Tran - właściwości i działanie. Co to jest tran i na co pomaga?

Tran, dzięki wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin A i D, pozytywnie wpływa na pracę mózgu i wzmacnia odporność organizmu w okresie jesienno-zimowych zachorowań. W Skandynawii stosowany od wieków, w Europie popularny od lat 60. W jakich ilościach przyjmować tran, by wspomóc funkcjonowanie organizmu?

Spis treści

1. Tran - co to jest
2. Tran - właściwości
3. Tran - na co pomaga
4. Tran - dla kogo jest przeznaczony?
5. Tran - przedawkowanie
6. Tran - przeciwwskazania. Kto nie powinien przyjmować tranu?
7. Tran - jaki wybrać?
8. Tran - jak go stosować?
9. Tran - czy tran można spożywać latem?

Tran to koncentrat oleju otrzymywany ze świeżej wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb z rodziny dorszowatych. Tran zawiera unikalną kompozycję niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) z grupy omega-3 - w tym te najważniejsze, czyli kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) - i omega-6 oraz witamin A i D, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza w okresie wzrostu.

1 kapsułka tranu zawiera średnio 300-1250 j.m. witaminy A, w związku z tym już 2 kapsułki pokrywają dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę (według danych IŻIŻ w Warszawie u dorosłych wynosi ono ok. 800 j.m.). Podobnie jest z witaminą D3 - jedna kapsułka tranu zawiera 30-125 j.m. witaminy D3, przy czym dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę wynosi 200 j.m.

Warto wiedzieć, że często tranem określa się oleje pozyskiwane z innych gatunków ryb, np. tran z wątroby rekina lub halibuta. Jednak określenie "tran" zastrzeżone jest tylko dla oleju pozyskanego z wątroby ryb należących do gatunku dorszowatych.

Tran - co to jest

Tran, Oleum Jecoris Aselli, olej wątłuszowy to tłuszcz pozyskiwany z wątroby ryb z rodziny dorszowatych. Stosowany jako naturalny preparat na odporność. W Skandynawii znany od stuleci, w Europie poznawany od kilkudziesięciu lat. Współcześnie dostępny w wielu formach podania i w wielu smakach, co może zachęcić nawet najbardziej niechętne osoby do jego spożycia. Co warto zrobić, z uwagi na prozdrowotne właściwości tranu.

Tran - właściwości

Tran zawiera witaminę A, witaminę D3, nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 EPA i DHA. Niektóre dostępne na rynku produkty są wzbogacane witaminą E. Olej z wątroby rekina ma znacząco niższe stężenie kwasów omega-3.

Tran - na co pomaga

Tran korzystnie wpływa na układ krążenia: podwyższa poziom "dobrego" cholesterolu i pomaga kontrolować ten "zły" oraz regulować ciśnienie tętnicze krwi. Wzmacnia odporność, korzystnie wpływa na pracę mózgu oraz na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku.

Uważa się, że może również poprawiać stan chorych ze stwardnieniem rozsianym oraz sprzyjać zwiększeniu wrażliwości komórek na insulinę u pacjentów chorujących na zaburzenia metaboliczne.

Tran wzmacnia układ odpornościowy

Nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6 dostarczają organizmowi budulca do produkcji hormonów przeciwzapalnych, które usprawniają pracę układu odpornościowego. Z kolei witamina A uszczelnia i regeneruje błony śluzowe, utrudniając przenikanie przez nią chorobotwórczych drobnoustrojów.

Jest to szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowych zachorowań, kiedy błona śluzowa dróg oddechowych jest szczególnie narażona na kontakt z wirusami czy bakteriami. Oczywiście suplementacja jest tylko jednym z elementów poprawy odporności i powinna być połączona ze zdrową dietą i ruchem.

Należy jednak pamiętać, że tranu i innych witamin nie można stosować podczas antybiotykoterapii, ponieważ wspomagają wówczas nie tylko osłabiony organizm, lecz także bakterie czy wirusy, które wywołują chorobę. W związku z tym tran i inne witaminy należy podawać po zakończeniu kuracji antybiotykowej, tylko wtedy będą wspierać proces regeneracji organizmu.

Tran poprawia pracę mózgu

Nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 wpływają na kształtowanie się i pracę mózgu: poprawiają jego ukrwienie i usprawniają przepływ bodźców nerwowych między substancją szarą i białą. Z tego powodu tran jest polecany przede wszystkim dzieciom, by lepiej się rozwijały i nie miały problemów z pamięcią i koncentracją, a także osobom starszym, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się choroby Alzheimera oraz demencji.

