Propofol - wskazania do stosowania, dawkowanie, skutki uboczne

Bardzo skuteczny środek wprowadzający pacjenta w stan sedacji. W rękach doświadczonego anestezjologa propofol uznawany jest za bezpieczny i jest szeroko wykorzystywany od zabiegów chirurgicznych po zabiegi diagnostyczne.

Spis treści

1. Działanie propofolu
2. Wskazania do stosowania propofolu
3. Dawkowanie propofolu
4. Przeciwwskazania do stosowania propofolu
5. Ostrzeżenia i interakcje
6. Działania niepożądane propofolu

Działanie propofolu

Propofol jest substancją stosowaną wyłącznie w anestezjologii. Lekarz używa tego środka, aby wprowadzić pacjenta w stan sedacji płytkiej lub umiarkowanej. Czasami propofol stosowany jest jako środek który podaje się wstępnie pacjentowi przed znieczuleniem ogólnym.

Propofol jest określany jako szybko i krótko działający anestetyk. Efekty jego działania można zaobserwować już po 30 sekundach od wstrzyknięcia pacjentowi bolusa lub po podaniu leku we wlewie ciągłym. Podobnie szybkie jest wybudzenie pacjenta po podaniu propofolu.

Dokładny mechanizm działania tej substancji nie jest opisany w charakterystyce produktu leczniczego. Jego działanie prawdopodobnie ma związek z dodatnim wpływem na przekaźnictwo GABA-ergiczne w układzie nerwowym. Jego działanie powoduje depresję układu nerwowego i w efekcie sedacje pacjenta.

Sedacja jest stanem, w którym pacjent staje się spokojniejszy, czasem nieświadomy działań lekarzy podczas zabiegu. Taka sytuacja jest niezmiernie przydatna kiedy pacjent odczuwa wzmożony strach przed zabiegiem. Procedura medyczna wymaga, aby pacjent był spokojny i nieruchomy, dlatego wprowadzenie pacjenta w stan lekkiej sedacji czasami jest nie tylko pomocny ale i konieczny.

Wskazania do stosowania propofolu

Produkt w formie emulsji lub płynu do infuzji jest stosowany w celu wprowadzenia i podtrzymania pacjenta w stanie znieczulenia ogólnego, Takie zastosowanie tyczy się pacjentów dorosłych oraz dzieci od 1. miesiąca życia.

Czasami propofol podawany jest jako środek uspokajający, kiedy pacjent znajduje się na oddziale intensywnej terapii podczas oddychania kontrolowanego. Istnieją przeciwwskazania do takiego stosowania propofolu u pacjentów poniżej 16. roku życia.

Bardzo często lek ten jest podawany pacjentom w towarzystwie leków znieczulających miejscowo, aby uspokoić pacjenta podczas zabiegów diagnostycznych takich jak kolonoskopia czy endoskopia. Propofol nie działa przeciwbólowo, dlatego zwykle podawany jest w towarzystwie leków znoszących ból.

Dawkowanie propofolu

O dawkowaniu propofolu decyduje zawsze specjalista anestezjolog, który posiada odpowiednio certyfikowaną wiedzę na temat sedacji. Dawka propofolu jest indywidualizowana do każdego pacjenta i może ulec zmianie podczas zabiegu jeśli lekarz uzna to za konieczne.

Stopień sedacji pacjenta zależy od podanej mu dawki propofolu, więc lekarz także musi wziąć pod uwagę efekt jaki chce uzyskać podczas przygotowania chorego do zabiegu.

Zdecydowanie osoby w podeszłym wieku wymagają redukcji dawki względem młodszych pacjentów. Raczej unika się podawania takim pacjentom propofolu w formie jednorazowego bolusa. Zwykle anestezjolog decyduje się na powolny wlew u starszych osób.

Jeśli lekarz zdecyduje się na podanie propofolu w formie infuzji dożylnej przeważnie lek ten jest rozcieńczany z roztworem glukozy lub soli fizjologicznej. Bolusy podawane są zwykle w sytuacji kiedy podczas zabiegu konieczne jest pogłębienie sedacji pacjenta. Bolusy są nierozcieńczoną jednorazową formą podania.

Pierwszorazowe podanie propofolu bywa bolesne dla pacjenta dlatego można dodać do zastrzyku lidokainę w celu znieczulenia miejsca wstrzyknięcia. W niektórych publikacjach mówi się o wykorzystaniu w tym celu paracetamolu.

Przeciwwskazania do stosowania propofolu

Propofolu nie można podawać pacjentowi, który wykazuje nadwrażliwość na tę substancję lub na składniki pomocnicze preparatu.

Propofolu nie można podawać pacjentom poniżej 16. roku życia jako środka uspokajającego na oddziałach intensywnej terapii.

