Kwas salicylowy - działanie, wskazania, dawkowanie

Kwas salicylowy to związek organiczny, który należy do grupy hydrokwasów (BHA). Stosowany jest najczęściej jako środek przeciwzapalny i przeciwbakteryjny. Jak działa i jakie leki zawierają kwas salicylowy? To warto sprawdzić!

Spis treści

1. Czym jest kwas salicylowy?
2. Kwas salicylowy - skład
3. Kwas salicylowy - działanie 
4. Kwas salicylowy - zastosowanie
5. Kwas salicylowy - wskazania 
6. Kwas salicylowy - przeciwwskazania 
7. Kwas salicylowy - dawkowanie 
8. Kwas salicylowy - środki ostrożności
9. Kwas salicylowy - przechowywanie 

Czym jest kwas salicylowy?

Kwas salicylowy (łac. acidum salicylicum) jest to pochodna kwasu benzoesowego. Przedstawiciel grupy metabolitów wtórnych roślin wyższych, zaliczanych do aromatycznych hydroksykwasów karboksylowych (fenolokwasów), które pełnią ważne role biologiczne w ochronie zdrowia każdego człowieka.  

Naturalnym źródłem kwasu salicylowego jest wierzba biała (Salix alba). Korzeń wierzby zawiera salicynę, która przekształca się w reakcji hydrolizy chemicznej lub enzymatycznej do saligeniny, a ta utleniona zostaje do kwasu salicylowego.

Po raz pierwszy kwas salicylowy wyizolował Rafael Piria w 1838 r. Natomiast samą salicynę podano pacjentom z gorączką reumatyczną w 1874  roku w Szkocji (Thomas MacLagan) i w  Niemczech (Carl Buss) z dobrym skutkiem terapeutycznym.

W sposób syntetyczny kwas salicylowy jest otrzymywany w dwuetapowej reakcji opracowanej w 1859 roku przez Hermanna Kolbego. W pierwszym etapie fenolan sodu, pod wpływem CO2 zostaje przekształcony do salicylanu sodu. Następnie w drugim etapie po zakwaszeniu powstaje kwas salicylowy. Związek ten można otrzymać, stosując kwas (E)-cynamonowego lub kwas izochoryzmowy.

Powszechnie znanym związkiem do produkcji, którego wykorzystuje się kwas salicylowy, jest kwas acetylosalicylowy (aspiryna). Można wyróżnić dwa rodzaje pochodnych kwasu salicylowego: nieacetylowane i acetylowane.

Kwas salicylowy znajdziemy w lekach o konsystencji płynnej.  

Kwas salicylowy - skład

Do popularnych preparatów zawierających kwas salicylowy należą m.in.:

• Spirytus salicylowy,
• Hasceral,
• Rekord łuszczy,
• Sonol,
• ABE płyn, 
• Mobilat,
• Acifungin,
• Brodacil,
• Denilan i inne.

Leki te przeznaczone są do stosowania zewnętrznego. Zawierają one w swoim składzie głównie kwas salicylowy oraz dodatkowe substancje pomocnicze. Leki o złożonym składzie, stosowane są w leczeniu:

• łuszczycy, ponieważ mają w składzie oprócz kwasu salicylowego cygnolinę;
• przewlekłych owrzodzeń,
• łupieżu,
• wyprysku i trądziku ze względu na zawartość tlenku cynku,
• chorób pasożytniczych (dodatkowo w składzie zawierają siarkę).  

Kwas salicylowy - działanie 

Działanie kwasu salicylowego polega na hamowaniu enzymu cyklooksygenazy konstytutywnej (COX-1), która jest odpowiedzialna za syntezę hormonu o nazwie prostaglandyna. Kwas salicylowy wpływa na zahamowanie procesu zapalnego. Wchłaniany jest szybko z przewodu pokarmowego oraz z łatwością przenika przez skórę do wszystkich tkanek. 

Kwas salicylowy jest wydalany przeważnie z moczem. Działa antyseptycznie oraz przeciwzapalnie poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych.

Przeczytaj także: Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - działanie i skutki uboczne stosowania

Kwas salicylowy - zastosowanie

Kwas salicylowy znalazł zastosowanie w produkcji kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) i kwasu p-aminosalicylowego. Ponadto kwas salicylowy stosuje się w medycynie jako środek odkażający, przeciwbólowy, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy oraz przeciwreumatyczny.

Kwas salicylowy - wskazania 

Preparaty zawierające kwas salicylowy wykorzystywane są do leczenia przede wszystkim:

• stanów zapalnych,
• odcisków,
• brodawek, 
• opryszczki,
• stanów grzybiczych.

Kwas salicylowy - przeciwwskazania 

Nie należy stosować leku w przypadku uczulenia na kwas salicylowy lub na jakikolwiek moduł wymieniany w składzie leku. Nie powinno się podawać leku noworodkom, niemowlętom oraz dzieciom poniżej 12 roku życia, ponieważ może powodować rozwój zespołu Reye’a

Kwas salicylowy - dawkowanie 

Lek, który zawiera kwas salicylowy, należy stosować zgodnie z opisem w ulotce dla pacjenta lub według konkretnych wytycznych i zaleceń lekarza, lub farmaceuty. W razie wątpliwości należy zwrócić się o pomoc do lekarza lub farmaceuty.

Przeczytaj także: Jak czytać ulotki leków? [WYJAŚNIAMY]

Kwas salicylowy - środki ostrożności

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku alergii oraz w dawkowaniu. Kwas salicylowy wykazuje zdolność do przenikania przez skórę oraz rozkładania tłuszczów. Może przyczynić się do skazy krwotocznej lub chemicznych poparzeń skóry.

Kwas salicylowy - działania niepożądane

Do działań niepożądanych należy przede wszystkim skórny odczyn alergiczny.

Kwas salicylowy - interakcje z innymi lekami

Kwas salicylowy nie może być stosowany między innymi z: 

• lekami obniżającymi ciśnienie krwi,
• diuretykami,
• lekami przeciwcukrzycowymi,
• niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.

W celu uniknięcia niepożądanych dolegliwości należy poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich lekach stosowanych aktualnie, lub w ostatnim czasie, a także o lekach, które pacjent zamierza stosować. Należy również poinformować lekarza o obecnym stanie zdrowia, o chorobach lub dodatkowych dolegliwościach chorobowych. 

Przed zastosowaniem leku, który zawiera kwas salicylowy, należy poinformować lekarza o ciąży lub o karmieniu piersią. Przeważnie nie zaleca się stosowania leku zawierającego kwas salicylowy u kobiet w ciąży oraz podczas karmienia piersią.

Kwas salicylowy - przechowywanie 

Nie ma specjalnych zaleceń dotyczących przechowywania kwasu salicylowego. Jednak najlepiej przechowywać go w chłodnym oraz suchym miejscu, które jest niewidoczne oraz niedostępne dla dzieci. Nie powinno się stosować leku z kwas salicylowym po upływie terminu ważności znajdującego się na opakowaniu. Termin ważności oznacza ostatni dzień danego miesiąca.

Karolina Porowska