PALMA SABAŁOWA - właściwości lecznicze

Palma sabałowa to roślina, której właściwości lecznicze powinni docenić przede wszystkim mężczyźni mający problemy z prostatą. Parcie na pęcherz budzi cię kilka razy w nocy, a mimo to i tak masz problemy z oddawaniem moczu? Jeśli niedawno skończyłeś pięćdziesiątkę, to prawdopodobnie odzywa się prostata. Pomóc może palma sabalowa, która przy okazji rozwiąże problem z… łysieniem. Sprawdź, jakie jeszcze właściwości ma palma sabałowa.

Spis treści

1. Palma sabałowa a prostata
2. Palma sabałowa - właściwości lecznicze a badania naukowe
3. Palma sabałowa - bez recepty i bezpiecznie
4. Palma sabałowa a łysienie
5. Przykłady preparatów zawierających wyciąg z palmy sabalowej, dostępnych w polskich aptekach

Palma sabałowa to roślina, której właściwości lecznicze powinni docenić przede wszystkim mężczyźni mający problemy z prostatą. Zanim jeszcze wynaleziono pierwszy syntetyczny lek stosowany w terapii przerostu prostaty, mężczyźni stosowali naturalne środki. Zdecydowanie najważniejszym z nich była (i nadal jest) palma sabalowa (bocznia piłkowana, Serenoa repens). To roślina, która występuje Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej, Północnej i Południowej oraz Zachodnich Indiach. W USA można ją spotkać na bagnistych terenach Florydy, Północnej Karoliny, Alabamy i Teksasu. Owoce palmy są fioletowo-czarne, rosną w klastrach, a okres owocowania przypada na październik – grudzień. Dojrzałe, częściowo wysuszone owoce służą do przygotowania ekstraktów.

Zastosowanie palmy sabalowej w medycynie tradycyjnej sięga początków XIX wielu. To wtedy odnotowano jej spożywanie przez Indian zamieszkujących rejony Florydy, w przypadku problemów z przerostem gruczołu krokowego, obrzęku i zaniku jąder oraz w zaburzeniach erekcji. W rezultacie Farmakopea Amerykańska już w latach 1906-1917 zawierała monografię dotyczącą tej rośliny. W 1926 roku oficjalnie wprowadzono ją na rynek, ale około 1950 roku została wycofana ze względu na brak potwierdzonych właściwości leczniczych. Do badania tego surowca powrócono w latach 80. XX wieku.

Palma sabałowa a prostata

Mechanizm działania palmy sabalowej do tej pory nie został w pełni potwierdzony. Przyjmuje się, że wyciąg z owoców tej rośliny zmniejsza aktywność 5-α-reduktazy – enzymu przekształcającego testosteron w 5-alfadihydrotestosteron (DHT). To hormon, którego podwyższony poziom we krwi jest przyczyną serii uciążliwych objawów, jakie odczuwają często mężczyźni w tym wieku. DHT wiąże się z receptorami w jądrze komórek gruczołu krokowego, pobudzając wzrost i podział komórek. Powoduje to przerost prostaty, która zaczyna napierać na pęcherz i zaciskać cewkę moczową. Skutkuje to trudniejszym i częstszym oddawaniem moczu, bólami podbrzusza czy nieustannym parciem na pęcherz. Z czasem może dojść nawet do całkowitego zablokowania cewki moczowej.

Głównym składnikiem owoców palmy sabalowej i otrzymanego z nich ekstraktu jest frakcja lipidowo-sterolowa, w skład której wchodzą triglicerydy i fitosterole (beta-sitosterol, stigmosterol, kampesterol, cykloartenol). To właśnie te ostatnie są podejrzewane o kluczowe działanie w kontekście przerostu prostaty.

Fitosterole ograniczają wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym, jak również zmniejszają jego wytwarzanie przez wątrobę. Jest to o tyle istotne, że to właśnie z cholesterolu wytwarzany jest w organizmie mężczyzny testosteron, który następnie przetwarzany jest w DHT. Jednocześnie badacze podejrzewają, że niektóre fitosterole są tak zbliżone budową chemiczną do testosteronu, że blokują one 5-α-reduktazę.

