Rzadziej do tego celu używa się specjalnych stymulatorów lub ultrasonografii.

W związku z koniecznością precyzyjnej oceny miejsca podania leku, zdarza się, ze jest to zabieg długotrwały, ponieważ przed rozpoczęciem operacji anestezjolog musi mieć pewność, że znieczulenie działa prawidłowo.

Po wyznaczeniu właściwego miejsca, środek znieczulający podaje się strzykawką zwykle dość głęboko w tkanki otaczające nerw lub splot lub w samą tę strukturę.

Następnie lek przenika w głąb tych struktur, co zajmuje około 30 minut, po tym czasie środek znieczulający zaczyna działać.

Powoduje to zahamowanie odczuwania bólu, ale niestety niekiedy także czasowe wyłączenie z funkcjonowania znieczulonej części ciała.

Dzieje się tak, dlatego że nerwy posiadają włókna zarówno czuciowe dla skóry, jak i ruchowe dla mięśni, a w trakcie znieczulenia działamy na cały nerw.

Zablokowanie działania tych włókien powoduje nie tylko "wyłączenie" czucia, ale i działania mięśni.

Oczywiście taka analgezja i wyłączenie ruchomości danej kończyny są całkowicie odwracalne, funkcje te powracają po różnie długim czasie zależnym od tego, jaka jest to okolica anatomiczna, jaki lek został użyty oraz jaki jest stan ogólny chorego.

W pierwszej kolejności powraca funkcja ruchowa, a następnie czucie i czucie bólu, dzięki temu blokada zapewnia także zniesienie bólu po zabiegu.

Blokada nerwu: kiedy się ją stosuje?

Blokady stosuje się w wielu różnych sytuacjach, np.:

• niewielkie zabiegi operacyjne, zwykle na kończynach
• uporczywy ból w zakresie nerwu lub splotu, którego przyczyny nie można wyleczyć, tak zwany ból przewlekły
• jako dodatek do znieczulenia ogólnego, jeśli zabieg operacyjny jest rozległy i bolesny
• po operacji, jeśli ból utrzymuje się po zabiegu, dotyczy ściśle określonej lokalizacji anatomicznej, a leki podawane doustnie nie są w pełni skuteczne lub są przeciwwskazane

Poza zniesieniem bólu blokada powoduje także hamowanie stanu zapalnego, skurczów naczyniowych oraz niewielką relaksację mięśni w okolicy podania leku.

Blokady są zabiegami bezpiecznymi, jednak wykonywać powinien je doświadczony w tym względzie lekarz, najczęściej anestezjolog. Powikłania zdarzają się rzadko i są niegroźne, np.:

• krwiak w miejscu wkłucia
• nakłucie struktur sąsiadujących z nerwem
• niewystarczające znieczulenie - wtedy stosuje się inną metodę lub powtarza blokadę, aby zapewnić maksymalny komfort pacjentowi.

Uszkodzenia nerwów, czy brak powrotu pełnej sprawności po blokadach zdarzają się niezmiernie rzadko.

Kiedy nie można stosować blokad?

Taki rodzaj znieczulenia nie zawsze może być stosowany, przeciwwskazania obejmują na przykład:

• infekcja skóry w miejscu podawania leku, w takim wypadku istnieje ryzyko przeniesienia jej pod skórę i wywołania zakażenia mięśni, czy nerwów, z podobnego powodu przeciwwskazaniem jest ogólnoustrojowa infekcja bakteryjna
• zaburzenia krzepnięcia, które mogą spowodować krwawienie po nakłuciu igłą
• niektóre choroby neurologiczne, w tym wypadku zagrożenie wiąże się z ryzykiem pogorszenia stanu neurologicznego osoby chorej

Blokada nerwu ciągła

Niekiedy stosuje się także tak zwaną blokadę ciągłą, polega ona na umieszczeniu końca cienkiego cewnika (rurki) w okolicy struktury, która ma być znieczulona i podłączenia do niej pompy zawierającej lek.

Dzięki temu uzyskujemy ciągły przepływ środka analgetycznego i nieprzerwaną blokadę tak długo, jak długo lek jest podawany. Jest to rozwiązanie stosowane długotrwale, zwykle w zaawansowanych chorobach nowotworowych

Przeczytaj również:

• Znieczulenie u dentysty, czyli leczenie zębów bez bólu
• Nadciśnienie a znieczulenie zewnątrzoponowe [Porada eksperta]
• Znieczulenie przewodowe z adrenaliną [Porada eksperta]

lek. Maciej Grymuza