Sulpiryd - dawkowanie, działanie, wskazania, przeciwwskazania

Sulpiryd jest zaliczany do grupy neuroleptyków atypowych. Oprócz jego oficjalnego zastosowania umieszczonego w karcie charakterystyki produktu leczniczego, posiada on jeszcze zastosowania off-lebel, czyli jest stosowany do leczenia chorób innych niż te wymienione w ulotce.

Spis treści

1. Sulpiryd - działanie
2. Sulpiryd - wskazania
3. Sulpiryd - dawkowanie
4. Sulpiryd - przeciwwskazania
5. Sulpiryd  - środki ostrożności i interakcje z innymi lekami
6. Sulpiryd - działania niepożądane

Sulpiryd - działanie

Sulpiryd jest stosowany w leczeniu schizofrenii. W tej chorobie u pacjenta występują dwa typy objawów:

• tzw. objawy pozytywne (wytwórcze):
• omamy,
• halucynacje,
• urojenia,
• zaburzenia myślenia
• oraz tzw. objawy negatywne, czyli:
• apatia,
• małomówność,
• brak kontaktu z otoczeniem,
• anhedonia.

Przyjmuje się, iż u podstaw schizofrenii leżą zaburzenia przekaźnictwa dopaminergicznego w mózgu. W niektórych jego częściach przekaźnictwo dopaminergiczne jest wzmożone i prowadzi do powstania objawów pozytywnych, natomiast w niektórych dochodzi do niedoczynności receptorów dopaminowych, co skutkuje powstaniem objawów negatywnych.

Sulpiryd jest antagonistą receptora D2. Wykazuje raczej słabe działanie w porównaniu do innych leków przeciwpsychotycznych. Profil bezpieczeństwa sulpirydu jest porównywalny z innymi neuroleptykami.

Podczas wczesnych badań laboratoryjnych zakładano, że sulpiryd jest selektywny wobec receptora D2, natomiast w późniejszym czasie zauważono działanie tego związku na receptory D3 i D4.

Większość źródeł opisuje jednak sulpiryd jako selektywny wobec receptora D2. Nie wykazuje on jednak działania na receptory:

• D1,
• cholinergiczne,
• adrenergiczne,
• gabaergiczne,
• histaminowe
• lub serotoninowe.

Biodostępność sulpirydu po podaniu doustnym jest nieduża i zamyka się w przedziale 33-35 %. Sulpiryd słabo przechodzi przez barierę krew-mózg, co jest związane z jego lipofilowością. Można by było pokusić się o stwierdzenie, iż dzięki temu powoduje on mniej działań niepożądanych ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Niestety spośród atypowych neuroleptyków drugiej generacji, sulpiryd najczęściej powoduje pozapiramidowe działania niepożądane w postaci parkinsonizmu polekowego i drżeń.

Działanie sulpirydu jest dwutorowe i zależne od dawki.

W niewielkich dawkach sulpiryd ma działanie przeciwdepresyjne, które możemy zauważyć już po kilku dniach terapii. Nie jest to jednak jego najczęstsze zastosowanie, ponieważ w leczeniu depresji lek ten przegrywa z SSRI.

Natomiast w dużych dawkach sulpiryd hamuje występowanie ostrych objawów schizofrenii. Pomimo, iż wywołuje on pozapiramidowe działania niepożądane, nie są tak silnie zaznaczone jak w przypadku klasycznych neuroleptyków np. fenotiazyn. Dlatego jest jednym z najczęściej stosowanych leków atypowych w leczeniu ostrych objawów schizofrenii.

Sulpiryd wykazuje jeszcze jedno działanie, które jest szczególnie doceniane przez gastroenterologów. Mianowicie lek ten poprawia wydzielanie śluzu przez błony śluzowe żołądka i dwunastnicy oraz działa przeciwwymiotnie. Właśnie z tego powodu lek ten znalazł zastosowanie w leczeniu choroby refluksowej przełyku oraz choroby wrzodowej.

Lekarze przepisują sulpiryd razem z innymi preparatami leczącymi wymienione choroby jako terapię wspomagającą. W tym przypadku sulpiryd jest ordynowany w niedużych dawkach, znacznie mniejszych niż podczas terapii przeciwpsychotycznej. Takie zastosowanie sulpirydu nie jest oficjalnie zarejestrowane.

