Pelargonia afrykańska - właściwości lecznicze i zastosowanie

Pelargonia afrykańska to roślina, której właściwości lecznicze jako pierwsi poznali mieszkańcy Afryki Południowej. W medycynie naturalnej pelargonia afrykańska znalazła zastosowanie jako środek na choroby układu oddechowego, także u małych dzieci. Jakie jeszcze działanie zdrowotne ma pelargonia afrykańska, wyjaśnia dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, kierownik Katedry Farmakognozji i Fitochemii Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Spis treści

1. Pelargonia afrykańska na gruźlicę
2. Pelargonia afrykańska na zapalenie oskrzeli i inne schorzenia układu oddechowego
3. Pelargonia afrykańska na H. pylori i wirusa opryszczki
4. Pelargonia afrykańska wzmacnia odporność

Pelargonia afrykańska (Pelargonium sidoides) to roślina, której właściwości lecznicze jako pierwsi poznali mieszkańcy Afryki Południowej. W medycynie naturalnej pelargonia afrykańska - zwana przez plemię Zulu "umckaloabo" - znalazła zastosowanie jako środek na kaszel, gruźlicę, zapalenie błony śluzowej żołądka, zaburzenie czynności wątroby, biegunkę, kolkę jelitową, dolegliwości menstruacyjne, rzeżączkę i trądzik. Współczesne badania naukowe potwierdzają część z tych właściwości.

Pelargonia afrykańska na gruźlicę

Do Europy pelargonia afrykańska dotarła w XIX w. za sprawą Brytyjczyka Charlesa Henry’ego Stevensa. Wierzył on, iż pelargonia afrykańska jest cudownym lekiem na zbierającą w tym czasie śmiertelne żniwo gruźlicę. Stevens sam zmagał się z tą chorobą wieku 17 lat.

Gdy lekarze w Wielkiej Brytanii nie mogli go wyleczyć, wyjechał do Afryki, gdzie miejscowy uzdrowiciel zastosował u niego miksturę z korzenia pelargonii afrykańskiej. Stevens wyzdrowiał w ciągu 3 miesięcy. Gdy wrócił do ojczyzny, zaczął sprzedawać wyciąg z korzenia pelargonii afrykańskiej jako lekarstwo na gruźlicę. Chorzy przestali go stosować dopiero po pojawieniu się antybiotyków.

W języku Zulu pelargonię afrykańską określa się jako „umckaloabo”, co oznacza ostry kaszel, który - według miejscowej medycyny - pelargonia jest w stanie skutecznie złagodzić.

W XX wieku wykazano naukowo, że Stevens miał rację i pelargonia afrykańska rzeczywiście wykazuje działanie przeciwprątkowe. Jego przypuszczenia jako jeden z pierwszych potwierdził szwajcarski lekarz, dr Adrien Sechehaye, który z powodzeniem rozpoczął terapię z wykorzystaniem tej rośliny u swoich pacjentów chorych na gruźlicę (do 1960 roku). Dr Sechehaye opublikował opis 65 przypadków pacjentów chorych na gruźlicę, wyleczonych za pomocą pelargonii afrykańskiej.

W 1970 roku dr Sabine Bladt, farmaceutka z Uniwersytetu w Monachium, zidentyfikowała związki farmakologicznie czynne zawarte w tym ziele. Składniki odpowiedzialne za działanie lecznicze pelargonii afrykańskiej to przede wszystkim kumaryny. - Wśród tych kumaryn, 40 proc. stanowi umckalina - kumaryna, która w głównej mierze odpowiada za działanie lecznicze pelargonii afrykańskiej - mówi dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak, kierownik Katedry Farmakognozji i Fitochemii Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Pelargonia afrykańska zwiera także inne związki o działaniu leczniczych, takie jak fenole, węglowodany, związki mineralne, białka, alkaloidy purynowe.