Palma sabałowa - właściwości lecznicze a badania naukowe

Palma sabalowa jest jednym z najlepiej przebadanych surowców ziołowych stosowanych w lecznictwie. Badania te jednak nie zawsze wskazują na statystycznie istotną skuteczność ekstraktu z owoców tej rośliny. Przykładowo Descotes i wspólnicy w 1995 roku prowadzili badania dotyczące wpływu przyjmowania ekstraktu z palmy na zmianę jakości życia pacjentów. W badaniu wzięło udział 215 mężczyzn, z czego 176 przyjmowało placebo, natomiast pozostali otrzymywali ekstrakt z palmy sabalowej dwa razy dziennie przez okres 30 dni. W badaniach brano pod uwagę następujące czynniki: bolesne oddawanie moczu, częstotliwość oddawania moczu w dzień i w nocy oraz maksymalną prędkość przepływu moczu. W żadnym z symptomów nie zauważono statystycznie istotnego wpływu polepszenia jakości życia pacjentów stosujących podczas eksperymentu ekstrakt z palmy sabalowej.¹

Natomiast potwierdzeniem hipotezy o antyandrogennym działaniu palmy sabalowej są wyniki badań Di Silverio i wspólników prowadzonych na 33 pacjentach, ze zdiagnozowanym łagodnym rozrostem prostaty, poddanych prostatektomii nadłonowej. W badaniach stosowano finasteryd (5 mg/dobę przez 3 miesiące), flutamid (750 mg/dobę przez 2 miesiące) i wyciąg z palmy sabalowej (320 mg/dobę przez 3 miesiące). W żadnej z grup nie zauważono statystycznie istotnej zmiany zawartości testosteronu w komórkach. Stosowanie wyciągu z palmy sabalowej oraz finasterydu zmniejszyło natomiast o 50 proc. stężenie DHT w porównaniu z grupą nieleczoną oraz grupą przyjmującą flutamid.¹

Z kolei w 2001 roku Marks ze wspólnikami² porównywali skuteczność leczenia rozrostu gruczołu krokowego za pomocą finasterydu i ekstraktu z palmy sabalowej. Prowadzili oni badania na 244 pacjentach: 40 – grupa kontrolna, 44 – grupa przyjmująca finasteryd, 160 – grupa przyjmująca preparat z palmy sabalowej. Kurację prowadzono przez okres 6 miesięcy. U pacjentów z łagodnym przerostem prostaty zmierzono poziom DHT przed kuracją i po kuracji. Stosowanie palmy sabalowej spowodowało po leczeniu spadek ilości DHT o 32 proc. Zawartość testosteronu w komórkach nabłonkowych po stosowaniu palmy sabalowej nie uległa zmianie, natomiast stosowanie finasterydu obniżyło jego poziom o 70%. Poziom swoistego antygenu prostaty (PSA) i objętość gruczołu krokowego w przypadku zażywania finasterydu obniżyły się odpowiednio o 50 i 20 proc.. Zażywanie wyciągu z palmy sabalowej nie wpłynęło na zmianę tych parametrów.

Prowadzone od lat badania nad palmą sabalową nie są jak na razie w stanie jednoznacznie wyjaśnić, czy i w jaki sposób może ona chronić mężczyzn przed powstawaniem chorób gruczołu krokowego. Część z nich wskazuje jednak, że stosowanie ekstraktów z palmy sabalowej w dolegliwościach układu moczowego może przyczynić się do poprawy jakości życia. Optymistyczny jest fakt, iż stosowanie ekstraktów z Serenoa repens jest bezpieczne dla organizmu.

Palma sabałowa - bez recepty i bezpiecznie

Wyciąg z palmy sabalowej jest obecnie jedynym lekiem pochodzenia roślinnego, stosowanym w leczeniu dolegliwości związanych z przerostem gruczołu krokowego – i to do tego dostępnym w Polsce bez recepty. W aptekach można znaleźć mnóstwo preparatów go zawierających, ale zdecydowana większość należy do kategorii suplementów diety, a więc nie posiadających właściwości leczniczych. W Polsce dostępne są jedynie dwa leki zawierające standaryzowany wyciąg z palmy sabalowej i są to: Prostamol Uno oraz Sterko. Ich przewaga nad pozostałymi preparatami z tym surowcem jest oczywista i wynika z rygorystycznej procedury wprowadzania i kontroli produktów  leczniczych, które podlegają Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu. Suplementy diety kontrolowane są w sposób wybiórczy przez Sanepid, a ich rzeczywisty skład jakościowy i ilościowy nie zawsze pokrywa się z deklaracjami producentów.

