Dekstrometorfan – wskazania, przeciwwskazania, objawy uzależnienia

Dekstrometorfan jest bardzo popularnym i dostępnym bez recepty lekiem o działaniu przeciwkaszlowym. Pod względem chemicznym jest nieopioidową pochodną morfiny. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do stosowania dekstrometorfanu? Kto może go stosować? Jakie są objawy przedawkowania dekstrometorfanu?

Spis treści

1. Dekstrometorfan: wskazania
2. Dekstrometorfan a ciąża i laktacja
3. Dekstrometorfan: uzależnienie
4. Dekstrometorfan: objawy po przedawkowaniu

Dekstrometorfan to substancja lecznicza wykorzystywana w wielu lekach, których zadaniem jest walka z tzw. kaszlem suchym. Kaszel - pomimo niedogodności jakie za sobą niesie - jest bardzo potrzebnym odruchem obronnym organizmu, ma on na celu oczyścić nasze drogi oddechowe.

Czasem jednak nadmierny kaszel może niestety bardziej szkodzić, niż pomagać choremu. Wszystko przez to, że może na przykład powodować kłopoty z zaśnięciem, bóle mięśni, podrażnienie gardła i wiele innych dolegliwości -  wówczas stosuje się leki łagodzące lub hamujące kaszel. Mają one za zadania zmniejszyć jego częstotliwość, a także intensywność.

Odruch kaszlowy jest odruchem bardzo złożonym i obejmuje m.in. ośrodkowy układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy, jak również mięśnie gładkie oraz błonę śluzową układu oddechowego.

Pobudzenie receptorów kaszlowych znajdujących w błonie śluzowej może zachodzić zarówno poprzez działanie przekaźników stanu zapalnego (inaczej mediatorów), wydzieliny drzewa oskrzelowego, jak i substancji pochodzących z zewnątrz, np. pyłu, dymu, kurzu itp.

W każdej z tych sytuacji zastosować można dekstrometorfan.

Dekstrometorfan: wskazania

• leczenie objawowe suchego, nieproduktywnego kaszlu różnego pochodzenia, np. w zapaleniu gardła, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu krtani i kaszlu opłucnowym
• łagodzenie kaszlu wywołanego wdychaniem substancji drażniących, pochodzących z zewnątrz

Dekstrometorfan wchłania się bardzo szybko po przyjęciu doustnym, początek działania obserwuje się już ok. 10-30 min po podaniu, a działanie utrzymuje się przez 5–6 godzinach u dorosłych i 6-9 godzinach u dzieci i osób starszych.

Dekstrometorfan dostępny jest na rynku aptecznym samodzielnie, w postaci preparatów jednoskładnikowych, ale także w preparatach złożonych np.:

• z łagodzącym dekspantenolem
• z obkurczającą naczynia krwionośne pseudoefedryną i triprolidyną
• z przeciwbólowym i przeciwgorączkowym paracetamolem i prometazyną
• z paracetamolem i pseudoefedryną
• z wyciągiem z kwiatostanu lipy
• z wyciągami z owoców kopru włoskiego i sosny

Dekstrometorfan a ciąża i laktacja

Obecnie niestety nie ma wiarygodnych i potwierdzonych badań na temat przenikania leku przez łożysko i wydzielania go razem z mlekiem matki.

W związku z tym nie stwierdzono ewidentnej zależności między stosowaniem dekstrometorfanu przez matkę w trakcie ciąży, a występowaniem wrodzonych wad i nieprawidłowości u noworodków. Wszystko przez to, że nie prowadzi się takich badań na kobietach w ciąży, ani na karmiących - niesie to za sobą zbyt duże ryzyko.

W związku z tym, że nieznane jest pełne bezpieczeństwo stosowania dekstrometorfanu podczas ciąży, lek jest zaliczany do grupy C wg klasyfikacji Agencji ds. Żywności i Leków - czyli do leków, dla których nie wykazano zaburzeń w badaniach doświadczalnych na zwierzętach, ale ryzyko dla płodu nie zostało potwierdzone, ale też nie stało całkowicie wykluczone.

Dlatego też zanim przyszła mama sięgnie po preparaty z dekstrometorfanem powinna skonsultować się z lekarzem.

