Aleksja: przyczyny, objawy, terapia

Aleksja jest zaburzeniem objawiającym się brakiem umiejętności czytania, a czasem także pisania. Przeważnie doprowadza do tego jakieś uszkodzenie mózgu i mówimy wtedy o aleksji nabytej, ale zdarzają się także przypadki aleksji wrodzonej. Jak to się dzieje, że człowiek nagle przestaje rozumieć słowo pisane? Czy można wyleczyć aleksję?

Spis treści

1. Terapia w aleksji
2. Na czym polega rehabilitacja?

Aleksja może wystąpić u osoby, u której doszło do uszkodzenia lewej półkuli mózgu, a dokładnie lewego płata ciemieniowego, ale także środkowej części płata potylicznego, płata skroniowego oraz trzonu ciała modzelowatego. Do takiego uszkodzenia prowadzi szereg czynników, jak choćby jakiś uraz głowy. Aleksja może pojawić się również w wyniku udaru, guza mózgu czy w konsekwencji innego schorzenia. Zdarza się, że człowiek rodzi się już z aleksją, jednak w tym przypadku mechanizm powstania zaburzenia nie jest poznany.

Charakterystyczna dla osób cierpiących na aleksję jest anomia – problem z właściwym doborem słów. Obserwuje się to w sytuacjach, gdy chory chce np. zrelacjonować jakieś zdarzenie, opowiedzieć film.

Rozróżniamy aleksję częściową, bez agrafii (nazywaną także czystą ślepotą słów), która charakteryzuje się niezdolnością do czytania całych wyrazów, przy zachowanej umiejętności literowania, a także pisania, oraz aleksję całkowitą, obejmującą również zaburzenia pisania, czyli agrafię. Aleksji częściowej często towarzyszy też prawostronne niedowidzenie połowicze. Co ciekawe, chory z tą odmianą aleksji jest w stanie – pod dyktando – pisać, ale nie potrafi tego później odczytać. Przyczyną takiego stanu rzeczy zwykle jest udar mózgu i jego uszkodzenie w środkowej części płata potylicznego, płata skroniowego i tylnej części ciała modzelowatego. Uszkodzenie lewego płata ciemieniowego powoduje zwykle całkowitą aleksję.

Terapia w aleksji

Osoba, u której wystąpią zaburzenia czytania i pisania, powinna jak najszybciej znaleźć się pod opieką lekarzy. By postawić diagnozę będzie potrzebna opinia laryngologa, neurologa, psychiatry i psychoterapeuty. Dopiero po rozpoznaniu aleksji, a także stopnia zaawansowania zaburzenia, można rozpocząć rehabilitację. Najlepiej przebiega ona przy wsparciu ze strony rodziny pacjenta. Bliscy powinni wykazać się dużą dozą empatii i cierpliwości, ale przede wszystkim zrozumieć, że chory cierpiący na aleksję nie ma problemów ze słuchem (głośniejsze, czy wyraźniejsze mówienie do niego nie ma sensu) ani wzrokiem, ani rozumieniem. Widzi, ale nie jest w stanie zinterpretować tego, co widzi.

Na czym polega rehabilitacja?

W pierwszym etapie odbywa się ona pod okiem specjalisty. Później można terapię przenieść do domu. Rodzina chorego musi zostać odpowiednio przeszkolona, wiedzieć jakie wykonywać ćwiczenia. Pacjent uczy się nazywania liter, następnie łączy je w krótkie i coraz dłuższe wyrazy, w końcu w zdania. Jest to proces bardzo trudny i żmudny, wymagający zaangażowania obu stron. Istotne podczas rehabilitacji jest systematycznie powtarzanie i utrwalanie zdobytych informacji, czytanie na głos. W pracy z osobą z aleksją można wspomagać się obrazkami, zdjęciami, literami magnetycznymi. By nie przeciążać pacjenta pracą, warto trudniejsze zadania przeplatać z łatwiejszymi, a także ćwiczyć pozornie zupełnie inne umiejętności, jak np. przeszukiwanie pola widzenia (szukanie czegoś wśród innych przedmiotów), koordynację wzrokową i zdolności wzrokowo-przestrzennych. Przekładają się one później na postępy w czytaniu i rozumieniu słów. Jeśli chodzi o powrót do całkowitej sprawności w tym zakresie, jest to niezwykle trudne, ale można osiągnąć bardzo dobre rezultaty.

Marta Uler