Olejki eteryczne – niezastąpiona pomoc w infekcjach

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Olejki eteryczne są ciekłymi koncentratami, które pozyskuje się z części roślin zawierających lotne substancje zapachowe. Mają one wiele zastosowań. Wykorzystuje się je przede wszystkim w aromaterapii i kosmetyce. Według badań naukowych olejki eteryczne warto używać również w trakcie wielu infekcji o podłożu wirusowym czy bakteryjnym. W jakich dolegliwościach pomogą olejki eteryczne?

Spis treści

1. Czym są olejki eteryczne?
2. Olejki eteryczne w infekcjach – dlaczego warto je stosować?
3. Olejki eteryczne – działanie przeciwwirusowe
4. Olejki eteryczne – zwalczanie infekcji o podłożu bakteryjnym
5. Zastosowanie olejków w różnych infekcjach

Lecznicze właściwości olejków eterycznych znane są od dawna. Już w starożytności stosowano je jako kadzidło, aby zdezynfekować powietrze w świątyniach i zmniejszyć ryzyko zakażenia. Dziś również korzystamy z ich dobroczynnych właściwości. Olejki eteryczne uzyskiwane są na drodze destylacji materiału roślinnego z parą wodną albo też przy pomocy tłoczenia na zimno lub hydrodestylacji. Składają się z rozmaitych związków chemicznych znajdujących się we wtórnych metabolitach roślinnych, a ich niepowtarzalność jest na tyle duża, że nawet pozyskane z tego samego gatunku rośliny, rosnącej na podobnym obszarze, mogą mieć trochę inny skład. Wszystko zależy od czasu ich zbioru, części rośliny użytej do zrobienia olejku, jak również od sposobu ich zbierania, czy też od gleby, na której rosną. Stąd wynika pewna trudność w powtarzalności wyrobu olejków i uzyskania identycznych rezultatów przy stosowaniu produktu pozyskanego z tej samej rośliny.

Czym są olejki eteryczne?

Olejki eteryczne wyróżnia bardzo intensywny zapach oraz oleista struktura. Stanowią mieszaninę rozmaitych związków chemicznych – przede wszystkim terpenów, ale również estrów, aldehydów, alkoholi, fenoli, ketonów, co powoduje, że każdy z nich różni się nie tylko zapachem, ale również barwą. Może być ona zielona, żółta, niebieska, bezbarwna, intensywna bardziej lub mniej – możliwości jest całe mnóstwo.

Rozpuszczają się tylko w tłuszczach, rozpuszczalnikach tłuszczowych i etanolu, lecz nigdy w wodzie. W temperaturze pokojowej będą ciekłe, oleiste, czasem zestalające się.

Olejki pozyskiwane mogą być z różnych części roślin, np.:

• u astrowatych z liści, kwiatów, jak i korzeni;
• u jasnowatych – liści i kwiatów;
• natomiast u roślin selerowatych – owoców i korzeni.

Fakt użycia różnych części powoduje, że olejek pozyskany z tej samej rośliny może mieć różne właściwości.

Olejki eteryczne w infekcjach – dlaczego warto je stosować?

Fakt, że olejki eteryczne wykazują zarówno działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, a także grzybobójcze powoduje, że wiele z nich z powodzeniem może hamować rozwój różnych infekcji i przyspieszać proces zdrowienia.

Poza tym są pochodzenia naturalnego, co sprawia, że nie powodują tak wielu działań niepożądanych, jak leki syntetyczne. Mimo wszystko u alergików należy zachować dużą ostrożność. Fakt, że coś jest naturalne, nie oznacza, że nie uczula.

Dlatego, jeśli nie jesteśmy np. pewni, czy reagujemy dobrze na olejek tymiankowy, eukaliptusowy, czy inny – zacznijmy od małych dawek i obserwujmy reakcje organizmu. A najlepiej wetrzyjmy jedną kropelkę olejku w skórę tuż za uchem i obserwujmy, czy przez 24 godziny nie pojawiła się u nas jakaś reakcja uczuleniowa.

Jeśli nic się nie dzieje, możemy stopniowo zwiększać użycie olejku do dawki leczniczej (zwykle jest to 10-15 kropli).

Olejki eteryczne – działanie przeciwwirusowe

Do rozwoju infekcji wirusowej dochodzi wówczas, gdy wirus wniknie do komórek gospodarza i zacznie tam swoją replikację, produkując nowe wiriony. Leki stosowane w tego typu infekcjach, to albo leki przeciwwirusowe, które albo hamują namnażanie się wirusa na różnych tego etapach lub leki wirusobójcze posiadające np. zdolność do niszczenia wirusa jeszcze przed wniknięciem do organizmu gospodarza.

Olejki eteryczne posiadają przede wszystkim tę drugą właściwość. Zanim wirus wniknie np. przez śluzówkę nosa, one są w stanie już wcześniej zniszczyć jego osłonkę i doprowadzić w ten sposób do jego unicestwienia. Z tego też powodu olejki eteryczne lepiej radzą sobie z neutralizacją wirusów z osłonkami, niż z tymi bez osłonek.

