Przedawkowanie witamin też może być groźne. Które witaminy można przedawkować?

Przesadne przyjmowanie preparatów witaminowych niesie ryzyko poważnych chorób. Które z witamin można przedawkować? Jakie są objawy przedawkowania witamin?

Spis treści

1. Witamina C - kwas askorbinowy
2. Witamina K
3. Grupa witamin B
4. Witamina A - retinol
5. Witamina D - kalcyferol

Zarówno całkowity niedobór witamin (awitaminoza) czy częściowy (hipowitaminoza), jak i ich nadmiar (hiperwitaminoza) są niekorzystne dla organizmu i mogą prowadzić do wystąpienia pewnych schorzeń.

Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K), które są kumulowane w tkance tłuszczowej, a nie rozpuszczane w wodzie i wydalane wraz z moczem.

Hiperwitaminoza niepowodowana sztuczną suplementacją może wystąpić u osób stosujących mało urozmaiconą dietę i jadających te same produkty przez długi czas. W pozostałych przypadkach schorzenie to spotyka głównie tych, którzy jednocześnie zażywają kilka suplementów witaminowych bez uprzedniej konsultacji lekarskiej. Poza tym współistnienie niektórych chorób może zmniejszać próg toksyczności witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i wówczas przyjmowanie nawet niewielkich dawek dobowych może dać objawy hiperwitaminozy.

Przedawkowanie poszczególnych witamin syntetycznych nie stanowi jednakowego zagrożenia - niektóre z nich cechują się niską toksycznością. Przykładem jest witamina E (inaczej - tokoferol) w naturalnej postaci występująca m.in. w migdałach, orzechach, olejach. W jej przypadku nawet kilkudziesięciokrotne przekroczenie zalecanej dziennej dawki na ogół nie powoduje wystąpienia objawów zatrucia, którymi mogą być:

• ogólne zmęczenie,
• osłabienie mięśni,
• bóle głowy, 
• zaburzenia widzenia.

Jednakże przyjmowanie w okresie ciąży zbyt wysokich dawek tokoferolu może mieć niekorzystny wpływ na płód - co prawda do tej pory nie udowodniono tego naukowo (dotychczas prowadzono badania jedynie na zwierzętach).

Witamina C - kwas askorbinowy

U osób szczególnie wrażliwych przedawkowanie witaminy C (tak zwanego kwasu askorbinowego), zawartej przede wszystkim w owocach i warzywach, może spowodować krystalizację moczanów i szczawianów w nerkach oraz tworzenie się kamieni nerkowych, zaś przyjęcie bardzo dużych dawek może doprowadzić do zaburzeń w pracy układu pokarmowego i nerwowego. Poza tym hiperwitaminoza związana ze spożywaniem nadmiaru witaminy C jest związana z wystąpieniem wysypek skórnych, a jej długotrwałe przyjmowanie może uzależniać!

Przeczytaj także: Niedobór witamin, czyli witareksja. Jak zapobiec witareksji?

Witamina K

Witamina K występuje w brokułach, szpinaku, sałacie, przetworach mlecznych i jajkach, ale też może być syntetyzowana przez bakterie jelitowe i regenerowana w wątrobie. Suplementacji witaminą K wymagają przede wszystkim dzieci, których układ pokarmowy (a wraz z nim możliwość wydajnej syntezy tego związku) nie jest jeszcze odpowiednio wykształcony, i osoby, u których stosowano antybiotykoterapię niszczącą naturalną florę bakteryjną jelit.

Przedawkowanie witaminy K, regulującej proces krzepnięcia krwi, prowadzi do rozpadu erytrocytów i tym samym do niedokrwistości. Skutkami nadmiaru tego związku są także pocenie się i stałe uczucie gorąca, a u niemowląt - żółtaczka, a nawet uszkodzenia tkanki mózgowej!

Grupa witamin B

Przy stosowaniu doustnym trudno przedawkować witaminę B1 (tiaminę zawartą w wątrobie, jajkach, warzywach strączkowych) i witaminę B2 (ryboflawinę), w którą obfitują wątroba, ryby, przetwory mleczne, ponieważ ich słaba rozpuszczalność w jelitach chroni organizm przed wchłonięciem zbyt dużej dawki tych związków, ich nadmiar zaś usuwany jest z moczem. Możliwość przedawkowania (objawia się ogólnym osłabieniem, obrzękami, nudnościami i wymiotami, drżeniem mięśni, zaburzeniami rytmu serca, wystąpieniem reakcji alergicznej) występuje przy podawaniu ich w postaci zastrzyków.

