Metanol – właściwości, zastosowanie. Zatrucie alkoholem metylowym

Metanol, czyli alkohol metylowy (CH3OH), to organiczny związek chemiczny należący do grupy alkoholi. To najprostszy alkohol alifatyczny. Jakie są właściwości metanolu? Gdzie znajduje zastosowanie i dlaczego jest szczególnie groźny dla naszego organizmu? Poniżej znajdziesz odpowiedzi!

Metanol dawnej otrzymywano wyłącznie przez destylację rozkładową węgla. Aktualnie produkowany jest syntetycznie, dwiema metodami z gazu syntezowego. Pierwszą metodą jest ICI, a drugą Lurgi. Reakcja prowadzona jest w obecności katalizatora miedziowego (Cu-Zn-Al2O3), w temperaturze 250°C przy ciśnieniu 4-10 MPa. Alkohol metylowy można również otrzymać, działając NaOH (wodorotlenkiem sodu) lub KOH (wodorotlenkiem potasu) na fluorowcopochodne metanu – np. CH3Cl.

Spis treści

1. Właściwości metanolu
2. Zastosowanie metanolu
3. Zatrucie metanolem
4. Leczenie zatrucia metanolem

Właściwości metanolu

Metanol jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu. W powietrzu spala się jasnoniebieskim płomieniem do dwutlenku węgla i wody. Miesza się z wodą w dowolnych stosunkach. Alkohol metylowy jest substancją lotną o gęstości nieco mniejszej od gęstości wody. Metanol to trucizna.

Zastosowanie metanolu

Metanol syntetyczny znalazł zastosowanie w wielu branżach. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywany jest jako związek wyjściowy do produkcji wielu wyrobów. Stosowany jest również do otrzymywania formaliny, czyli nasyconego roztworu wodnego formaldehydu. Bezbarwnej cieczy o ostrym smaku i zapachu, która posiada silne właściwości bakteriobójcze i toksyczne. 

Alkohol metylowy to rozpuszczalnik w syntezie organicznej. Wykorzystywany jest jako paliwo lub składnik paliwa w silnikach spalinowych. To dodatek do benzyny polepszający liczbę oktanową. Ponadto stosowany jest w chemii gospodarczej jako składnik płynów myjących, środek przeciw zamarzaniu, czy w chemii budowalnej - do produkcji klejów, farb i lakierów. Jest substancją antybakteryjną, bakteriobójczą i grzybobójczą.

Metanol syntetyczny posiada właściwości konserwantu i rozpuszczalnika - pigmentów, substancji zapachowych. Wykorzystywany jest do produkcji wielu substancji kosmetycznych. Dodatkowo jest skażalnikiem, co oznacza, że dodawany jest do substancji trujących w celu odstraszenia przed spożyciem i wdychaniem.

Przeczytaj też: Woda utleniona - właściwości i zastosowanie. Leczenie wodą utlenioną

Zatrucie metanolem

Metanol to silna trucizna. Jest szczególnie niebezpieczny, gdyż można go łatwo pomylić z etanolem. Do organizmu dostaje się drogą pokarmową i oddechową, a jego największe ilości kumulują się szczególnie w uwodnionych częściach ciała. Metanol sam w sobie nie szkodzi naszemu organizmowi, jednak po przeniknięciu rozkłada się na kwas mrówkowy i formaldehyd. Są to dwie bardzo szkodliwe, toksyczne substancje, które uszkadzają nerki, serce, wątrobę i układ nerwowy. 

Chociaż metanol nie jest wykrywalny w organizmie już po dwóch godzinach od wchłonięcia, to powstały z jego rozkładu kwas mrówkowy pozostaje. Objawy zatrucia alkoholem metylowym pojawiają się po różnym czasie - od godziny do 24 godzin.

Wyróżniamy trzy fazy zatrucia metanolem:

• Faza narkotyczna (I) –  objawy podobne są do tych, jakie obserwuje się po spożyciu etanolu – ból głowy, zawroty głowy, nudności, wymioty, osłabienie.
• Faza kwasicza (II) – dochodzi do zakwaszenia organizmu. Pojawia się ból brzucha, niskie ciśnienie tętnicze, przekrwione spojówki, zaczerwieniona skóra.
• Faza uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (III) – w ostatniej fazie pojawiają się problemy z ostrością widzenia. Brak kontroli nad odruchami fizjologicznymi. Pobudzenie stopniowo przechodzi w osłabienie i śpiączkę. Mogą pojawić się również trudności w oddychaniu.

Przeczytaj też: Soda oczyszczona - właściwości i zastosowanie. Leczenie sodą oczyszczoną

Leczenie zatrucia metanolem

Zatrucie alkoholem metylowym jest stanem bardzo niebezpiecznym, który zagraża życiu. W przypadku podejrzenia zatrucia natychmiast należy zgłosić się do szpitala lub wezwać pogotowie. Pierwszym działaniem, jakie należy podjąć u osób zatrutych metanolem, jest wywołanie wymiotów i zabezpieczenie podstawowych czynności życiowych. Choremu warto podać około 100 ml 40 proc. etanolu, który zapobiega wchłanianiu się metanolu i spowalnia jego metabolizm. Leczenie szpitalne obejmuje przede wszystkim hemodializę, która ma na celu usunięcie metanolu z organizmu.

Alkohol metylowy jest silną trucizną. Spożycie 8–10 gramów powoduje ślepotę, a 12–20 gramów śmierć. Do najczęstszych zatruć alkoholem metylowym dochodzi w wyniku jego omyłkowego spożycia – zamiast alkoholu etylowego. Konsystencja smak i zapach obydwóch alkoholi są do siebie podobne.

Czytaj też: 

• Choroby zależne od picia alkoholu
• Skutki zdrowotne nadużywania alkoholu - odwracalne i nieodwracalne zmiany w organizmie

Klaudia Kierzkowska