Bupropion w leczeniu depresji, uzależnień i otyłości

Bupropion jest lekiem o właściwościach psychotropowych. Obecnie zastosowanie znajduje przede wszystkim jako atypowy lek przeciwdepresyjny. Substancja nie posiada właściwości uzależniających, jednocześnie wykazuje wysoki potencjał w redukcji głodu odstawiennego u osób uzależnionych.

Spis treści

1. Mechanizm działania bupropionu
2. Buprion - historia leku
3. Bupropion w leczeniu depresji
4. Bupropion w leczeniu uzależnień nikotynowego
5. Bupropion w leczeniu otyłości
6. Działania niepożądane wywoływane przez bupropion
7. Kiedy nie stosować bupropionu?

Bupropion to organiczny związek chemiczny z grupy katynonów. Preparaty zawierające bupropion są badane i wprowadzane na rynek farmaceutyczny jako leki stosowane w leczeniu uzależnień. Wynika to ze zdolności tej substancji do zmniejszania głodu odstawiennego. Również z tego względu bupropion ma potencjalne zastosowanie jako lek zmniejszający przyjemność z jedzenia stosowany w leczeniu otyłości.

Mechanizm działania bupropionu

Bupropion jest stosowany jako lek o właściwościach przeciwdepresyjnych. Podstawowym mechanizmem działania tego leku jest blokowanie wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny w mózgu.

Wiele leków przeciwdepresyjnych opiera swoje działanie na ograniczaniu wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników: serotoniny i noradrenaliny.

Bupropion jest lekiem nietypowym ponieważ wpływa na wychwyt zwrotny dopaminy (DA). Dopamina jest ważnym neuroprzekaźnikiem którego niskie stężenie bierze udział w zmianach w mózgu zachodzących w trakcie depresji. Większość leków przeciwdepresyjnych nie wpływa na poziom tego neuroprzekaźnika.

Buprion - historia leku

Bupropinon został odkryty w 1969 roku przez Narimana Mehtę. Ostatecznie lek został zarejestrowany przez amerykańskie FDA jako lek przeciwdepresyjny w 1985 roku. Po raz pierwszy bupropion został wprowadzony na rynek jako Wellbutrin.

Pierwszy lek zawierający bupropion został bardzo szybko wycofany z rynku. Nastąpiło to w 1986, po niecałym roku od wprowadzenia do terapii. Okazało się że w praktyce klinicznej, substancja stosowana w rekomendowanej dawce wywoływała napady drgawkowe u wielu pacjentów. Ostatecznie w dalszych badaniach ustalono, że efekt drgawkowy jest zależny od dawki leku. W przypadku Wellbutrinu wynosiła ona od 400 do 600 mg.

W roku 1989 bupropion powrócił do praktyki medycznej. W celu zminimalizowania ryzyka działań niepożądanych zmniejszono maksymalną dawkę dzienną. Nieprzekraczalna ilość substancji na dzień wynosiła 450 mg. Preparat był zalecany do przyjmowania w trzech dawkach podzielonych dziennie.

Kolejną formą leku, gwarantującą większe bezpieczeństwo stosowania jest postać o spowolnionym uwalnianiu. Została ona wprowadzona przez GlaxoSmithKline pod nazwą Wellbutrin SR. Amerykańskie FDA zaakceptowało tą formę leku w 1996 roku. Preparat był zalecany do przyjmowania dwa razy dziennie.

W 1997 roku bupropion został zarejestrowany przez FDA jako substancja stosowana w leczeniu uzależnienia nikotynowego. Na rynek wprowadzony został preparat Zyban, przeznaczony dla palaczy chcących rzucić nałóg.

W 2003 roku FDA zarejestrowało kolejną postać bupropionu o przedłużonym czasie uwalniania, pod nazwą Wellbutrin XL. Lek wystarczyło przyjmować raz dziennie. Dzięki zmienionemu mechanizmowi uwalniania, zmniejszonej dawce oraz rzadszemu podawaniu preparatu, częstotliwość napadów drgawkowych po zastosowaniu tego leku jest zbliżona, a nawet mniejsza do częstotliwości po innych lekach przeciwdepresyjnych. Wciąż zaleca się jednak szczególną ostrożność w trakcie stosowania bupropionu u osób w grupie ryzyka napadów drgawkowych.

Bupropion w leczeniu depresji

Dopamina jest uważana za neuroprzekaźnik "hedonistyczny". Jest istotna dla zdolności odczuwania przyjemności jak również funkcjonowania ośrodka nagrody w mózgu. Jej poziom determinuje zdolność do zaangażowania w czynności, motywacje, jak również zaspokajania potrzeb życiowych i fizjologicznych. Osoby z depresją często mają problemy z czynnościami podtrzymującymi funkcje życiowe takimi jak sen czy jedzenie.

Bupropion jest stosowany w leczeniu depresji sezonowej jako niezależny preparat lub w terapii łączonej, wraz z innymi substancjami przeciwdepresyjnymi. Często łączy się ten lek z preparatami z grupy SSRI. Bupropion został również zarejestrowany jako substancja stosowana w prewencji depresji sezonowej.

Ważną cechą odróżniającą bupropion od większości leków przeciwdepresyjnych jest brak negatywnego wpływu na funkcje seksualne. Większość preparatów stosowanych w leczeniu depresji pogarsza stan życia erotycznego pacjentów.

Bupropion nie posiada działań niepożądanych prowadzących do spadku libido oraz zaburzeń erekcji. Istnieją również badania wskazujące na to że ten lek może mieć zastosowanie w leczeniu dysfunkcji seksualnych.

Bupropion w leczeniu uzależnień nikotynowego

Bupropion jest również antagonistą receptorów nikotynowych. Dzięki temu lek ten zmniejsza głód nikotynowy oraz przykre efekty odstawienne. Z tego względu znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu uzależnienia od nikotyny.