Sulpiryd jest także stosowany w leczeniu migren i zespołu Tourett’a poza oficjalnymi schematami leczenia.

Sulpiryd - wskazania

Według karty charakterystyki produktu leczniczego sulpiryd jest zalecany w terapii ostrych i przewlekłych psychoz występujących w schizofrenii, zwłaszcza jeśli przebiegają z objawami upośledzonej aktywności.

Lek ten również stosowany jest w leczeniu depresji, jeśli inne leki przeciwdepresyjne nie przynoszą efektu terapeutycznego lub z jakiegoś powodu nie mogą być zastosowane w leczeniu pacjenta.

Sulpiryd - dawkowanie

Leczenie schizofrenii jest długotrwałe i stanowi wyzwanie zarówno dla pacjenta jak i dla lekarza prowadzącego.

Według oficjalnego schematu leczenia terapia schizofrenii dzieli się na 3 etapy:

• terapia fazy ostrej,
• faza terapii stabilizującej,
• faza terapii podtrzymującej.

Głównymi celami leczenia są:

• zapobieganie nawrotom choroby,
• zmniejszenie nasilenia objawów schizofrenii
• oraz poprawa jakości życia chorego.

Każda z tych faz ma inny czas trwania. Należy jednak uświadomić pacjentowi, iż terapia schizofrenii ma charakter ciągły, a próby zastosowania terapii przerywanej nie przyniosły pozytywnych wyników. Niestety leczenie farmakologiczne schizofrenii jest terapią pierwszego wyboru i jak dotąd jedyną skuteczną.

Przyjęło się, iż ryzyko wystąpienia działań niepożądanych leków przeciwpsychotycznych jest większe u pacjentów u których tylko raz wystąpił epizod schizofrenii, niż u tych, którzy przeszli wiele epizodów psychotycznych. Dlatego dawka neuroleptyków u chorych z pierwszymi objawami powinna być mniejsza niż u osób z ostrym rzutem schizofrenii.

Z wyniku powyższego dawka początkowa w leczeniu schizofrenii wynosi od 400 do 800 mg na dobę. Dawka jest dzielona na poranną i wieczorną (w zależności od występowania objawów).

Nie zaleca się przyjmowania sulpirydu tuż przed snem, gdyż mogą wystąpić trudności z zaśnięciem u pacjenta (lek może działać pobudzająco).

U pacjentów, u których występuje więcej objawów wytwórczych (pozytywnych) zaleca się większe dawki, natomiast jeśli większość objawów pacjenta ma charakter negatywny, ich wielkość może być mniejsza. Maksymalna dawka sulpirydu wynosi 1200 mg.

Podczas leczenia depresji zalecana dawka sulpirydu to 150 do 300 mg. Leczenie zaczyna się od 50 mg a następnie stopniowo zwiększa się podaż leku w zależności od efektu jaki lek wywiera na pacjenta.

U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek należy zmniejszyć ilość podawanego leku. Procent o jaki należy zmniejszyć dawkę zależy od stanu nerek pacjenta i jest bezpośrednio określany przez lekarza. U takich pacjentów należy regularnie badać stan nerek na drodze badań labolatoryjnych.

U osób z niewydolnością wątroby lub zaburzeniami pracy tego narządu teoretycznie nie jest wymagana korekta dawki. Natomiast leczenie takiego pacjenta wymaga zachowania ostrożności, ponieważ jedno z działań niepożądanych sulpirydu, to podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych. Należy systematycznie przeprowadzać badania laboratoryjne podczas terapii tej grupy pacjentów.

Dawkowanie w przypadku leczenia zespołu Tourett’a rozpoczyna się od 50 mg. Następnie ilość leku jest stopniowo zwiększana aż do zalecanej dawki terapeutycznej wynoszącej 200-400 mg. Leczenie tików jest jedynie objawowe i żaden obecnie stosowany lek nie jest skuteczny u wszystkich pacjentów. Leki przeciwpsychotycznie powodują jedynie redukcję tików do ok.50 %. Sulpiryd dodatkowo u chorych na zespół Tourett’a powoduje:

• uspokojenie,
• zmniejszenie objawów obsesyjno-kompulsywnych
• oraz działa przeciwdepresyjnie.

