Pokonać BÓL - cała prawda o LEKACH PRZECIWBÓLOWYCH

Nie ma leków obojętnych dla zdrowia. Mówi się, że tylko dawka odróżnia lekarstwo od trucizny. Środki przeciwbólowe mogą być wybawieniem, ale mogą też zagrażać życiu.

Spis treści

1. Leki przeciwbólowe działają na różnych poziomach
2. Leki przeciwbólowe kobiety biorą częściej
3. Leki przeciwbólowe - sposoby przyjmowania
4. Leki przeciwbólowe - jak prawidłowo je przyjmować

Leki przeciwbólowe są łatwo dostępne. Często sięgamy po nie bez zastanowienia. Nic dziwnego, że potem dochodzi do powikłań z powodu przedawkowania. Nie oznacza to jednak, że mamy się ich wystrzegać jak diabeł święconej wody. Uśmierzajmy ból, ale zachowując zdrowy rozsądek.

Nie ma preparatów „inteligentnych”, które działają wybiórczo, np. na bolący ząb czy nogę. Wyjątek stanowią żele stomatologiczne i maści, choć i one, przenikając przez skórę lub błonę śluzową do krwi, wpływają na cały organizm.

Leki przeciwbólowe działają na różnych poziomach

• Centralnie (ogólnie)

Wpływają na centralny system nerwowy, hamując proces analizy sygnałów bólowych docierających z uszkodzonego miejsca ciała do mózgu. Należą do nich tzw. opioidy (np. morfina, fentanyl, kodeina, tramadol).

• Obwodowo (miejscowo)

Leki te oddziałują na same nerwy czuciowe oraz włókna bólowe. Zapobiegają uwrażliwieniu receptorów bólowych, bo hamują miejscowo syntezę prostaglandyn (hormonów, które są regulatorami procesów fizjologicznych). Wzmożona synteza prostaglandyn towarzyszy każdemu stanowi zapalnemu (np. przeziębieniu) i powoduje przestawienie naszego naturalnego termoregulatora, który podnosi temperaturę ciała. By gorączka nie rosła, podaje się leki hamujące syntezę prostaglandyn, które działają także przeciwbólowo.

Leki przeciwbólowe kobiety biorą częściej

Tabletki przeciwbólowe najczęściej przyjmujemy, gdy boli nas głowa (65 proc. Polaków). Następnie z powodu bólu związanego z przeziębieniem, bólu kręgosłupa, mięśni i stawów. Aż 38 proc. mężczyzn korzysta z nich, gdy boli ząb, a 15 proc. kobiet podczas silnych bólów miesiączkowych. Niektórzy zażywają je kilkanaście razy w miesiącu. Dzieje się tak, pomimo że 23 proc. osób sugeruje się reklamami, a tylko 17 proc. pyta o radę lekarza (dane z sondażu OBOP). Kobiety stosują leki przeciwbólowe dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Dotyczy to zarówno leków sprzedawanych bez recepty (OTC), jak i zalecanych przez lekarza. Osoby po 50. roku życia zażywają środki przepisane przez lekarza, być może z obawy przed łączeniem leków przyjmowanych z powodu chorób przewlekłych. W światowych statystykach jesteśmy na 3. miejscu po Amerykanach i Francuzach. Co czwarty z nas zawsze ma przy sobie coś na ból. Zwykle jest to Aspiryna, Polopiryna, Paracetamol lub Apap.

Leki przeciwbólowe - sposoby przyjmowania

Leki przeciwbólowe są produkowane w różnych postaciach. Od tego między innymi zależy czas, po jakim zaczynają działać, czyli znosić ból.

• Zastrzyki: działają najszybciej, bo niezależnie od tego, czy są podane domięśniowo, czy dożylnie, błyskawicznie łączą się z krwią. W zależności od rodzaju leku mogą obniżać reakcje psychomotoryczne na kilka lub kilkanaście godzin.
• Czopki doodbytnicze: podaje się je, gdy zależy nam na odciążeniu przewodu pokarmowego, zwłaszcza żołądka. Substancja czynna przenika przez błonę śluzową odbytu, łączy się z krwią i rozchodzi się po całym organizmie.
• Tabletki musujące: działają w krótkim czasie po zażyciu, bo substancja lecznicza w płynie szybko przedostaje się do krwi i wraz z nią dociera do układu nerwowego.
• Tabletki doustne: zwykle przynoszą ulgę po 20–40 minutach, muszą mieć bowiem czas, by przeniknąć z przewodu pokarmowego do krwi i dotrzeć do układu nerwowego.
• Syropy: podaje się dzieciom lub osobom mającym trudności z przełykaniem wskutek schorzeń gardła lub nasilonego odruchu wymiotnego. Czas, w którym zaczynają działać, jest zbliżony do działania tabletek.
• Plastry: stosuje się przy silnych lub przewlekłych bólach, np. w chorobach nowotworowych, mięśniowych, migrenowych i reumatycznych. Zasada ich działania jest prosta i jednocześnie genialna. Substancja czynna wchłania się stopniowo przez skórę do naczyń włosowatych, skąd trafia do krwiobiegu w dawce najmniejszej z koniecznych do zniesienia bólu. Komórki skóry chronią organizm przed przedostaniem się w jednym czasie zbyt dużej ilości substancji czynnej. Plaster przeciwbólowy działa przez 3 dni, nie obciąża przewodu pokarmowego i nie powoduje zaparć.
• Maści i żele: wchłaniają się przez skórę. Działają podobnie jak plastry. Zawierają mniejsze dawki leku. Stosowane są po urazach, likwidują bolesne obrzęki.

