Niezwykłe efekty uboczne leków

Choć hasła „efekt uboczny” i „działanie niepożądane” w przypadku leków mogą brzmieć groźnie, to niekiedy okazują się one co najmniej zabawne, a nawet i przydatne, np. dłuższe rzęsy czy opalenizna.

Spis treści

1. Efekty uboczne leków - bujne włosy, długie rzęsy
2. Efekty uboczne - leki barwią mocz
3. Skutki uboczne leków - co z tymi oczami?
4. Skutki uboczne leków - o krok od szaleństwa?

Doświadczeni lekarze i farmaceuci potrafią odgadnąć, jakie leki zażywa pacjent, jedynie po jego wyglądzie. Niektóre z nich wpływają bowiem w bardzo charakterystyczny sposób na skórę lub włosy. Np. osoby stosujące metotreksat (lek przeciwnowotworowy i immunosupresyjny) szybciej się opalają. To działanie uboczne może jednak być niebezpieczne, gdyż często prowadzi do oparzeń i popromiennego zapalenia skóry.

Podobne działanie mają produkty z dziurawcem. Zioło to często jest spotykane w naturalnych preparatach na stres i depresję (np. Deprim). Niestety, zawarte w dziurawcu substancje (psolareny) uwrażliwiają skórę na promieniowanie słoneczne, co przyspiesza opalanie. Problem polega na tym, że przy jego stosowaniu doustnym jego dystrybucja w skórze może być nierównomierna – a to skutkuje pojawianiem się na niej ciemniejszych plam, co niekoniecznie jest pożądanym efektem opalania. Co ciekawe, olejek z dziurawca można spotkać w niektórych kosmetykach do opalania.

Efekty uboczne leków - bujne włosy, długie rzęsy

Lekiem, którego działanie uboczne znalazło zastosowanie w kosmetologii, jest też finasteryd. To lek na receptę, który często jest przepisywany mężczyznom cierpiącym na przerost prostaty. Jego działanie polega na hamowaniu syntezy tzw. „złego testosteronu” jakim jest DHT – odpowiedzialnego za przerost gruczołu krokowego. DHT jest też jedną z przyczyn łysienia androgenowego – powoduje miniaturyzację mieszków włosowych, co prowadzi do skrócenia czasu życia włosa. Łysienie androgenowe dotyka głównie mężczyzn, ale także kobiet z zaburzeniami gospodarki hormonalnej (np. w ciąży czy w czasie menopauzy). W efekcie finasteryd stosuje się w leczeniu łysienia – w formie doustnej i składnika kosmetyków do pielęgnacji włosów.

Ciekawe działanie uboczne ma bimatoprost – lek przeciwzapalny, stosowany w postaci kropli do oczu w przypadku podwyższonego ciśnienia śródgałkowego u osób chorujących na jaskrę (np. Lumigan). Otóż substancja ta pobudza wzrost rzęs. Spotkać ją można w odżywkach przedłużających rzęsy.

Efekty uboczne - leki barwią mocz

Dość częstym efektem ubocznym stosowania konkretnych leków jest zmiana zabarwienia moczu. Są wśród nich leki psychotropowe, przeciwgrzybicze, antybiotyki, a także niektóre surowce ziołowe.

Skutki uboczne leków - co z tymi oczami?

Pacjenci stosujący niektóre leki często skarżą się też na dość nietypowe problemy ze wzrokiem – podwójne widzenie, oczopląs czy zez. Zdecydowanie najbardziej „widowiskowa” jest jednak zmiana koloru widzenia. Taki efekt uboczny daje m.in. digoksyna (bardzo silny lek stosowany w niewydolności serca). Jego przedawkowanie sprawia, że wzrok intensywniej odbiera kolor żółty. Co ciekawe, o stosowanie tej substancji (występującej naturalnie w naparstnicy) podejrzewa się słynnego malarza van Gogha. Prawdopodobnie z tego powodu widział świat na żółto, a efekt ten potęgo-wał absynt, którym malarz również nie gardził. W rezultacie van Gogh mógł widzieć żółte, świetlne aureole wokół gwiazd, co znajdowało odzwierciedlenie na jego obrazach.