Przy leczeniu gastroenterologicznym dawki leku wynoszą ok. 50–100 mg. Są więc znacznie mniejsze niż te podczas terapii chorób i zaburzeń psychicznych. Dzięki temu ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych ze strony ośrodkowego układu nerwowego jest niewielkie.

Istnieją badania, w których zauważono dużą skuteczność terapii choroby wrzodowej sulpirydem w połączeniu z lekami zobojętniającymi. Sulpiryd należy przyjmować w odstępie minimalnie 2 h po przyjęciu leków zobojętniających.

Sulpiryd należy przyjmować doustnie, na godzinę przed posiłkiem lub dwie godziny po posiłku.

Sulpiryd - przeciwwskazania

Nie należy przyjmować sulpirydu jeśli pacjent wykazuje nadwrażliwość na substancję aktywną.

Nie należy przyjmować leku:

• w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pacjenta guza chromochłonnego,
• jeśli pacjent cierpi na ostrą porfirię,
• jeśli u pacjenta występują guzy, które powodują nadmierne wydzielania prolaktyny (gruczolak przysadki lub rak piersi), należy tu podkreślić, że podczas badań na zwierzętach zauważono zwiększone ryzyko raka sutka u samic szczurów. Takie działanie nie zostało udokumentowane u ludzi.
• podczas jednoczesnego stosowania lewodopy, jest to związane z antagonizującym się działaniem obu leków. Terapia w tym przypadku nie będzie skuteczna.
• w okresie karmienia piersią lub podczas ciąży,
• u dzieci poniżej 14 roku życia.

Jeśli pacjent cierpi na chorobę Parkinsona należy zastanowić się nad zasadnością stosowania sulpirydu. Lekarz powinien oszacować stosunek ryzyka terapii do jej korzyści.

Ponieważ sulpiryd może powodować parkinsonizm polekowy, wzmagać drżenia u pacjenta i zmniejszyć skuteczność leków stosowanych w terapii Parkinsona, jego stosowanie u tej grupy pacjentów nie jest wskazane.

Sulpiryd  - środki ostrożności i interakcje z innymi lekami

Jednym z najcięższych powikłań jakie mogą wystąpić podczas przyjmowania sulpirydu jest złośliwy zespół neuroleptyczny. Jest to reakcja osobnicza i dotyczy około 0,1% pacjentów leczonych tą substancją. Natomiast jest stanem poważnym, którego nie można ignorować, i który wymaga natychmiastowego rozpoznania i hospitalizacji.

Pełnoobjawowy złośliwy zespół neuroleptyczny (NMS) rozwija się w ciągu 24-72h od wystąpienia pierwszych oznak nieprawidłowej reakcji organizmu. NMS należy do zespołu hipertermii, którego większe objawy to:

• gorączka powyżej 38,5 stopnia Celsjusza,
• sztywność mięśniowa opisywana jako objaw rury ołowianej,
• zwiększona aktywność kinazy fosfokreatynowej.

Objawami mniejszymi są:

• tachykardia,
• nieprawidłowe ciśnienie tętnicze,
• zwiększona potliwość,
• zaburzenia świadomości.

Należy jednak podkreślić, że ryzyko zgonu u pacjentów przyjmujących atypowe neuroleptyki, takie jak sulpiryd, jest mniejsze niż u pacjentów przyjmujących klasyczne leki przeciwpsychotyczne. Jeśli to działanie niepożądane wystąpi, należy natychmiast odstawić lek i poddać pacjenta hospitalizacji.

W przypadku wystąpienia wysokiej temperatury u pacjenta leczonego sulpirydem, należy odstawić lek i ustalić przyczynę wystąpienia gorączki.

W badaniach klinicznych zauważono, że osoby starsze leczone sulpirydem są bardziej narażone na działania niepożądane, takie jak parkinsonizm polekowy. Ta sytuacja jest tłumaczona faktem, iż z wiekiem dopaminowe komórki nerwowe układu nigrostrialnego degenerują, co jest dodatkowym czynnikiem predysponującym do występowania objawów pozapiramidalnych takich jak Parkinson czy drżenia.