Dekstrometorfan: uzależnienie

W przypadku dłuższego stosowania, dekstrometorfan może niestety powodować uzależnienie psychiczne. Uzależnienie fizyczne w przypadku tej substancji jest właściwie niemożliwe.

Jednak dekstrometorfan charakteryzuje się silnym wpływem na psychikę i w razie nadużywania może powodować kłopoty z pamięcią i koncentracją, zaś bardzo często stosowany może prowadzić do poważnych i trudnych w leczeniu zaburzeń psychicznych.

Niestety, potwierdzono przynajmniej kilka przypadków śmiertelnych, gdy łączono dektrometorfanu z innymi substancjami. A należy zauważyć, że zażywanie leków w celach innych niż wskazane w ulotce czy przepisane przez lekarza na recepcie, jest coraz częstszym zjawiskiem.

Szczególnie liczną grupę zwolenników pozaterapeutycznych efektów spożywania środków farmakologicznych stanowią osoby już uzależnione od różnych substancji oraz eksperymentujące ze środkami psychoaktywnymi, coraz większy procent stanowi tutaj młodzież, a co przeraża najbardziej - także i dzieci do 12. roku życia.
   
Działanie odurzające dekstrometorfanu jest zależne od dawki, stanu psychofizycznego użytkownika oraz innych substancji, przyjętych w tym samym czasie.

Niejednokrotnie zdarza się, iż podobne dawki potrafią wywołać zróżnicowane efekty niekiedy zdecydowanie odbiegające od oczekiwanych.

Użycie tej substancji może spowodować:

• odczuwanie stanów euforycznych
• pobudzenie ruchowe
• nadmierną gadatliwość
• kłopoty z zapamiętywaniem i rozumieniem podstawowych pojęć
• zniekształcenie doznań zmysłowych, nawet aż do halucynacji i poczucia całkowitego wyobcowania
• niepokój
• napady lęku i paniki
• swędzenie
• "martwotę ciała"
• nudności
• wymioty
• biegunki i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego

Dodatkowym zagrożeniem jest fakt, że przyjmowane są leki z dektrometorfanem, które zawierają także inne substancje nie obojętne dla organizmu jak paracetamol czy efedryna (je również dosyć łatwo można przedawkować).

Silnie rosnąca tolerancja na ten lek powoduje niejednokrotnie pomysły, by nadużywać go wraz z alkoholem, co grozi licznymi i trudnymi do przewidzenia skutkami ubocznymi, nieodwracalnymi zmianami w organizmie, a czasem nawet zgonem.

Dekstrometorfan: objawy po przedawkowaniu

• nadmierne i trudne do opanowania pobudzenie, zaburzenia świadomości, stan dezorientacji i zagubienia
• objawy neurologiczne, w tym senność, zawroty głowy, uczucie pustki w głowie, szumy uszne, zmęczenie, niewyraźna, bełkotliwa mowa, nudności, wymioty, oczopląs i zaburzenia widzenia
• zaburzenia psychotyczne, w tym omamy i splątanie

Bardzo duże dawki dekstrometorfanu mogą spowodować, zagrażającą życiu i zdrowiu depresję oddechową (spowolnienie oddechu).

W przypadku przedawkowania z reguły wystarcza zastosowanie leczenia objawowego. Można zastosować również płukanie żołądka. W skrajnych przypadkach, pozytywne efekty przynosi zastosowanie naloksonu (chlorowodoreku naloksonu).

Jest to specyficzny antagonista dektrometorfanu - najczęściej stosowany jest u dzieci.

Biorąc pod uwagę wskazane wcześniej wady dekstrometorfanu, należy w trakcie jego stosowania zachować rozwagę i czujność, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza lub farmaceuty.

Czujność powinni również zachować rodzice, gdy u dzieci zauważą jakiekolwiek niepokojące symptomy. Dlatego też, bardzo ważne jest by ten lek stosować zgodnie z zaleceniami producenta zawartymi w ulotce lub zgodnie z poleceniem lekarza.

O autorze

Karolina Nowak

Z wykształcenia technik farmaceutyczny. Aktualnie zawodowo spełnia się pracując w aptece. Empatyczna, wrażliwa i lubiąca kontakt z drugim człowiekiem. Prywatnie miłośniczka dobrej książki.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Karolina Nowak