Na stres, nerwy, lepszy sen. ABC leków uspokajających - od ziołowych po te na receptę

Leki uspokajające to preparaty stosowane w celu przywrócenia równowagi psychicznej. Przyjmuje się je by złagodzić stres i napięcie nerwowe. Jakie są rodzaje laków uspokajających? Czy ziołowe tabletki uspokajające są skuteczne? Które leki uspakajające s na receptę? Jak działają, czy są bezpieczne i kiedy można się od nich uzależnić?

Spis treści

1. Ziołowe leki uspokajające
2. Tabletki uspokajające na receptę: benzodiazepiny
3. Leki uspokajające na receptę a uzależnienie
4. Zatrucie lekami na uspokojenie
5. Leki uspokajające: skutki uboczne
6. Leki uspokajające a ciąża
7. Leki uspokajające na receptę: barbiturany
8. Leki uspokajające na receptę: hydroksyzyna
9. O czym pamiętać stosując leki na uspokojenie?
10. Przeciwwskazania do stosowania leków na uspokojenie

Leki uspokajające według jednych działają, inni twierdzą, że wręcz przeciwnie. Nie ulega jednak wątpliwości, że wiele osób po nie sięga. Dlaczego?

Stres to we współczesnym świecie nieodłączny składnik życia każdego człowiek. Na jego działanie narażeni jesteśmy już od najmłodszych lat, a im jesteśmy starsi, tym zazwyczaj sytuacji stresowych jest coraz więcej. Niestety nie wszyscy potrafią sobie z nimi poradzić samodzielnie. Część z nas próbuje w trudnych chwilach wspomagać się dostępnymi bez recepty preparatami pochodzenia roślinnego, inni idą do lekarza po receptę.

Należy jednak pamiętać o tym, że uspokajające leki ziołowe są skuteczne w leczeniu lekkich schorzeń. Pozostałe wymagają konsultacji lekarskiej i/lub przepisania środków farmakologicznych.

Ziołowe leki uspokajające

Ziołowe leki na uspokojenie mogą mieć formę kapsułek, syropów, kropli, herbatek. 

Najczęściej wykorzystywane rośliny mające ukoić nasze skołatane nerwy to:

• melisa lekarska (Melissa officinalis) - działa niezwykle kojąco na układ nerwowy, pomaga przy bezsenności, a także uspokoi i wyciszy w sytuacjach nadmiernego pobudzenia
• męczennica cielista (Passiflora incarnata) -polecana przede wszystkim osobom mającym kłopoty z bezsennością, a także w kłopotach z sercem na tle nerwowym
• ziele serdecznika (Herba leonuri) - wzmacnia mięsień sercowy, na którym życie w ciągłym stresie niestety bardzo się odbija, obniża ciśnienie krwi, a także przynosi ukojenie dla układu nerwowego, pomaga przy zaburzeniach snu
• chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) - szczególnie polecany kobietom przechodzącym menopauzę, a także przy podenerwowaniu, nadpobudliwości, rozdrażnieniu
• kozłek lekarski (Valeriana officinalis) - bardziej znany pod nazwą - waleriana, o skutecznym działaniu świadczy jego ogromna popularność, jest najczęściej stosowanym ziołem uspokajającym, zalecany osobom cierpiącym na nerwicę serca, problemy ze snem, a także w stanach lękowych
• lawenda lekarska (Lavandula officinalis) – pomaga w stanach lękowych, kłopotach ze snem, a także obniża nadaktywność ośrodkowego układu nerwowego

Zioła na uspokojenie z powodzeniem stosowane są od wieków, ze względu na ich dostępność i bezpieczeństwo stosowania, jednak nie powinny być one zażywane przez kobiety w ciąży ani przez małe dzieci bez konsultacji z lekarzem. Dotyczy to głównie syropów, które przygotowywane są na bazie alkoholu etylowego.

Znaczna grupa dostępnych preparatów ziołowych o działaniu uspokajającym to mieszanki kilku ziół. Są one również wzbogacane witaminami i innymi związkami, które pozytywnie wpływają na nasz układ nerwowy. Najpopularniejszymi są:

• magnez
• witamina B6
• witamina B12

Wspomagają one funkcje poznawcze, redukują skutki zmęczenia, poprawiają koncentrację i ułatwiają zasypianie.

W niektórych preparatach można też znaleźć L-tryptofan. Przemiany tryptofanu są źródłem istotnych związków, m.in. serotoniny i niacyny, a także niezbędnej do regulowania procesów snu i czuwania - melatoniny. 

Tabletki uspokajające na receptę: benzodiazepiny

Jeżeli nie mamy przekonania co do właściwości uspokajających ziół, potrzebujemy natychmiastowego i zdecydowanie silniejszego działania leków, bądź sami czujemy, że nie poradzimy sobie z zaistniałą sytuacją, za pomocą dostępnych bez recepty preparatów, wówczas należy skonsultować się ze specjalistą.

Lekarz dobierze indywidualną formę leczenia, pod uwagę weźmie wszystkie inne przyjmowane przez pacjenta leki i suplementy, przebyte i współistniejące choroby, a także nasilenie objawów.

Benzodiazepiny to to najczęściej obecnie stosowane leki uspokajające. Działają przeciwlękowo, ale również przeciwdrgawkowo, uspokajająco, nasennie. Rozluźniają również mięśnie.

Wśród benzodiazepin wyróżnia się leki: 

• działające przeciwlękowo (np. alprazolam)
• działające silnie przeciwdrgawkowo (np. diazepam)
• działające uspokajająco i nasennie (np. estazolam)

Benzodiazepiny stosowane są powszechnie do doraźnego leczenia stanów lękowych, bezsenności, łagodzenia objawów odstawiennych w alkoholizmie, sedacji pooperacyjnej, a także w leczeniu zwiększonego napięcia mięśniowego o różnej etiologii oraz pomocniczo jako leki przeciwdrgawkowe w leczeniu niektórych typów padaczki.