Co ciekawe, badania naukowców wykazały, że kobieta, która w czasie ciąży spożywa odpowiednią ilość kwasów omega-3, rodzi inteligentniejsze i większe dziecko.

Czytaj też: Skwalen, naturalny lek z wątroby rekina - kto powinien go przyjmować?

Tran wspomaga pracę układu krwionośnego

Wchodzące w skład tranu niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe obniżają stężenie triglicerydów i "złego" cholesterolu (LDL) oraz zwiększają stężenie tego  "dobrego" (HDL) we krwi, dzięki czemu obniżają jej krzepliwość, zapobiegają tworzeniu się zakrzepów, a co za tym idzie - zmniejsza się ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca i miażdżycy. Tran pomaga również uregulować nadciśnienie tętnicze krwi. W tranie często zawarta jest także witamina E, która wzmacnia ściany naczyń krwionośnych i chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozkładem.

Tran w profilaktyce przeciwnowotworowej

Według badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu w Kalifornii, tran, a konkretnie zawarte w nim kwasy z grupy omega-3, mniejsza ryzyko raka piersi, jajników i jelit. Natomiast badacze z Waszyngtońskiego Centrum Genetyki, Żywienia i Zdrowia uważają, że tran może zmniejszyć wielkość i liczbę guzów oraz ich skłonność do przerzutów.

Czytaj też: Dieta omega, czyli jak schudnąć jedząc zdrowe tłuszcze omega-3

Tran może zapobiec chorobom oczu

Witamina A może zapobiec chorobom wzroku, m.in. zwyrodnieniu plamki żółtej, która jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku u dorosłych i osób starszych. Jej niedobór może również spowodować niedowidzenie o zmierzchu, tzw. kurzą ślepotę, pieczenie i wysychanie spojówek, a nawet owrzodzenie rogówki.

Z kolei kwasy omega-3 są składnikiem siatkówki oka. Podejrzewa się, że dzieci, które nie jedzą ryb, mogą być bardziej podatne na wady wzroku. Z koeli ich niedobór w diecie ciężarnej może doprowadzić do retinopatii wcześniaków (która może nawet prowadzić do całkowitej utraty wzroku).

Tran na mocne kości

Zawarta w tranie witamina D uczestniczy w gospodarce wapniowo-fosforowej w organizmie. Ułatwia ona przyswajanie wapnia i fosforu, a co za tym idzie - prawidłowe kształtowanie kośćca i zębów. Dlatego jest polecany dzieciom i młodzieży w okresie wzrostu. Tran jest stosowany również w profilaktyce krzywicy, ponieważ pobudza procesy regeneracji i spowalnia proces niszczenia wszystkich tkanek (w tym chrzęstnej i nabłonkowej) oraz leczeniu zaburzeń uwapnienia tkanki kostnej. U osób w starszym wieku może zapobiec osteoporozie.

Jednak uwaga! Nadmiar tranu może doprowadzić do osteoporozy - tak wynika z badań naukowców z norweskiego uniwersytetu w Trondheim. Wszystko za sprawą witaminy A, której duże dawki powodują rozrzedzanie masy kostnej. Witamina A trafia do tranu dopiero w trakcie produkcji. Dodaje się jej, by zapewnić olejowi rybiemu długotrwałość dzięki jej właściwościom zapobiegania jełczeniu tłuszczu. W ten sposób w jednym specyfiku zawarte zostają dwa "wrogie sobie" składniki.

Tran odżywi skórę

W aptekach bez recepty jest dostępna również maść tranową, którą się stosuje na skórę, głównie jako środek ułatwiający gojenie ran oraz w początkowym okresie tworzenia się odleżyn czy odmrożeń. Ten w kapsułkach jest szczególnie polecany kobietom po menopauzie, ze względu na jego działanie odżywcze na skórę: zapobiega nadmiernemu rogowaceniu i suchości skóry (dzięki witaminie A).

Tran z dorsza czy rekina?

Tran z dorsza jest bogatszy w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Tran z rekina zawiera ich znacznie mniej, ale za to zawiera naturalne immunomodulatory - alkiloglicerol i skwalen. Który tran lepszy - z dorsza czy z rekina? Zdania farmaceutów w tej kwestii są podzielone. Optymalne może okazać wymienne stosowanie obu preparatów.