• Witamina B3 (niacyna zwana też witaminą PP) zawarta jest w wątrobie. Przedawkowana powoduje wystąpienie objawów dermatologicznych (wysypka, swędzenie skóry i jej zaczerwienienie), wzrost poziomu glukozy we krwi, arytmię serca, utratę łaknienia; przyjmowanie bardzo wysokich dawek witaminy B3 może doprowadzić do powstania zmian w obrębie plamki żółtej i siatkówki oka oraz stopniowego pogarszania się, a nawet utraty wzroku. Prawdopodobnie nadmiar niacyny może mieć także negatywny wpływ na rozwijający się płód.
• Kwas pantotenowy, czyli witamina B5 niezbędna m.in. do prawidłowego przebiegu przemian białek, tłuszczów i węglowodanów, syntezy niektórych hormonów, jest związkiem powszechnie występującym w przyrodzie (nazwa "pantotenowy" oznacza "wszechobecny"). Nie udowodniono toksycznego działania nadmiaru tej witaminy na organizm, lecz znaczne przekroczenie zalecanych dobowych dawek może skutkować dolegliwościami układu pokarmowego i biegunkami.
• Nadmiar witaminy B6 (pirydoksyny), której najbogatszym źródłem są ryby, mięso, ziemniaki, powoduje trudności w poruszaniu się, zaburzoną koordynację ruchów, drętwienie kończyn. U osób bardzo wrażliwych objawy hiperwitaminozy mogą wystąpić już po przyjęciu ok. 50 mg pirydoksyny (dobowe zapotrzebowanie dla osoby dorosłej wynosi 1-2 mg)
• Witamina B9, czyli kwas foliowy, występująca w zielonych warzywach liściastych, korzystnie wpływa na układ nerwowy. Przedawkowana powoduje bezsenność, rozdrażnienie i depresję, zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub alergiczne reakcje skórne. Witamina B12 odpowiedzialna za regulację procesów tworzenia czerwonych krwinek przyjmowana w zbyt wysokich dawkach nie jest toksyczna, ale jej nadmiar może powodować u osób wrażliwych objawy uczuleniowe, zaś przy znacznie przekroczonych dawkach - krwotoki z nosa.

Przeczytaj także: Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K. Dlaczego łatwo je przedawkować?

Witamina A - retinol

Bogatym źródłem witaminy A jest wątroba zwierząt, zaś prowitaminy A - marchew, brokuły, szpinak. Większość przypadków przedawkowania retinolu może dotyczyć nadmiernego spożycia tranu. Regularne przyjmowanie retinolu w dziesięciokrotnie zwiększonej zalecanej dawce może doprowadzić do ostrego bądź przewlekłego zatrucia, którego objawami są bóle głowy, drażliwość, ociężałość, biegunka, odwapnienie kości, zaburzenia pracy nerek, reakcje skórne, wypadanie włosów i złe samopoczucie.

Odpowiednio wyważona powinna być suplementacja tą witaminą u kobiet ciężarnych, ponieważ w razie przedawkowania mogłoby dojść do zaburzeń rozwoju płodu; z tego powodu przyszłe mamy powinny unikać dużych ilości wątróbki. Najbezpieczniejszą formą profilaktycznej suplementacji witaminą A jest przyjmowanie jej prekursora - beta-karotenu, ponieważ w organizmie przekształceniom do retinolu ulega jedynie tyle prekursora, ile wynosi aktualne zapotrzebowanie na ten składnik.

Przedawkowanie witamin może być groźne

Witamina D - kalcyferol

Witamina D odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej i w stabilizacji prawidłowej struktury kośćca. Jest syntetyzowana z prekursora dostarczanego w diecie (ryby morskie i tran) w wątrobie i nerkach oraz w komórkach skóry pod wpływem promieni słonecznych, zatem ilość naturalnie wytworzonej witaminy D podlega sezonowym wahaniom. Na niedobór narażeni są ludzie starsi, gdyż z wiekiem maleje zdolność jej skórnej syntezy.

Naturalny mechanizm magazynowania w organizmie witaminy D może doprowadzić do osiągnięcia toksycznego stężenia i wystąpienia hiperkalcemii (zwiększone stężenie wapnia we krwi) powodującej zwapnienie serca, nerek, płuc, naczyń krwionośnych.

Hiperwitaminoza przejawia się osłabieniem, sennością, depresją, bólami głowy i brzucha, spadkiem apetytu, biegunkami lub zaparciami, wymiotami, kamicą nerkową, wielomoczem.Wystąpienie hiperwitaminozy D możliwe jest jedynie przy suplementacji syntetyczną witaminą, co oznacza, że nie ma ryzyka zatrucia w czasie nadmiernej ekspozycji na słońce ani przy diecie bogatej w ryby.

Wyjątek stanowią dzieci chore na krzywicę - u nich objawy hiperwitaminozy bywają następstwem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne - dochodzi wówczas do nasilonego wychwytu wapnia przez kości kosztem obniżenia poziomu jego jonów w surowicy, a powstała w tym przypadku hipokalcemia może skutkować wystąpieniem tężyczki.