SÓD - pierwiastek ważny dla serca i nie tylko

Sód to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dzięki niemu, a także innym elektrolitom, serce może sprawnie pracować, a ciśnienie krwi jest na odpowiednim poziomie. Sprawdź, jakie jeszcze funkcje pełni sód w organizmie i do czego może doprowadzić jego nadmiar i niedobór.

Spis treści

1. Sód w organizmie – jakie pełni funkcje?
2. Sód – źródła
3. Sód – zapotrzebowanie i normy spożycia
4. Sód – skutki niedoboru i nadmiaru
5. Źródła sodu w jedzeniu

Sód to pierwiastek, który razem z potasem, magnezem i wapniem, należy do tzw. elektrolitów. Są to substancje, które we wszystkich płynach ciała występują w postaci jonów dodatnich (kationów) lub ujemnych (anionów). Sód występuje w postaci kationu (Na +) w płynach zewnątrzkomórkowych organizmu. Zawartość sodu w ciele dorosłego człowieka wynosi około 92 g, z czego połowa jest obecna we krwi i innych płynach, ponad 1/3 w kościach a pozostałe ilości wewnątrz komórek organizmu. Ilość tego pierwiastka w organizmie jest regulowana przez hormony - peptydy natriuretyczne (np. ANP), które wzmagają usuwanie sodu (dzieje się tak, kiedy stężenie sodu we krwi wzrasta), oraz aldosteron i wazopresynę, które powodują jego zatrzymanie (dzieje się tak, kiedy jego poziom we krwi spada).

Sód w organizmie – jakie pełni funkcje?

• odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego – wraz z potasem reguluje napięcie mięśniowe (także serca) i wpływa na przewodzenie bodźców w komórkach nerwowych;
• reguluje gospodarkę wodną organizmu - zatrzymuje wodę w organizmie i odpowiada za jej prawidłowe rozmieszczenie w ustroju;
• bierze udział w utrzymaniu odpowiedniego pH, czyli równowagi kwasowo-zasadowej organizmu;
• uczestniczy w aktywnym wchłanianiu wielu składników odżywczych, na przykład glukozy i aminokwasów;

Sód – źródła

Sód jest dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Głównym źródłem sodu jest sól kuchenna oraz produkty i napoje ją zawierające (są to głównie produkty przetworzone - marynaty, wędliny, buliony rosołowe, zupy w proszku). Warto wiedzieć, że 1 g sodu odpowiada około 2,5 g soli.

SPRAWDŹ>> Źródła sodu w żywności. W jakich produktach jest najwięcej sodu?

Sód – zapotrzebowanie i normy spożycia

Jak przekonują specjaliści z Instytutu Żywności i Żywienia, nie zostały jednoznacznie określone ilości sodu niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Indywidualne zapotrzebowanie na ten składnik zależy m.in. od wieku i aktywności fizycznej. Ilość spożywanego sodu powinna być proporcjonalna do ilości jego utraty z potem, moczem i kałem. W ten sposób można wyrównać jego niedobór. W związku z tym zapotrzebowanie na sód wzrasta np. u osób, które regularnie ćwiczą (z powodu utraty elektrolitów wraz z dużą ilością potu).

Eksperci z USA i Kanady uważają, że spożycie sodu przez zdrowe osoby dorosłe powinno wynosić 1500 mg (1,5 g)/dobę. Zaznaczają także, że ilość tego pierwiastka nie powinna być niższa niż 700 mg/dobę, ponieważ może to niekorzystnie oddziaływać na stężenie lipidów we krwi i insulinooporność. Zapotrzebowanie na sód nie zmienia się w czasie ciąży i laktacji.

Sód – skutki niedoboru i nadmiaru

Prawidłowe stężenie jonów sodu we krwi waha się od 136 do 145 mmol/l.

Niedobór sodu w organizmie (hiponatremia) przyczynia się do rozcieńczenia krwi, a w pośredni sposób również do odwodnienia organizmu. Wówczas pojawiają się suchość skóry i błon śluzowych, obniżenie ciśnienia krwi i bóle głowy, zaburzenia koncentracji, utrata apetytu, drganie mięśni, kłopoty z pamięcią.

Bibliografia: Normy żywienia dla populacji polskiej– nowelizacja, pod red. Jarosz M., wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012

Źródła sodu w jedzeniu

Sód występuje w największych ilościach w serach podpuszczkowych dojrzewających. Dużą zawartość sodu mają także ryby, produkty zbożowe oraz produkty mleczne. Mniejszą zawartość sodu mają mięso, warzywa i owoce. Natomiast najmniej sodu można znaleźć w orzechach oraz nasionach i ziarnach.

Monika Majewska