Postbiotyki - co to takiego? Rodzaje i działanie

Postbiotyki to inaczej metabolity bakterii probiotycznych. Po zjedzeniu, żywność w naszych jelitach poddana jest procesom fermentacyjnym z udziałem bakterii probiotycznych. Produktem tych reakcji są właśnie postbiotyki. Wykazują pozytywne działanie na cały organizm podobne do działania probiotyków. Wpływają na poprawę odporności, redukcję stanów zapalnych, poprawiają trawienie, oraz mogą wpływać pozytywnie na samopoczucie.

Postbiotyki, obok prebiotyków i probiotyków, są jednym z trzech filarów zdrowego mikrobiomu jelitowego. Tak więc prebiotyki to substancje odżywcze dla bakterii jelitowych. Najczęściej jest to forma błonnika, oligosacharydów zawartych w ludzkim mleku, laktulozy oraz pochodnych inuliny, które nie są trawione w żołądku i przedostają się do jelit aby odżywiać gromadzące się tam bakterie.

Sam prebiotyk nie zawiera bakterii w odróżnieniu od probiotyku. Probiotyki są to już wyselekcjonowane bakterie kwasu mlekowego, Lactobacillus, Bifidobacterium i Streptococcus, jak również drożdże z rodziny Saccharomyces, wykazujące pozytywny wpływ na układ pokarmowy przez modulację flory bakteryjnej jelit, dzięki substancjom przez nie wytwarzanym. Substancje te nazwane zostały właśnie postbiotykami.

Postbiotyki mają możliwość pozytywnej interakcji z jelitami wpływając na ich równowagę, efekt ten jest podobny jak w przypadku stosowania probiotyków.

Spis treści

1. Postbiotyki - rodzaje
2. Jak postbiotyki działają na organizm?
3. Czym postbiotyki różnią się od probiotyków?
4. Dlaczego postbiotyki zyskują na znaczeniu?
5. W jakim celu wykorzystuje się postbiotyki?
6. Postbiotyki - w jaki sposób działają?
7. Postbiotyki - bezpieczeństwo stosowania

Postbiotyki - rodzaje

Najczęściej występujące rodzaje postbiotyków to krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, enzymy, kwasy tejchojowe i witaminy. Wytwarzane są przez dezaktywację szczepów probiotycznych przy użyciu ciepła, ultrafioletu, środków chemicznych, promieniowania gamma oraz fal sonicznych. Najczęściej jednak wykorzystuje się metodę użycia ciepła.

Jak postbiotyki działają na organizm?

Wpływają na homeostazę, czyli równowagę mikroflory jelitowej odbudowując ją po terapiach antybiotykowych, źle zrównoważonej diecie ubogiej w prebiotyki oraz po sytuacjach stresowych, z naciskiem na stres przewlekły. Odzyskanie równowagi jelitowej wpływa pozytywnie na cały organizm na różnych jego płaszczyznach.

Czym postbiotyki różnią się od probiotyków?

Postbiotyki nie wykazują już aktywności charakterystycznej dla bakterii probiotycznych. Z tego względu są dużo stabilniejsze i zdecydowanie bardziej przewidywalne. Na początku 2017 roku ze względu na rosnącą popularność probiotyków Najwyższa Izba Kontroli wykonała badanie, w którym okazało się, że w czterech próbkach na sześć zawartość suplementów była niezgodna z deklaracją na opakowaniu, a jedna próbka była zanieczyszczona bakteriami kałowymi.

Szczególnie istotne jest to w przypadku niemowlaków, u których przyjmowanie obcych bakterii może być ryzykowne ze względu na jeszcze nie rozwinięty układ odpornościowy oraz u osób ciężko chorych jak w przypadku chorób nowotworowych czy u osób po transplantacji, gdzie specjalnie obniża się odporność aby organizm zaadaptował nową tkankę.

Dlaczego postbiotyki zyskują na znaczeniu?

Postbiotyki w odróżnieniu od probiotyków nie są żywe. Oznacza to, że można je przechowywać w normalnych warunkach nie obawiając się o utratę ich właściwości. Przypomnę, że probiotyki to żywe organizmy, dlatego też powinno się je trzymać najlepiej w lodówce, przez dosyć krótki okres czasu.

Eksperci z Narodowego Instytutu Leków stwierdzili, że blisko 90 procent dostępnych suplementów probiotycznych zawierało nieżywe bakterie, lub większość z nich umierała przed końcem daty przydatności do spożycia. Z postbiotykami nie ma takiego problemu. Można je dłużej przechowywać oraz nawet wzbogacać nimi żywność, bez obawy utraty ich właściwości.

W jakim celu wykorzystuje się postbiotyki?