Tran w kapsułkach czy w płynie?

Nie ma jednej prostej odpowiedzi na pytanie, czy lepszy jest tran w kapsułkach, czy w płynie. Warto każdorazowo sprawdzać składy, aby wybrać produkt o optymalnym stężeniu. Natomiast forma podania - kapsułki, tabletki, płyny lub żelki - powinna zależeć od wieku, możliwości i preferencji osoby spożywającej tran.

Tran - dla kogo jest przeznaczony?

Tran mogą przyjmować prawie wszyscy, a szczególnie osoby, które mają zwiększone zapotrzebowanie na tego typu substancję, tj. dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu (okres dojrzewania), osoby osłabione, zwłaszcza w podeszłym wieku, chore i będące w okresie rekonwalescencji, a także osoby prowadzące stresujący tryb życia, oraz nadużywające alkoholu i palące papierosy.

Tran dla dzieci 

Przed laty tran podawany dzieciom stanowił istny postrach, a to z uwagi na smak, który - delikatnie mówiąc - budził niechęć. Współcześnie tran dla dzieci może być w postaci płynnej, o różnych smakach, które są łatwiejsze do przełknięcia. Dla starszych dzieci dostępne są kapsułki do połykania.

Tran dla dorosłych

Dorośli mogą wybierać między tranem w tabletkach i w płynie. Warto zwrócić uwagę na skład, ponieważ tabletka tabletce nierówna i w zależności od producenta mogą się różnić zawartością cennych substancji. Uważa się, że dla dorosłych osób niemających problemów z przełykaniem rekomendowane są tabletki. Natomiast płynny tran zaleca się m.in. dzieciom i osobom starszym.

Tran - przedawkowanie

Tran należy spożywać tylko w ilościach zalecanych przez producenta. Długotrwałe stosowanie zbyt wysokich dawek tranu może doprowadzić do przedawkowania witaminy A lub D. Dochodzi wtedy do hiperwitaminozy, która może objawiać się m.in.: brakiem apetytu, wzrostem masy ciała, wielomoczem, powiększeniem wątroby i śledziony, zaburzeniami neurologicznymi i bólami głowy.

Tran - przeciwwskazania. Kto nie powinien przyjmować tranu?

Tranu nie powinny przyjmować osoby cierpiące na hiperkalcemię i kamicę nerkową, jak również osoby przyjmujące już preparaty zawierające witaminy A i D. Nie powinny go przyjmować osoby stosujące silne leki przeciwzakrzepowe (mogą bowiem wydłużać czas krwawienia). Przed zastosowaniem tranu z lekarzem powinny skontaktować się osoby z sarkoidozą.

Tran - jaki wybrać?

Wybierając tran, należy zwrócić uwagę na etykietę i stężenie kwasów EPA i DHA. Im będzie ona większa, tym lepszej jakości jest tran. Wskazówką może być również cena (choć nie zawsze). Tran w płynie trzeba przechowywać w lodówce i zużyć w ciągu 5-6 tygodni od otwarcia.

Tran - jak go stosować?

Dorośli powinni przyjmować tran 2 razy dziennie po 2 kapsułki podczas posiłków, chyba, że lekarz zaleci inaczej. Dla uzyskania efektów konieczne jest regularne przyjmowanie tranu przez okres od jesieni do wiosny.

Kiedy pić tran? Rano czy wieczorem

Zaleca się, aby tran spożywać po posiłkach lub w trakcie posiłków. Zdaniem niektórych optymalną porą jest wieczór. Jeśli jednak wolisz, możesz też przyjmować tran o poranku - w trakcie lub po śniadaniu. Jest niezalecane, aby pić tran na czczo.

Polecamy

Autor: Time S.A

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych także dla osób zmagających się z niedoborami witamin i mikroelementów. Precyzyjnie dobrany plan dietetyczny odpowie na Twoje indywidualne potrzeby żywieniowe. Dzięki nim odzyskasz zdrowie i poprawisz swoje samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Dowiedz się więcej

Tran - czy tran można spożywać latem?

Odradza się przyjmować tran w okresie letnim. Tran zawiera bowiem witaminę D, a produkcja tej witaminy latem, pod wpływem słońca, jest dość wzmożona i może dojść do jej przedawkowania.

Monika Majewska