Chińska medycyna naturalna: jak się leczyć ziołami

Leczenie ziołami i żywnością stanowi podstawę chińskiej medycyny. Ziołolecznictwo Wschodu ma o wiele silniejsze działanie niż znane w Europie metody wykorzystywania ziół w medycynie. W jaki sposób możemy korzystać z tej prastarej wiedzy?

Granica między ziołolecznictwem a dietą w medycynie wschodniej jest płynna. Wpływ leków naturalnych i pokarmów na organizm jest bowiem podobny, różni się tylko siłą oddziaływania. Dlatego uważa się, że właściwie dobrana dieta ma dla naszego zdrowia fundamentalne znaczenie. O ile jednak zdrowy skład posiłków możemy – przy wystarczającej wiedzy – ustalać sami, o tyle leki sprowadzane ze Wschodu należy stosować wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza.

Zioła: podstawa chińskiej medycyny

Na Wschodzie do leków ziołowych zalicza się nie tylko rośliny (w tym przyprawy), ale także substancje pochodzenia mineralnego i zwierzęcego (np. sproszkowane perły, skórę węża). Większość leków pochodzenia wschodniego ma znacznie większą moc niż popularne europejskie „ziółka”. Dlatego aby je bezpiecznie stosować, potrzebna jest ogromna wiedza i doświadczenie.
Wiedza o ziołach, stanowiąca podstawę chińskiej medycyny, zsumowana została w II w. w księdze znanej jako „Kanon Materia Medica”, stanowiącej swoistą biblię ziołolecznictwa. Jej podstawę, jak w każdej terapii chińskiej, stanowi teoria Pięciu Elementów oraz teoria przenikania się yin i yang. Chińscy lekarze wierzą, że zioła mają moc przywracania równowagi między tymi siłami. Ze względu na właściwości dzielą oni zioła na cztery grupy: silnie oziębiające, oziębiające, rozgrzewające i silnie rozgrzewające. Zimno i chłód są w sferze yin, podczas gdy ciepło i gorąco należą do sfery yang. Efekt leczniczy każdego zioła jest więc rozumiany jako zimny, chłodny, ciepły lub gorący.
Zimne zioła (np. mięta, kwiat wiciokrzewu) stosuje się w chorobach gorąca, zaś ciepłe (np. imbir) w chorobach zimna. W praktyce w chorobie występują najczęściej mieszane objawy zimna i gorąca i tylko doświadczony lekarz może dobrać odpowiednie w danym przypadku leki. Nieodpowiednie zastosowanie ziół może bowiem nasilić objawy choroby, a nawet spowodować zatrucie.

Poza „temperaturą” ziół, w medycynie chińskiej bierze się też pod uwagę ich smak. I tak uważa się, że smak kwaśny ma działanie ściągające, gorzkie zioła obniżają gorączkę i oczyszczają jelita, słodkie działają tonizująco, wzmacniająco, przywracają równowagę układowi trawiennemu, oddechowemu oraz immunologicznemu. Z kolei ostry smak wzmaga krążenie energii w organizmie, aktywizuje działanie meridianów i narządów, pobudza procesy metaboliczne, zaś słony oczyszcza i udrażnia jelita.

Zioła - jak się je przyrządza

Ważny jest również sposób przyrządzania ziół. Można je ucierać na proszek, gotować w wodzie albo na parze, dusić, smażyć, prażyć lub piec. Sztuką jest też umiejętność łączenia składników. Niektóre zioła zastosowane razem mogą bowiem łagodzić lub znosić niepożądane (np. trujące) działanie, mogą się wzajemnie osłabiać albo wzmacniać.
W kanonie chińskiej medycyny ustalono, że receptura powinna zawierać cztery składniki. Pierwszy z nich to Cesarz – ziele przewodnie, którego działanie nakierowane jest na główną chorobę. Drugie – Minister – wspomaga Cesarza. Trzecie – Pomocnik, ma działać na objawy towarzyszące, ograniczać zbyt mocne działanie głównych ziół, a także pomagać w przyswajaniu najważniejszych składników leku. Zadaniem ostatniego – Posłańca – jest doprowadzenie wszystkich ziół do chorego miejsca.

Zioła - uważaj na interakcje!

Medycyna wschodnia i zachodnia nie zawsze się uzupełniają – zwykle są to dwa odmienne sposoby leczenia. Również działanie leków może się wzajemnie znosić lub kolidować ze sobą. Przykładem może być ginkgo biloba, którego nie powinni przyjmować bez kontroli ludzie starsi, szczególnie zażywający silne środki przeciwzakrzepowe, ponieważ istnieje ryzyko krwotoków i drobnych wylewów w mózgu. Zawsze należy więc informować lekarza (zarówno medycyny konwencjonalnej, jak i chińskiej) o zażywanych lekach i stosować się ściśle do zaleceń.

miesięcznik "Zdrowie"