Dodatkowo u osób starszych częściej występują problemy z nerkami, co narzuca konieczność redukcji dawki u tej grupy chorych.

W innym badaniu dotyczącym leczenia gastroenterologicznych zaburzeń z udziałem sulpirydu zauważono, że ewentualne działania niepożądane związane z układem pozapiramidowym częściej występują u kobiet niż u mężczyzn.

Wystosowano teorię, iż przyczyną tego zjawiska jest estrogen, który zmniejsza ekspresję receptorów dopaminowych. Hormon ten występuje rzecz jasna w większej ilości u kobiet niż u mężczyzn. Nie opublikowano oficjalnych badań potwierdzających słuszność tej teorii.

Należy ostrożnie odstawiać sulpiryd, ponieważ po długotrwałym leczeniu udokumentowano występowanie objawów odstawienia leku. Do takich zalicza się:

• nudności,
• wymioty,
• pocenie się,
• bezsenność.

W przypadku odstawienia może także dojść do nawrotu choroby pierwotnie leczonej sulpirydem. Pacjent nie powinien sam podejmować decyzji o odstawieniu preparatu. Lek powinien odstawić lekarz po analizie przypadku w sposób stopniowy zapewniając pacjentowi leczenie alternatywne.

Neuroleptyki, w tym sulpiryd, mogą obniżać próg drgawkowy. Należy ostrożnie stosować te leki razem z innymi lekami o podobnym działaniu. Jeśli pacjent wcześniej miał napady drgawkowe lub w wywiadzie lekarz stwierdził predyspozycje do napadów drgawkowych, u tego pacjenta powinno się stosować sulpiryd ostrożnie.

Jeśli lekarz zdecyduje się na włączenie sulpirydu do terapii pacjenta cierpiącego na padaczkę, nie powinien on zmniejszać dawek leków przeciwpadaczkowych na rzecz sulpirydu.

Sulpiryd może wydłużać odcinek QT w zapisie EKG. Należy zachować ostrożność podczas stosowania sulpirydu u pacjentów kariologicznych oraz pacjentów przyjmujących następujące leki:

• beta-blokery,
• blokery kanału wapniowego,
• leki zawierające naparstnicę,
• diuretyki,
• leki przeczyszczające,
• glikokortykoidy,
• amfoterycyna B,
• leki przeciwarytmiczne klasy I i III.

Nie wskazane jest stosowanie sulpirydu z innymi neuroleptykami ze względu na zwiększenie ryzyka występowania działań niepożądanych.

Nie należy spożywać alkoholu podczas terapii sulpirydem ponieważ pogłębia on efekt uspokajający tego leku.

Należy ostrożnie przyjmować sulpiryd z lekami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy:

• opioidami w tym lekami na kaszel zawierającymi kodeinę, anelgetykami stosowanymi w umiarkowanym lub silnym bólu,
• lekami przeciwbólowymi,
• barbituranami,
• benzodiazepinami,
• anksjolitykami i lekami nasennymi innymi niż benzodiazepiny,
• lekami przeciwdepresyjnymi, które mają działanie uspokajające,
• lekami przeciwhistaminowymi pierwszej generacji, posiadającymi działanie uspokajające (występują w preparatach takich jak aviomarin, hydroksyzyna, ketotifen, klemastyna)
• lekami przeciw nadciśnieniu o działaniu ośrodkowym np. baklofen, talidomid, pizotifen,
• klonidyną i jej pochodnymi.

Sulpiryd - działania niepożądane

Do działań niepożądanych zalicza się:

• hiperprolaktemię,
• brak menstruacji,
• impotencję,
• wzrost aktywności enzymów wątrobowych,
• uspokojenie,
• senność,
• objawy pozapiramidowe,
• dyskinezy,
• złośliwy zespół neuroleptyczny,
• mlekotok,
• ginekomastia,
• rotacyjne ruchy gałki ocznej,
• niedociśnienie ortostatyczne,
• zakrzepy żylne,
• nadmierne ślinienie się,
• spastyczny kręcz szyi,
• szczękościsk,
• wysypka.