Interakcje leków z jedzeniem

Szacuje się, że u ponad połowy chorych występują interakcje między przyjmowanymi lekami a różnymi składnikami żywności. Ich następstwa często trudne są do przewidzenia. Sprawdź, jak antybiotyki, leki psychotropowe i nasercowe wchodzą w interakcje z jedzeniem. Jak tyramina wpływa na wchłanianie leków?

Spis treści

1. Antybiotyki: interakcje z jedzeniem
2. Leki psychotropowe: interakcje z jedzeniem
3. Leki na nadciśnienie: interakcje z jedzeniem
4. Kto musi uważać na tyraminę?

Najczęściej interakcje między lekami a jedzeniem dotyczą zaburzeń wchłaniania w żołądku i jelitach. Ich efektem jest nasilenie lub osłabienie działania leku, wynikające z jego zwiększonego lub zmniejszonego wchłaniania. Silniejsze działanie leku może skutkować np. zatruciem. Efektem zmniejszenia jego wchłaniania, a tym samym stężenia we krwi, może być natomiast brak działania terapeutycznego – bardzo niebezpieczny w przypadku chorób przewlekłych.

Składniki żywności po wchłonięciu mogą wpływać też na metabolizm leków w wątrobie. Ten rodzaj interakcji jest zdecydowanie trudniejszy do przewidzenia, a przez to groźny w skutkach. Znajdujące się w wątrobie enzymy są odpowiedzialne za metabolizm i usuwanie produktów leczniczych z organizmu. Możliwe jest to dzięki cytochromom – grupie białek, które uczestniczą w procesach enzymatycznych. Dla metabolizmu leków najważniejszy jest cytochrom P450. Różne jego odmiany (jest ich w wątrobie ok. 30) biorą udział w procesach przekształcania i usuwania z organizmu 90 proc. leków.

Niektóre składniki żywności mogą przyśpieszać lub hamować działanie poszczególnych odmian cytochromu P450, wpływając tym samym na metabolizm leków. Rezultatem takich interakcji jest przyśpieszenie lub spowolnienie wydalania leków z organizmu, co ma bezpośredni wpływ na ich stężenie w osoczu, a zatem również na siłę i długość działania. Jednym z najlepiej poznanych inhibitorów cytochromu P450 jest sok grejpfrutowy.

Antybiotyki: interakcje z jedzeniem

Leki stosowane w leczeniu wszelkiego rodzaju infekcji bardzo często wchodzą w interakcje ze składnikami pożywienia. Przed zastosowaniem antybiotyku, chemioterapeutyku, leku przeciwgrzybiczego czy przeciwwirusowego koniecznie należy przeczytać jego ulotkę lub poradzić się farmaceuty.

Część z nich należy zażywać przed lub po posiłku – niekoniecznie w trakcie. W przypadku takich antybiotyków, jak azytromycyna (Sumamed, Azitrox) czy erytromycyna (Davercin), posiłek zwiększa ich degradację, powodując zmniejszenie ich stężenia we krwi. To niestety skutkuje brakiem efektów terapeutycznych. W rezultacie leki te powinno się stosować godzinę przed lub dwie godziny po posiłku.

Inną grupą antybiotyków, na które należy zwrócić szczególną uwagę, są tetracykliny (Tetracyklina, Doxycyklina). Produkty mleczne (mleko, jogurt, twaróg, biały ser) zmniejszają wchłanianie tych leków z przewodu pokarmowego, powodując zmniejszenie ich stężenia we krwi nawet o 50 proc. Podobna interakcja zachodzi w przypadku chemioterapeutyków takich jak cyprofloksacyna (Cipronex, Ciprobay) i norfloksacyna (Nolicin) oraz z mającym działanie przeciwgrzybicze ketokonazolem. To oczywiście skutkuje brakiem lub zmniejszeniem efektów terapeutycznych. Najlepiej zatem unikać jednoczesnego stosowania tych leków z produktami mlecznymi.

Leki psychotropowe: interakcje z jedzeniem

Jedną z grup leków najbardziej narażonych na interakcje ze składnikami posiłków są preparaty psychotropowe stosowane w leczeniu bezsenności, depresji i padaczki. Mechanizmy tych interakcji często przebiegają w podobny sposób do tych w przypadku antybiotyków czy leków na nadciśnienie. Np. leki uspokajające i nasenne takie jak midazolam (Dormicum) i diazepam (Relanium) nie powinny być stosowane w połączeniu z sokiem grejpfrutowym, gdyż zmniejsza on ich metabolizm i powoduje podniesienie stężenia we krwi. W przypadku tych leków grozi to depresją oddechowo-krążeniową.