Postbiotyki jak na razie zostały przebadane na małych grupach. Jednak wykazują zaskakujące właściwości poprawiające stan chorych przy chorobach takich jak:

• choroby układu pokarmowego
• zapalenia górnych dróg oddechowych
• urazy rogówki ocznej, w tym przemęczenie oka
• astma
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego i związanym z nim nowotwór jelit
• poprawiają glikemię u pacjentów z cukrzycą typu 2
• choroby wątroby
• atopowe zapalenie skóry
• wirus grypy
• urazy serca

Postbiotyki - w jaki sposób działają?

• Efekt prewencji otyłości

W badaniach zaobserwowano, że krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (short chain fatty acids - SCFA) dostarczane wraz z postbiotykami mają działanie hamujące apetyt. Stosowane są również w zmniejszeniu lipidogenezy wątrobowej, mogącej prowadzić do niealkoholowego stłuszczenia wątrobowego. Dodatkowo SCFA przyczyniają się do dezaktywacji genów odpowiedzialnych za glikogenezę, a w efekcie do zmniejszenia masy ciała i tkanki tłuszczowej. Natomiast kwas wanilinowy powstający w wyniku metabolizmu antocyjanów z żywności przyczynia się do zwiększenia termogenezy brązowej tkanki tłuszczowej, a w efekcie szybszej przemiany materii. Podobne właściwości wykazują postbiotyki będące efektem metabolizmu kwasu linolenowego.

• Efekt immunomodulacyjny

Niektóre elementy postbiotyków wykazują działanie przeciwzapalne wpływając na produkcję cytokin przeciwzapalnych, a ograniczając ilość tych o właściwościach prozapalnych. Wpływa to bezpośrednio na poprawę odporności organizmu, który jest w stanie lepiej radzić sobie w przypadku chorób i infekcji.

• Efekt anty nowotworowy

Właściwości przeciwzapalne nierozerwalnie związane są z działalnością antynowotowrową. W tym wypadku badania pokazują pozytywną korelację w przypadku nowotworów jelit, przez epigenetyczną dezaktywację niektórych genów odpowiedzialnych za rozwój nowotworu.

• Efekt poprawy odporności

Część postbiotyków wykazuje działanie przeciwbakteryjne przez uszczelnianie bariery jelitowej oraz konkurencyjne wiązanie receptorów wymaganych przez patogenne bakterie, wpływają pozytywnie na ekspresję genów, oraz również pozytywnie na lokalne środowisko jelitowe gospodarza. Działają zapobiegawcze przeciw biegunce wywoływanej przez rota wirusa. Dodatkowo w badaniach wykazały działanie redukujące incydenty ostrego zapalenia żołądka i jelit, zapalenia gardła, zapalenia krtani i zapalenia tchawicy u dzieci w wieku 1-4 lata.

• Efekt przeciwmiażdżycowy

Przez wpływ na metabolizm tłuszczów mogą przyczyniać się do redukcji incydentów sercowo-naczyniowych. SCFA mają działanie zbliżone do statyn ograniczając endogenną produkcję cholesterolu. Nie bez znaczenia jest tutaj wpływ przeciwzapalny ograniczający tworzenie się blaszki miażdżycowej w makrofagach ścian naczyń krwionośnych. Dodatkowo postbiotyki wpływają na produkcję hormonów wpływających na redukcję tkanki tłuszczowej oraz obniżenie poziomu trójglicerydów oraz cholesterolu LDL wpływając pozytywnie na poziom frakcji HDL.

• Efekt samoczyszczenia się organizmu

Autofagia odpowiedzialna jest za usuwanie zniszczonych i niepotrzebnych elementów organelli komórkowych i białek. Postbiotyki ze względu na swoje właściwości przyczyniać się mogą do sprawniejszej sygnalizacji komórkowej, a w efekcie sprawniejszego samoczyszczenia komórek organizmu. Zaobserwowano pozytywny efekt postbiotyków w przypadku polekowego uszkodzenia wątroby. W innych badaniach efekt miopatii, czyli specyficznej autofagii uszkodzonych mitochondriów, powodował lepszą kondycją mięśniową u osób starszych.

• Efekt przyspieszonego gojenia się ran

Postbiotyki wykazują wpływ na neurohormon jakim jest oksytocyna. Odpowiada ona między innymi za skurcze macicy podczas porodu, wpływa na zachowanie oraz tworzy więzi społeczne. Dodatkowo hormon ten odpowiada za szybsze gojenie się ran. Stosowanie niektórych rodzajów postbiotyków skutkowało zwiększonym poziomem oksytocyny we krwi co przekładało się na szybszą regenerację i gojenie się ran u ludzi i zwierząt.

Postbiotyki - bezpieczeństwo stosowania

Wydaje się, że postbiotyki nie powodują poważnych skutków ubocznych, zachowując podobną skuteczność do probiotyków. Jednak jest to produkt, który cieszy się zainteresowaniem naukowców od niedawna. Czekamy więc na obszerniejsze badania zbierające większą ilość uczestników aby w pełni potwierdzić skuteczność i bezpieczeństwo stosowania tych naturalnych substancji.

Mikołaj Choroszyński