Jednym ze składników roztworu propofolu jest olej sojowy. Nie można zatem podawać takiego roztworu pacjentom z alergią na orzeszki ziemne lub soję.

Ostrzeżenia i interakcje

Propofol jest środkiem przeznaczonym do stosowania tylko w lecznictwie zamkniętym przez lekarzy specjalistów. Osoba nie odpowiednio przeszkolona w zakresie podawania tego leku może spowodować depresję oddechową i krążeniową.

Podczas podania pacjentowi tego anestetyku personel medyczny musi mieć dostęp do tlenoterapii oraz mieć możliwość przeprowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej. W karcie charakterystyki produktu leczniczego stanowczo odradza się jednoczesne podawanie propofolu i wykonywanie zabiegu przez jedną osobę.

Działanie propofolu jest niewykrywalne po upływie 12 godzin od jego podania. Niemniej jednak pacjent nie powinien po zabiegu podczas, którego podano mu propofol przebywać sam, samodzielnie wracać do domu lub prowadzić samochodu.

Nie powinien także zażywać w tym czasie innych środków działających depresyjnie na układ nerwowy takich jak benzodiazepiny czy opioidy. Stanowczo zakazuje się spożywania alkoholu po podaniu propofolu pacjentowi.

Aby uniknąć bradykardii podczas długotrwałego wlewu propofolu lekarze często podają jednocześnie leki antycholinergiczne.

Podczas podania propofolu pacjentom z padaczką obserwuje się zwiększenie ryzyka wystąpienia drgawek.

Nie zaleca się podawania propofolu dzieciom poniżej 1 miesiąca życia. Nie ma wystarczających danych na temat bezpieczeństwa tego preparatu u takich małych dzieci. Istnieje ryzyko że u małego pacjenta wystąpi po podaniu zatrzymanie krążenia.

Istnieje ryzyko wystąpienia u pacjenta tzw. zespołu propofolowego. Jest to niewyjaśniona reakcja organizmu na długotrwałe podanie dużych dawek propofolu. Charakteryzuje się występowaniem kwasicy mleczanowej, lipemii, rabdomiolizy.

W niektórych przypadkach może nawet dojść do zapaści sercowo-naczyniowej. Zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu propofolowego występuje w przypadku pacjentów z ciężkim urazem głowy lub u dzieci z zakażeniem dróg oddechowych, którym podawano propofol na oddziale intensywnej terapii.

Jeśli u pacjenta podejrzewa się ryzyko przeładowania tłuszczami powinno się kontrolować jego poziom tłuszczów podczas podawania propofolu.

Jeśli chodzi o niezgodności farmakologiczne między propofolem a innymi lekami, nie odnotowano takowych w przypadku podania propofolu z lekami do premedykacji, środkami blokującymi przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe, środkami znieczulającymi podawanymi wziewnie, lekami przeciwbólowymi.

Należy pamiętać, że zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego, należy zmniejszyć dawkę propofolu, kiedy jest on stosowany jako uzupełnienie znieczulenia regionalnego.

Jeśli pacjent przyjmuje ryfampicynę należy zachować szczególną ostrożność podczas podawania mu propofolu, ponieważ może wystąpić w ich przypadku ciężkie niedociśnienie.

Propofolu nie jest raczej stosowany w położnictwie, ponieważ przechodzi przez łożysko i może powodować depresję krążenia i/lub oddychania u noworodka. Nie stosuje się propofolu u kobiet w ciąży chyba, że jest to bezwzględnie konieczne.

Badania wykazały, że propofol w niewielkiej ilości przechodzi do mleka matki karmiącej, dlatego ze względu na bezpieczeństwo dziecka, kobieta powinna przerwać karmienie na 24 h od przyjęcia propofolu.

Istnieją przesłanki o uzależnieniu od propofolu wśród personelu medycznego. Jedynie ta grupa ma dostęp do propofolu, gdyż ma on zastosowanie wyłącznie w lecznictwie zamkniętym.

Podanie go w za dużej dawce lub w zbyt szybkim wlewie może spowodować zatrzymanie oddechu lub krążenia dlatego tylko doświadczony anestezjolog powinien podawać pacjentowi lek tylko w uzasadnionych przypadkach.

Działania niepożądane propofolu

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są:

• niedociśnienie tętnicze,
• niewielkie pobudzenie, euforia,
• ból głowy w czasie wybudzania,
• ruchy padaczkopodobne,
• bradykardia,
• zaburzenia rytmu serca,
• nudności w czasie wybudzenia,
• zmiana zabarwienia moczu,
• odhamowanie seksualne,
• ból w miejscu wstrzyknięcia.