Adenozyna - działanie, dawkowanie, wskazania, skutki uboczne

Adenozyna jest endogennym, czyli powstającym wewnątrz organizmu, nukleozydem purynowym. Wpływa on na wiele szlaków biochemicznych oraz działa na wiele układów w organizmie między innymi poprzez połączenie z charakterystycznymi dla siebie receptorami adenozyny znajdującymi się na powierzchni komórek.

Spis treści

1. Działanie i wskazania do stosowania adenozyny
2. Dawkowanie adenozyny
3. Przeciwwskazania do stosowania i interakcje 
4. Działania niepożądane adenozyny

Działanie i wskazania do stosowania adenozyny

Adenozyna bierze udział:

• w transporcie energii przez ATP i ADP,
• w przekazywaniu informacji genetycznych będąc składnikiem budulcowym RNA i DNA
• oraz w kontroli przekazywania impulsów nerwowych jako neuroprzekaźnik hamujący ośrodkowy układ nerwowy.

Związanie adenozyny z receptorem adenozyny ma wpływ na:

• kontrolę odczuwania bólu,
• regulację przepływu krwii przez mózg,
• sen i funkcje układu oddechowego,
• może działać immunosupresyjnie oraz immunostymulująco układ odpornościowy. 

Adenozyna blokuje kanały wapniowe co wpływa na jej właściwości antyarytmiczne, rozszerzające naczynia krwionośne oraz działanie dromotropowe ujemne na węzeł przedsionkowo-komorowy (zmniejszające szybkości przewodzenia w mięśniu sercowym).

Wskazaniem do zastosowania adenozyny są więc:

• objawowy, napadowy częstoskurcz nadkomorowy,
• nawrotny częstoskurcz węzłowy,
• częstoskurcz nawrotny przedsionkowo-komorowy, 
• zespół Wolffa-Parkinsona-White’a, 
• diagnostyka różnicowa częstoskurczu nadkomorowego przebiegającego z szerokimi lub wąskimi zespołami QRS.

Adenozyna nie jest skuteczna w leczeniu trzepotania przedsionków, migotania przedsionków lub częstoskurczu komorowego. 

Dawkowanie adenozyny

Adenozyna stosowana jest jako roztwór do wstrzykiwań wyłącznie w warunkach szpitalnych z intensywnym nadzorem medycznym, pod stałą kontrolą EKG. Dawkowanie polega na szybkim wstrzyknięciu dożylnym bezpośrednio do żyły lub przez cewnik żylny. 

Dawka początkowa dla osoby dorosłej wynosi 3 mg, w przypadku braku efektu po 1-2 minutach podaje się dawkę 6 mg, maksymalna dawka po kolejnych 1-2 minutach bez efektu wynosi 12 mg. 

U dzieci dawka początkowa wynosi 0,1 mg na kg masy ciała (maksymalnie 6 mg) i dawka może być zwiększana każdorazowo o 0,1 mg na kg masy ciała (maksymalnie do 12 mg).

W przypadku przedawkowanie niezbędne może okazać się podanie aminofiliny lub teofiliny.

Przeciwwskazania do stosowania i interakcje 

Możemy podzielić przeciwwskazania na dwie grupy:

• bezwzględne
• oraz względne.

Do tych pierwszych należą:

• blok przedsionkowo-komorowy II stopnia i III stopnia,
• zespół chorej zatoki,
• migotanie przedsionków,
• trzepotanie przedsionków,
• obturacyjna choroba płuc (np. astma oskrzelowa),
• wydłużony odstęp QT,
• zespół WPW (fala delta w EKG).

Należy zachować również szczególną ostrożność w przypadku przeciwwskazań względnych (wymagających dodatkowych konsultacji ze specjalistą) takich jak:

• niewyrównana niewydolność mięśnia sercowego,
• niestabilna dławica piersiowa,
• bezdech senny,
• ciężkie nadciśnienie,
• prawo-lewy przeciek krwi. 

Nie należy stosować adenozyny u osób w ciąży oraz karmiących piersią.

Nie należy podawać adenozyny u pacjentów przyjmujących dipirydamol. Istnieje możliwość wystąpienia interakcji również u pacjentów przyjmujących β-blokery i β-sympatykomimetyki. 

Substancje takie jak kofeina, teofilina czy inne ksantyny osłabiają działanie adenozyny. Należy pamiętać że mogą one występować w diecie pacjenta (kawa, herbata, czekolada, cola).

Działania niepożądane adenozyny

Zastosowanie adenozyny wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Czas trwania objawów niepożądanych wynosi zazwyczaj nie więcej niż 1 minutę, ze względu na krótki czas połowicznego rozpadu adenozyny. Wyróżniamy wśród nich:

• zaczerwienienie twarzy,
• duszność,
• skurcz oskrzeli,
• hiperwentylacja,
• bóle w klatce piersiowej,
• nudności,
• zawroty głowy,
• poty,
• oszołomienie,
• bradykardia,
• asystolia,
• spadek ciśnienia.

Barbara Tuchowska