Skuteczne dawki ekstraktu z palmy sabalowej wahają się w granicach 800-1200 mg na dobę. Niekiedy zaleca się dawki do 2 g na dobę. Terapia trwa przynajmniej 4-6 miesięcy.

Oba wspomniane leki łagodzą dolegliwości związane z początkowym stadium łagodnego rozrostu prostaty występujące przy oddawaniu moczu, jak np.: słaby strumień moczu, parcie na mocz, częstomocz, częste oddawanie moczu w nocy. Skuteczne dawki ekstraktu z palmy sabalowej wahają się w granicach 800-1200 mg na dobę. Niekiedy zaleca się dawki do 2 g na dobę. Terapia trwa przynajmniej 4-6 miesięcy. Leki te nie wywołują działania ubocznego, które jest częstą przyczyną rezygnacji ze stosowania leków syntetycznych – mowa tutaj oczywiście o zaburzeniu sprawności seksualnej. Dodatkowo dużym terapeutycznym atutem stosowania ekstraktów z palmy sabalowej, w przeciwieństwie do inhibitorów 5-α-reduktazy jest fakt, że nie wpływa on na wyniki badania poziomu swoistego antygenu PSA w badaniach przesiewowych raka prostaty. Tym samym możliwe jest monitorowanie rozwoju choroby równolegle ze stosowaniem terapii tym środkiem (w przypadku leków syntetycznych nie jest to możliwe).

Oprócz wspomnianych dwóch leków opartych na wyciągu z palmy sabalowej, na rynku można znaleźć też suplementy diety z tym składnikiem. Co ciekawe nie wszystkie z nich zalecane są przy wspomaganiu leczenia przerostu prostaty. Okazuje się bowiem, że plama sabalowa może być stosowana także w profilaktyce… łysienia.

Palma sabałowa a łysienie

Z właściwości palmy sabalowej korzystają nie tylko mężczyźni, ale również kobiety. Okazuje się bowiem, że wspomniany już 5-alfadihydrotestosteron (DHT) jest jedną z przyczyn łysienia androgenowego. Okazuje się, że również w gruczołach łojowych znajduje się 5-alfa-reduktaza – enzym przemieniający testosteron w DHT. Z badań wynika, że to właśnie wysoki poziom DHT (a nie testosteronu, jak się powszechnie uważa) jest przyczyną wypadania włosów. Hormon ten powoduje miniaturyzację mieszków włosowych co prowadzi do skrócenia czasu życia włosa i nieprawidłowej jego produkcji. Włosy stają się cieńsze, lżejsze i rosną krótsze. Ten rodzaj łysienia dotyka głównie mężczyzn i objawia się utratą włosów na czubku głowy oraz u nasady czoła. Może jednak dotyczyć także kobiet z zaburzeniami gospodarki hormonalnej lub przy spadku hormonów kobiecych po okresie ciąży czy w czasie menopauzy.

Leczenie łysienia androgenowego opiera się na zahamowaniu aktywności 5-alfa-reduktazy – dokładnie w ten sam sposób, co w leczeniu objawów przerostu prostaty. To najlepszy sposób na zniwelowanie wpływu DHT na mieszki włosowe. W rezultacie w terapii obu schorzeń stosuje się te same leki. W przypadku leków syntetycznych są to finasteryd i dutasteryd – ale w dawkach niższych niż w leczeniu przerostu prostaty. Analogicznie zastosowanie w profilaktyce łysienia androgenowego mają preparaty zawierające ekstrakt z palmy sabalowej.

Na rynku suplementów diety można znaleźć kilka preparatów z tym surowcem, które rekomendowane są osobom zmagającym się z nie tyle z łysieniem androgenowym co po prostu gorszą kondycją włosów i skóry. Zazwyczaj takie produkty zawierają dodatkowo witaminy A, E, C i krzem. Co ciekawe ekstrakt z palmy sabalowej można również spotkać w kosmetykach do pielęgnacji włosów: szamponach (np. Ducray Sabal), maskach czy odżywkach (np. O`Herbal).

Przykłady preparatów zawierających wyciąg z palmy sabalowej, dostępnych w polskich aptekach

Źródła:

1. Lowe FC, Fagelman E. Phytotherapy in the treatment of benign prostatic hyperplasia: an update. Urology 1999; 53(4):671-8.

2. Marks LS, Hess DL, Dorey FJ i wsp. Tissue effect of Saw palmetto and finasteride: use of biopsy cores for in situ quantufication of prostatic androgens. Urology 2001; 57(5):999-1005.