Do olejków o działaniu wirusobójczym zalicza się przede wszystkim:

• olejek cynamonowy (niszczy wirusy typu herpes, wirus grypy typu A),
• olejek melisowy (unicestwia wirus grypy typu A),
• olejek z drzewa herbacianego (niszczy wirus grypy typu A)
• olejek z bylicy pospolitej (unicestwia wirus żółtej gorączki)
• olejek goździkowy ( zabija wirusy HSV-1, HSV-2)
• olejek majerankowy (niszczy wirusy HSV-1, HSV-2)
• olejek cytrynowy (zabija HSV-1)
• olejek z werbeny anyżowej (unicestwia wirus dengi)
• olejek tymiankowy (niszczy wirus grypy typu A)
• olejek z pelargonii pachnącej (zabija wirus grypy typu A)

Są też olejki, które potrafią hamować replikację wirusa, kiedy dostanie się on już do komórki gospodarza. Należą do nich m.in.:

• olejek rozmarynowy (hamowanie namnażania wirusa HSV-1),
• olejek melisowy (hamowanie replikacji HSV-2 oraz hamowanie etapu adsorpcji HSV-1 i HSV-2 ),
• olejek z werbeny anyżowej (hamowanie namnażania wirusa żółtej gorączki),
• olejek cytronelowy (hamowanie odwrotnej transkryptazy HIV-1),
• olejek z komosy piżmowej (hamowanie namnażania wirusa Coxackie B4),
• olejek sandałowy (hamowanie namnażania HSV-1 i HSV-2),
• olejek tymiankowy (aktywny wobec szczepów HSV-1 i HSV-2 odpornych na cyklowir; blokowanie transkrypcji HIV).

Olejki eteryczne – zwalczanie infekcji o podłożu bakteryjnym

Bakteriobójcze działanie olejków eterycznych polega przede wszystkim na zaburzaniu struktury i funkcji błony komórkowej bakterii, co doprowadza do ich uszkodzenia, a następnie do zniszczenia. Poza tym wykazują one działanie przeciwbakteryjne, dzięki umiejętności:

• hamowania powstawania biofilmu,
• blokowania biosyntezy białek,
• blokowania biosyntezy kwasów nukleinowych,
• blokowania biosyntezy ściany komórkowej.

Z tego też powodu mogą być stosowane w różnego rodzaju infekcjach o podłożu bakteryjnym.

Najbardziej poznane są właściwości przeciwbakteryjne takich olejków jak:

• Olejek eteryczny z eukaliptusa, który działa m.in. na: Streptoccocus pneumoniae, Stenotrophomonas maltophilia, Haemophilus parainfluenzae, Hemophilus influenzae. Jak widać, ma wpływ na bakterie wywołujące infekcje górnych dróg oddechowych, może być więc z powodzeniem stosowany przy tego typu chorobach. Dodatkową jego zaletą jest to, że zwiększa wydzielanie śluzu, co pozwala łatwiej odkrztusić go z dróg oddechowych. Ponadto działa przeciwzapalnie, co wspomaga cały proces leczenia.

• Olejek goździkowy – jest niezwykle pomocny we wspomaganiu leczenia górnych dróg oddechowych, gdyż działa na patogeny takie jak: H. influenzae, H. parainfluenze, S. pneumoniae, S. pyogenes. Dzięki dużej zawartości eugenolu stosowany jest w przeziębieniach, reumatyzmie, nerwowbólach, zaburzeniach trawienia oraz wymiotach. Chętnie stosowany jest też w stomatologii do odkażania np. kanałów korzeniowych oraz ubytków wywołanych próchnicą. Badania pokazują, że jest on w stanie pokonać wiele szczepów bakterii, m.in.: Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Vibrio cholerae, Salmonella thypi, Klebsiella ozaenae itd.

• Olejek tymiankowy – jego działanie przeciwbakteryjne jest bardzo silne, o czym świadczy fakt, że potrafi zwalczać szczep Enteroccocus faecalis, który jest oporny na wankomycynę. Poza tym ułatwia odkrztuszanie i działa spazmolitycznie, co przydaje się w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, którym towarzyszy kaszel. Dzięki swojemu działaniu drażniącemu na skórę (zwiększa jej przekrwienie), jest chętnie używano jako składnik preparatów przeciwdziałających bólom mięśni, stawów, czy bólom reumatycznym.

• Olejek z mięty pieprzowej – wykazuje działanie przeciwbakteryjne wobec patogenów takich jak: Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Microccus luteus, Streptoccocus pneumoniae, Bacillus subtillis, Pseudomonas aeruginosa, Haemophilus influenzae.

Zastosowanie olejków w różnych infekcjach

Grypa

Grypa jest to choroba o podłożu wirusowym, która ma ostry przebieg. Wywołują ją wirusy grypy typu A i B, które atakują drogi oddechowe. Głównymi objawami grypy są:

• gorączka,
• ból gardła,
• suchy kaszel,
• ból mięśni,
• ból głowy,
• uczucie ogólnego rozbicia,
• czasem światłowstręt.