Leki uspokajające na receptę a uzależnienie

Należy unikać stosowania benzodiazepin w leczeniu przewlekłym (tj. długotrwałym), z uwagi na wzrost tolerancji i związany z tym spadek skuteczności terapeutycznej.

Pacjenci do uzyskania takiego samego efektu potrzebują coraz to większych dawek leku. Przyjmowanie tej substancji codziennie przez okres jednego miesiąca już może doprowadzić do silnego uzależnienia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego, zwłaszcza u osób, które mają tendencję do uzależnień.

Benzodiazepiny powinny być szczególnie ostrożnie stosowane u osób w wieku podeszłym, ze względu na fakt, że obniżają sprawność psychomotoryczną, co może powodować zwiększone ryzyko upadków, możliwe pogorszenie pamięci i znaczne zaburzenie funkcji poznawczych.

Po odstawieniu benzodiazepin może się pojawić zjawisko tzw. odbicia - objawy, które miały być dzięki lekowi zniesione, wracają nasilone. Przez to proces odstawiania leku jest utrudniony.

• Co zrobić jeśli jednak już dojdzie do uzależnienia?

Odstawianie benzodiazepin musi odbywać się tylko za zgodą i pod ścisłym nadzorem lekarza, najczęściej w warunkach szpitalnych, z uwagi na ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia i życia objawów abstynencyjnych, takich jak:

• bezsenność
• lęk
• drażliwość
• zaburzenia łaknienia
• niepokój
• wymioty
• skurcze mięśniowe
• napady drgawkowe

Zatrucie lekami na uspokojenie

Objawy zatrucia benzodiazepinami to: 

• osłabienie
• senność
• śpiączka
• oczopląs
• podwójne widzenie
• zaburzenia oddychania
• drgawki

Zatrucie ostre na szczęście bardzo rzadko kończy się zgonem pacjenta, jednak jest znacznym obciążeniem dla całego organizmu, zwłaszcza dla wątroby. Należy jednak pamiętać, że niebezpieczne dla życia mogą być zatrucia lekami spowodowane zmieszaniem benzodiazepin z alkoholem lub z innymi lekami o działaniu uspokajającym.

Ratowanie pacjenta po przyjęciu zbyt dużej dawki leku polega na podaniu wspomnianego wcześniej flumazenilu - jeżeli pacjent odzyska świadomość, lekarz ma prawie, że 100 % pewność, że zatrucie zostało spowodowane benzodiazepinami, a nie innymi środkami. Należy jednak dodać, że samo odtruwanie polega na klasycznych metodach, czyli na przykład na diurezie

Leki uspokajające: skutki uboczne

Do najczęściej występujących objawów niepożądanych, których częstość i intensywność zależy od przyjmowanej dawki należą:

• senność
• spadek ciśnienia tętniczego krwi
• zaburzenia pamięci
• zaburzenia koordynacji ruchowej
• ogólne osłabienie
• nudności
• obniżenie libido
• rekcje skórne np. wysypka, rumień

Leki uspokajające a ciąża

Stosowane w czasie ciąży przenikają przez łożysko i niestety mogą doprowadzić do wystąpienia rozszczepu podniebienia u płodu. Podane zaś bezpośrednio przed porodem mogą się przyczyniać do zaburzeń oddychania u dziecka. Dlatego też, ciężarne lub kobiety planujące ciąże, przyjmujące leki z tej grupy, muszą być pod stałą opieką specjalisty.

Leki uspokajające na receptę: barbiturany

Barbiturany - jako leki nasenne - są stosowane w psychiatrii. W małych dawkach powodują uczucie relaksu, jednak w dawce zwiększonej mogą prowadzić do utraty koordynacji ruchowej i zaburzeń świadomości, a także - paradoksalnie - pobudzenia. Nie należy ich łączyć z alkoholem, ponieważ wzmaga on ich działanie, a to prowadzi niekiedy do utraty przytomności, śpiączki, a nawet śmierci.

Leki uspokajające na receptę: hydroksyzyna

Hydroksyzynę stosuje się jako środek uspokajający w psychiatrii. W stanach niepokoju i napięcia hamuje ona aktywność układu nerwowego, dając uspokojenie. Hydroksyzynę można stosować u dzieci.

Skutki uboczne jej stosowania to najczęściej:

• senność
• suchość w jamie ustnej

Mogą się również pojawić:

• bóle głowy
• nudności
• reakcje nadwrażliwości
• zawroty głowy
• zatrzymywanie moczu

O czym pamiętać stosując leki na uspokojenie?

Wszystkie preparaty o właściwościach uspokajających należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza, a w przypadku tych dostępnych bez recepty - ze wskazaniami podanymi w ulotce.

Warto też pamiętać, że hydroksyzyny nie można przyjmować równolegle z antybiotykami.

Przeciwwskazania do stosowania leków na uspokojenie

Przeciwwskazania do przyjmowania tego typu leków to:

• uszkodzenia mózgu
• reakcje alergiczne lub nadwrażliwość na substancję czynną
• choroba alkoholowa
• uszkodzenia wątroby i nerek

W czasie przyjmowania leków uspokajających (zwłaszcza tych dostępnych na receptę) należy monitorować swój stan zdrowia i samopoczucie, a wszelkie niepokojące objawy niezwłocznie zgłosić lekarzowi.

Warto także zadbać o higieniczny tryb życia, o ile to możliwe zredukować czynniki stresowe, wsparciem może również okazać się psychoterapia poprowadzona przez specjalistę.