Leki przeciwbólowe - jak prawidłowo je przyjmować

Kto chce bezpiecznie uśmierzać ból, powinien przestrzegać zasad zażywania leków przeciwbólowych:

• Środki przeciwbólowe należy przyjmować w pierwszej fazie bólu, bo wtedy są najskuteczniejsze. Rodzaj leku powinien być dobrany do rodzaju bólu. Przy bólach przewlekłych stosujmy leki o długim działaniu, by nie obciążać przewodu pokarmowego.
• Nie wolno przekraczać zalecanej przez producenta dobowej dawki leku. Dokładnie czytajmy ulotki, bo wiele środków zawiera tę samą substancję czynną. Większość leków osiąga tzw. efekt pułapowy, co oznacza, że nawet po zażyciu większej dawki nie zwiększa się ich skuteczność. Konieczne jest wtedy podanie leku z innej, silniejszej grupy.
• Jeśli ból się przedłuża, leki należy przyjmować tak, by utrzymać stały poziom środka przeciwbólowego w organizmie. Oznacza to, że gdy na ulotce jest informacja, by stosować lek co 4 godziny, należy przestrzegać tej zasady.
• Jeżeli lek dostępny bez recepty nie przynosi ulgi po 48 godzinach, konieczna jest wizyta u lekarza. Nowy środek zalecony przez lekarza przyjmujemy przez 2–3 dni. Jeśli ból nie minie, lekarz zmieni go na silniejszy.
• Jeśli w składzie tabletki jest substancja przeciwbólowa i przeciwzapalna (np. ketonal, majamil), nie wolno przerywać kuracji, gdy ból ustąpi. Preparat potrzebuje czasu, by zwalczyć stan zapalny.
• Większość środków przeciwbólowych dostępnych bez recepty należy przyjmować po jedzeniu. Silnie oddziałują na śluzówkę i mogą spowodować poważne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Kto ma chory żołądek, powinien brać leki w osłonkach.
• Leki przeciwbólowe nie znoszą towarzystwa chleba razowego, kasz i otrębów, czyli produktów zawierających błonnik. Jeżeli zjemy go za dużo, organizm nie wchłonie substancji uśmierzających ból.
• Jeśli przyjmujemy leki przeciwbólowe, rezygnujemy z alkoholu. Takie połączenie może mieć zgubny wpływ na naszą wątrobę, przyśpieszać proces stłuszczania.
• Środki przeciwbólowe najlepiej popijać letnią wodą. Nie używamy do tego soków owocowych zawierających silne kwasy (np. pomarańczowy). Zawarty w sokach kwas cytrynowy wchłania substancję czynną i leczenie jest nieskuteczne. Mlekiem też nie popijamy leków, bo o 50 proc. zmniejsza ich działanie.

Leki przeciwbólowe na różne rodzaje bólu

Środki przeciwbólowe najlepiej przyjmować, dostosowując ich rodzaj do konkretnej dolegliwości.

• Przed miesiączką

Na 2–3 dni przed krwawieniem wiele kobiet cierpi na ból głowy nazywany migreną miesiączkową. Wywołuje ją naturalny spadek stężenia estrogenów. Podobne objawy będą miały kobiety przyjmujące tabletki antykoncepcyjne oraz panie w okresie menopauzy. Można zażywać: Pyralginum, Vegentalgin H, Nurofen, Menstrual, Saridon.

• Atak migrenowy

Przy klasycznej migrenie bólowi towarzyszą nudności, nadwrażliwość na światło i dźwięk. Atak poprzedzają objawy prodromalne, czyli ziewanie, podenerwowanie, apetyt na słodycze. Pojawia się też tzw. aura (zaburzenia widzenia, mrowienie dłoni). Gdy zniknie, przychodzi ból. Aby się nie rozwinął, należy przyjąć lek, np. Solpadeine, Nurofen Forte, Panadol, Aleve lub Aspirin.

• Po alkoholu

Ból po nadużyciu alkoholu to efekt działania nagromadzonego w organizmie aldehydu octowego – związku powstającego po biochemicznej obróbce alkoholu przez wątrobę.Walcząc z kacem, nie bierzemy paracetamolu w żadnej postaci (nasila szkodliwe dla wątroby działanie alkoholu). Pomoże: Alka-Seltzer, Alka-Prim.

• Z przemęczenia

To ból napięciowy. Może go wywołać stres, ciężka praca fizyczna czy uraz głowy. Leki przynoszą ulgę, ale ważniejsze jest opanowanie emocji lub wyleczenie przypadłości wywołującej ból. Należy zażyć:  Apap, Paracetamol, Aspirin Activ, Ibuprom.

• Od kręgosłupa

Ból głowy może być spowodowany zwyrodnieniem szyjnego lub piersiowego odcinka kręgosłupa. O takich bólach mówimy korzeniowe, bo zwyrodniałe kręgi uciskają korzenie nerwowe. Pomoc przyniesie odpowiednia rehabilitacja lub masaż leczniczy, ale ratować się można, biorąc Naproxen lub Ibuprom.

• Bóle przeziębieniowe

Są skutkiem rozwijającego się w organizmie stanu zapalnego. Aby go powstrzymać, warto zażyć lek przeciwzapalny, przeciwbólowyi przeciwgorączkowy, czyli np. Aspirin, Polopirynę, Panadol.

• Ból zębów

W tym przypadku najskuteczniejsza będzie wizyta u dentysty. Zanim jednak do niego dotrzemy, możemy przyjąć np. Ibuprom, Advil, Nurofen.

• Bóle brzucha

Mogą je wywołać bardzo zróżnicowane sytuacje – zatrucia, skurcz nerwowy, nadkwaśność. Typowe środki nie pomogą. Lepiej zażyć leki, które hamują wydzielanie kwasu (Ranigast), zobojętniają kwas solny (Alugastrin, Manti) lub działają rozkurczowo (No-Spa).

miesięcznik "Zdrowie"