Dodatkowo bupropion hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, przez co wpływa na układ nagrody, który ma duże znaczenie dla stanu uzależnienia od nikotyny.

Z punktu widzenia chemicznego lek ten przypomina katynon oraz fenyloetyloaminę czyli substancje o właściwościach silnie psychostymulujących.

Ponadto, efekty stymulujące wytwarzane przez bupropion w ośrodkowym układzie nerwowym są podobne do efektów nikotyny. Dzięki temu niskie dawki tego leku mogą pełnić funkcję substytutu nikotyny w trakcie terapii odstawiennej.

W 1997 roku zostały przeprowadzone badania mające na celu ocenę wpływu bupropionu na uzależnienie od nikotyny. W badaniu wzięło udział 615 pacjentów. Zostali losowo przydzieleni do grupy otrzymującej placebo lub bupropion w dawce 100, 150 lub 300 mg na dobę. Prace badawcze trwały przez siedem tygodni. W badaniu nie mogły uczestniczyć osoby cierpiące na depresję. Miało to wykluczyć wpływ działania przeciwdepresyjnego na wynik.

Badanie potwierdziło korzystny wpływ terapii bupropionem. Podczas testów odsetek pacjentów którzy skutecznie rzucili palenie wynosił 19,0% w grupie placebo, 28,8 % w grupie przyjmującej 100 mg bupropionu, 38,6 % w grupie przyjmującej 150 mg bupropionu i 44,2 procent w grupie przyjmującej 300 mg bupropionu. Wyniki zostały potwierdzone pomiarami tlenku węgla w wydychanym powietrzu.

Bupropion w leczeniu otyłości

Istnieją badania kliniczne wskazujące na potencjał bupropinu w leczeniu otyłości. Jednak substancja nie została do tej pory zarejestrowana w leczeniu tej choroby. Na rynku farmaceutycznym dostępny jest jednak preparat zawierający w składzie bupropion w połączeniu z naltreksonem.

GlaxoSmithKline promowało w przeszłości preparat Wellbutrin zawierający bupropion do innych celów niż zarejestrowane przez FDA. Producent przedstawiał lek jako środek na otyłość i dysfunkcje seksualne. Była to działalność nielegalna. Ostatecznie GlaxoSmithKline zostało ukarane za proceder karą 3 miliardów dolarów.

Bupropion jest stosowany w połączeniu z naltreksonem w celu przewlekłego kontrolowania masy ciała. Te dwa składniki prawdopodobnie mają wpływ na obszary mózgu zaangażowane w regulację przyjmowania pokarmu. Dotyczy to podwzgórza, które bierze udział w regulacji apetytu. Z tego względu preparat łączony zawierający bupropion znajduje zastosowanie w leczeniu otyłości.

Kolejnym ważnym aspektem dla zastosowania tego leku w leczeniu zaburzeń masy ciała jest jego wpływ na układ dopaminergiczny. Dopamina ma szczególne znaczenie dla ośrodka nagrody. Brak kontroli nad spożyciem pokarmu często związany jest z pracą tego ośrodka w mózgu.

Działania niepożądane wywoływane przez bupropion

Do najczęstszych działań niepożądanych wywoływanych przez bupropion należą:

• bezsenność
• ból głowy
• suchość w jamie ustnej
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
• nudności i wymioty
• reakcje nadwrażliwości, takie jak pokrzywka
• utrata apetytu
• pobudzenie
• drażliwość
• drżenia
• zawroty głowy
• zaburzenia smaku
• zaburzenia widzenia
• szum w uszach
• wzrost ciśnienia tętniczego
• zaczerwienienie skóry
• pocenie się
• gorączka
• ból w klatce piersiowej
• osłabienie

Najpoważniejszym działaniem niepożądanym bupropionu są napady drgawkowe. Ryzyko wystąpienia napadu drgawkowego jest zależne od rodzaju leku oraz dawki. Przedłużona forma uwalniania preparatu zmniejsza ryzyko tych działań niepożądanych.Zwiększone ryzyko napadu występuje u osób które:

• doznały urazu głowy
• stosują inne leki obniżające próg pobudliwości drgawkowej
• są chore na cukrzycę i przyjmują leki na tą dolegliwość
• są uzależnione od alkoholu
• przyjmują preparaty stymulujące lub zmniejszające apetyt

O wszystkich tych sytuacjach należy informować lekarza nadzorującego terapię.

Kiedy nie stosować bupropionu?

Bupropionu nie powinny stosować osoby:

• u których zdarzają się napady drgawkowe
• zdiagnozowano nowotwór centralnego układu nerwowego
• cierpiące na marskość wątroby
• które miały w przeszłości epizody bulimiczne lub anorektyczne
• stosujące leki z grupy inhibitorów MAO

O autorze

mgr farmacji Sara Janowska

Doktorantka interdyscyplinarnych studiów doktoranckich z zakresu nauk farmaceutycznych i biomedycznych realizowanych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie oraz Instytucie Biotechnologii w Białymstoku.Absolwentka studiów farmaceutycznych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie ze specjalizacją Lek Roślinny. Uzyskała tytuł magistra broniąc pracy z dziedziny botaniki farmaceutycznej na temat właściwości antyoksydacyjnych ekstraktów pozyskanych z dwudziestu gatunków mchów. Obecnie w pracy naukowej zajmuje się syntezą nowych substancji przeciwnowotworowych oraz badaniem ich właściwości na liniach komórek nowotworowych. Przez dwa lata pracowała jako magister farmacji w aptece otwartej.

Przeczytaj więcej artykułów tej autorki

mgr farmacji Sara Janowska