Pelargonia afrykańska na zapalenie oskrzeli i inne schorzenia układu oddechowego

Związki zawarte w pelargonii afrykańskiej mogą pomóc zwalczyć nie tylko prątki gruźlicy. W badaniach wykazano właściwości przeciwbakteryjne pelargonii afrykańskiej przeciwko ośmiu szczepom bakterii, które są odpowiedzialne za infekcje górnych dróg oddechowych takim jak: Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Streptococcus pneumoniae (pneumokoki) i beta-hemolizujący Streptococcus 1451 (paciorkowiec) oraz Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae (pałeczka zapalenia płuc), Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) i Haemophilus influenzae (pałeczka grypy).

Kumaryny zapobiegają przyleganiu bakterii do nabłonka dróg oddechowych i ułatwia ich odkrztuszanie podczas kaszlu - mówi dr Ilona Kaczmarczyk-Sedlak.

Badania, w których wzięło udział 9218 dorosłych oraz 3143 dzieci od 0 do 12. roku życia, potwierdziły skuteczność wyciągów etanolowych z korzenia pelargonii w ostrym zapaleniu oskrzeli, ostrym zapaleniu zatok na tle infekcyjnym, przeziębieniu, stanach zapalnych gardła i migdałków - mówi dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak.

Znaczną poprawę stanu pacjentów z ostrym zapaleniem oskrzeli, przyjmujących wyciąg z korzenia pelargonii 3 razy dziennie, w dawce 30 kropli (w porównaniu do grupy otrzymującej placebo), zaobserwowano już po 4 dniach stosowania preparatu. Objawy, takie jak kaszel, plwocina, rzężenie płuc, ból w klatce piersiowej podczas kaszlu, duszność, ustąpiły całkowicie po 7 dniach przyjmowania preparatu. Wyciąg z korzenia pelargonii równie szybko zadziałał w przypadku zapalenia zatok, przeziębienia i zapalenia gardła i migdałków. 80 proc. dzieci zmagających się z tą ostatnią chorobą powróciło do szkoły po 6. dniach od zastosowania u nich wyciągu (20 kropli, 3 razy dziennie). Po zastosowaniu placebo do szkoły wróciło 20 proc. dzieci.

Pelargonia afrykańska na H. pylori i wirusa opryszczki

Badania wykazały, że wyciąg etanolowy z korzenia pelargonii afrykańskiej hamuje wzrost bakterii H. pylori, a także hamuje jej przyleganie do nabłonka żołądka i błony śluzowej układu pokarmowego, co może chronić przed rozwojem choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Udowodniono również działanie przeciwwirusowe ekstraktów wodnych z korzenia pelargonii afrykańskiej wobec wirusa opryszczki: HSV 1 (wargowej) i HSV 2 (genitalnej). Wspomniane wyciągi hamowały namnażanie wirusa zarówno w początkowej fazie infekcji, jak i po przeniknięciu patogenu do wnętrza komórki. To inaczej niż acyklowir, bardzo szeroko stosowany lek przeciwwirusowy, który działa jedynie na zaawansowanym etapie infekcji, czyli po wniknięciu wirusa opryszczki do komórki.

- Wszystkie dane pochodzą z Europejskiej Agencji Leków, która jest bardzo rygorystyczna, bierze pod uwagę tylko badania wykonane w jak najlepszy sposób, wysokiej klasy, które rzeczywiście wskazują na właściwości leczenie - podkreśla dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak.

Pelargonia afrykańska wzmacnia odporność

Ekstrakt z korzenia pelargonii afrykańskiej ma właściwości immunostymulujące - aktywuje komórki układu odpornościowego do działania. Zwiększają m.in. aktywność makrofagów, których główną funkcją jest „pożeranie” tego, co może być groźne dla organizmu: bakterii, wirusów. Dzięki temu osoby przyjmujące je są mniej podatne na zakażenia, szczególnie w obrębie górnych dróg oddechowych.

Preparaty z pelargonią afrykańską można stosować u dzieci od 1. roku życia.

Monika Majewska