Identyczna interakcja ma miejsce podczas jednoczesnego stosowania soku grejpfrutowego z lekiem przeciwdrgawkowym - karbamazepiną (Amizepin, Neurotop, Tegretol). Takie połączenie będzie nasilało działania niepożądane leku, do których zalicza się zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zawroty głowy, senność, niezborność ruchów, a nawet zaburzenia świadomości. Posiłki z dużą zawartością tłuszczów będą z kolei powodowały zwiększenie wchłaniania leków przeciwdepresyjnych takich jak amitryptylina (Amitryptylinum), klomipramina (Anafranil) czy imipramina (Imipramin). Skutkiem tego będzie zwiększenie stężenia leków we krwi i nasilenie ich objawów niepożądanych (potliwość, zaburzenia akomodacji, senność, niepokój).

Czytaj też: Jak przyjmować leki, by były skuteczne

Leki na nadciśnienie: interakcje z jedzeniem

• Osoby zażywające metoprolol (Betaloc, Metocard, Beto), propranolol czy bisoprolol (Bisocard, Concor, Corectin) nie powinny łączyć tych leków z posiłkami bogatotłuszczowymi (jajecznica, bekon, masło, smalec). Tego typu jedzenie może bowiem przyśpieszać ich wchłanianie, co w rezultacie grozi zwolnieniem czynności serca, zaburzeniami rytmu, spadkiem ciśnienia tętniczego i niewydolnością serca. Ostrożność powinny zachować również osoby stosujące amlodypinę (Amlopin, Amlozek, Cardilopin), felodypinę (Plendil), nifedypinę (Cordafen), nitredypinę (Nitredypina) i werapamil (Isoptin, Staveran). Leki te wchodzą w interakcję z sokiem grejpfrutowym, który zmniejsza ich metabolizm. Skutkuje to nasileniem ich działania, co prowadzi do spadku ciśnienia, zaczerwienienia twarzy i bólu głowy.
• Niebezpieczne jest także łączenie leków moczopędnych z niektórymi składnikami pokarmów. Np. furosemid wchodzi w interakcję z glicyryzyną – składnikiem lukrecji, który można znaleźć w cukierkach i tabletkach wykrztuśnych. Zwiększa ona działanie leku moczopędnego, nasilając jednocześnie wydalanie potasu przez nerki. Może to powodować osłabienie, skurcze i bóle mięśni, porażenia, zaburzenia rytmu serca a nawet zatrzymanie krążenia.
• Uważne powinny być też osoby stosujące chinapryl (Accupro, Acurenal), enalapryl (Enarenal, Benalapryl, Mapryl) i kaptopryl (Captopril). W przypadku zażywania tych leków zaleca się znaczne ograniczenie ilości sodu (soli kuchennej) w spożywanych posiłkach u osób po 64. roku życia. Ich jednoczesne przyjmowanie może spowodować zaburzenie ukrwienia nerek i ich czynności, co z kolei może prowadzić do ich uszkodzenia. Rezultatem jest ostra niewydolność nerek. Ograniczyć należy również potas (sok pomidorowy, substytuty soli kuchennej). W dużych ilościach, w połączeniu z wymienionymi lekami, może on powodować zaburzenia rytmu serca, blok i zatrzymanie czynności serca, zaburzenia czucia w kończynach, a także bóle głowy, osłabienie mięśni, senność i splątanie.
• Bardzo niebezpieczną grupą leków są również glikozydy nasercowe – digoksyna (Digoxin) i metyldigoksyna (Bemecor). Cechą charakterystyczną tych leków jest bardzo mała różnica między dawką terapeutyczną i toksyczną. O takich lekach mówi się, że mają wąski indeks terapeutyczny. Tym samym należy zwrócić szczególną uwagę na sposób ich zażywania. Przeciwwskazane jest między innymi ich stosowanie jednocześnie z produktami bogatymi w błonnik (otręby, płatki owsiane), ponieważ zmniejszają one wchłanianie leku z przewodu pokarmowego. Prowadzi to do zmniejszenia stężenia leku we krwi, a w rezultacie osłabienia efektu leczniczego. Nie należy również zażywać digoksyny i metyldigoksyny równocześnie z przetworami z lukrecji (cukierki, tabletki wykrztuśne). Powodują one bowiem zwiększone wydalanie potasu z organizmu, a to skutkuje zwiększeniem toksycznego działania glikozydów. Objawia się to zwolnieniem czynności serca i poważnymi zaburzeniami rytmu jego pracy.

Czytaj też:

• Które leki mogą osłabić działanie tabletki antykoncepcyjnej?
• Przyjmowanie leków: czym popijać lekarstwa

miesięcznik "Zdrowie"