Lista leków zmieniających kolor widzenia jest dłuższa. W niebieskich barwach świat można zobaczyć po zażyciu sildenafilu (znany lek na zaburzenia erekcji), gdyż jest on inhibitorem enzymu występującego w siatkówce. Z kolei antybiotyk rifampicyna nie wpływa bezpośrednio na funkcjonowanie narządu wzroku, ale może wydzielać się do płynu łzowego i barwić soczewki kontaktowe na kolor pomarańczowy. Problemy z widzeniem mogą mieć m.in. pacjenci stosujący rispolept (lek stosowany m.in. w leczeniu schizofrenii) – tym razem jednak nie chodzi o zmianę koloru widzenia. W przypadku tego leku efektem ubocznym jest osłabienie wzroku i wrażenie patrzenia przez mgłę.

Podobne działanie uboczne występuje w trakcie leczenia sumatryptanem – lek ten wywoływać może utratę widzenia, mroczki, które mogą mieć charakter odwracalny, ale może również spowodować trwałe ubytki w polu widzenia. Z kolei na podwójne widzenie i oczopląs mogą skarżyć się osoby stosujące morfinę, diazepam i streptomycynę. Penicyliny natomiast mogą powodować zapalenie nerwu wzrokowego i w konsekwencji prowadzić do zeza. Objawem ubocznym może też być nietypowe zachowanie oczu, jak np. rotacyjne ruchy gałki ocznej po sulpirydzie i karbamazepinie, czy wytrzeszcz po prednizonie. Z kolei pregabalina oprócz tunelowego widzenia może powodować wrażenie kołysania obrazu i jaskrawe widzenie. Ruchy mimowolne, takie jak przymusowe patrzenie w górę, można zauważyć u chorych sięgających po ondansetron.

Skutki uboczne leków - o krok od szaleństwa?

Głuchotę lub szumy uszne mogą spowodować: azytromycyna, wankomycyna, streptomycyna, ale i furosemid. Niektóre leki, jak fluoksetyna i klomipramina wyostrzają słuch. Istnieją też leki, które mogą zmieniać smak. I tak po metronidazolu, metforminie czy amitryptylinie może pojawić się w jamie ustnej metaliczny posmak.

Z kolei madopar (lek stosowany w leczeniu choroby Parkinsona) zmienia zabarwienie błony śluzowej jamy ustnej, języka i zębów. Fenytoina i ergotamina powodują przerost dziąseł. Jednym z dramatycznie wyglądających objawów niepożądanych jest czarny, włochaty język po doksycyklinie. Antybiotyk ten również powoduje trwałe przebarwienia szkliwa na ciemny kolor, dlatego nie podajemy go dzieciom.

Efektem ubocznym działania niektórych leków może być wpływ na zachowanie stosującej je osoby. Możliwa jest nawet zmiana charakteru – zwiększenie śmiałości, agresji czy popędu seksualnego. Np. u osób zażywających wspomniany madopar, ale też bromokryptynę, zdarzają się zaburzenia kontroli impulsów, które mogą obejmować uzależnienie od hazardu, kompulsywne objadanie się lub wydawanie pieniędzy i nadmierny popęd seksualny. Pacjenci biorący madopar porównują wręcz jego działanie do narkotyków i stosując go, mają silną potrzebę przeżywania mocnych wrażeń.

Zmiany nastroju mogą pojawiać się po zażyciu leków kardiologicznych, np. beta-blokerów – często posądzanych o wywoływanie psychoz i halucynacji. Działanie takie mają metoprolol i propranolol. Co ciekawe, drugi z tych leków często polecany jest w przypadku tzw. lęku scenicznego. Jego zażycie przed ważnym wystąpieniem czy stresującym wydarzeniem pozwala zachować spokój i opanowanie. Innym efektem ubocznym stosowania propranololu jest uczucie zimnych dłoni i stóp.