Ze względu na to, że infekcji wirusowych nie leczy się antybiotykami, stosuje się tu leczenie objawowe, np. podaje się leki przeciwgorączkowe, leki przeciwbólowe.

W przypadku grypy dobrze sprawdzi się inhalacja wykonana z mieszaniny olejków takich jak:

• olejek herbaciany,
• olejek melisowy,
• olejek cyprysowy,
• olejek pichtowy,
• olejek cedrowy.

Inhalację z podanych wyżej olejków robimy w następujący sposób. Zagotowujemy wodę i odmierzamy 2-3 szklanki, a potem wlewamy do miski. Czekamy chwilę aż przestygnie ( nie może być zbyt gorąca). Następne dolewamy 5-7 kropli pojedynczego wybranego olejku lub mieszkanki. Nakrywamy głowę ręcznikiem i wdychamy opary przez około 10 minut.

Angina

Angina jest to zapalenie gardła oraz migdałków podniebiennych, która spowodowana jest przez bakterie – najczęściej Streptococcus pyogenes. Czasem do jej rozwoju może przyczynić się też Escherichia coli, dwoinka płuc lub gronkowce.

Objawami towarzyszącymi tej chorobie, oprócz bólu gardła, są:

• ból brzucha,
• wymioty,
• nudności,
• gorączka.

Leczenie anginy, w odróżnieniu od infekcji wirusowych, polega na podaniu antybiotyku.

Pomocne w leczeniu anginy mogą być inhalacje z olejku eterycznego. Najlepiej sprawdzą się w tym przypadku:

• olejek z drzewa herbacianego,
• olejek cynamonowy,
• olejek jodłowy,
• olejek melisowy,
• olejek miętowy.

Można z powyższych olejków wykonać mieszankę i następnie dodać 5 kropli do gorącej wody znajdującej się w misce (2-3 szklanki). Nad taką miską można się pochylić, by lepiej i szybciej odczuć właściwości parujących olejków. Tego typu opary należy wdychać około 10 minut.

Infekcje, którym towarzyszy kaszel mokry

W naszym organizmie istnieje wiele naturalnych mechanizmów chroniących nas przed wniknięciem patogenów do wnętrza organizmu. Są nimi: skóra, błony śluzowe, pot, czy łzy. Bardzo ważnym elementem ochronnym jest też śluz pokrywający m.in. płyn surowiczy znajdujący się na wierzchu błony oskrzeli.

Zarówno śluz, jak i płyn surowiczy, mają za zadanie zatrzymywać wirusy i bakterie, które chciałaby się przedostać do oskrzeli. Dlatego wypychane są do góry, w kierunki krtani, aby mogły być odkrztuszone.

Jeśli w organizmie rozwija się infekcja, wydzielina surowiczo-śluzowa się zagęszcza i utrudnione jest jej wydalanie. To sprawia, że zarazki mogą łatwiej wnikać do oskrzeli i powodować tam rozwój stanu zapalnego.

Aby tak się nie stało, należy rozrzedzać wydzielinę, by ułatwiać jej odkrztuszanie (kaszel mokry). Służą temu różnego rodzaju mukolityki, czy to farmakologiczne, czy ziołowe, jak chociażby ziele tymianku, liść prawoślazu, czy korzeń lukrecji.

W kaszlu mokrym pomocne są też olejki eteryczne, m.in.:

• olejek tymiankowy,
• olejek eukaliptusowy,
• olejek rozmarynowy,
• olejek macierzankowy,
• olejek miętowy.

Mieszaninę tych olejków w ilości 3-5 kropli (można zastosować też pojedynczy olejek w tej samej dawce), dodajemy do miski z gorącą wodą (2-3 szklanki) i wdychamy przez 5 minut opary. Powyższa inhalację możemy stosować 2 razy dziennie.

Zapalenie zatok

Zapalenie zatok to stan zapalny, który obejmuje zatoki przynosowe i przejawia się wodnisto-śluzową wydzieliną spływającą po tylnej ściance gardła lub też uczuciem zatkania zatok przez nadmiernie zgromadzoną w nich wydzielinę (czemu towarzyszy ból głowy).

Dodatkowymi symptomami są:

• zaburzenie węchu,
• niedrożność nosa,
• kaszel,
• czasem zaburzenia słuchu,
• stany podgorączkowe.

W leczeniu zatok można radzić sobie domowymi sposobami: naparami, rozgrzewaniem okolic zatok, a także olejkami eterycznymi. Kiedy jednak infekcja ma podłoże bakteryjne, konieczne jest podanie antybiotyku.

Napar z dodatkiem olejków eterycznych przy zapaleniu zatok powinien zawierać:

• olejek z drzewa herbacianego (3 krople),
• olejek cynamonowy (2 krople),
• olejek pichtowy (2 krople).

Dominika Wilk