ABC zażywania leków, czyli jak prawidłowo przyjmować lekarstwa

Każdy lek: pigułka, syrop czy krople mają skutki uboczne. Ale stosując się do zaleceń lekarza i producenta leku, można je ograniczyć do minimum. Co więcej, jeśli będziemy prawidłowo przyjmować leki, kuracja będzie skuteczniejsza. Oto 10 zasad zażywania lekarstw.

Spis treści

1. O jakiej porze dnia przyjmować leki?
2. Czym popijać leki?
3. Czy można gryźć leki?
4. Zażywanie leków na czczo - czyli kiedy?
5. Czy zakończyć zażywanie leków, gdy poczujemy się lepiej?

Jak zażywać leki? Skuteczność działania leku w ogromnym stopniu zależy od sposobu przyjmowania go. Dotyczy to wszystkich leków, począwszy od tych na drobne dolegliwości dostępnych bez recepty, aż po te stosowane w chorobach przewlekłych jak cukrzyca, nadciśnienie, astma.

O jakiej porze dnia przyjmować leki?

Nie ma tu żadnej złotej reguły i każdy lek ma swoje własne wymagania. Informacji na ten temat zawsze trzeba szukać w ulotce. Działanie niektórych leków zależy od tego, o jakiej porze dnia zostaną przyjęte. Niektóre są skuteczne np. tylko wtedy, gdy zażywa się je wieczorem. Tak m.in. działają statyny. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy cholesterolu, która odbywa się, gdy śpimy. Dlatego właśnie statyny dają najlepszy efekt terapeutyczny, gdy są przyjmowane wieczorem. Co ciekawe, ograniczenie to nie dotyczy wszystkich statyn. Simwastatyna (najstarsza generacja tych leków) musi być przyjmowana wieczorem, ale nowsze generacje (atorwastatyna, rosuwastatyna) mogą być już stosowane w ciągu dnia, ze względu na dłuższy okres półtrwania (obecność w organizmie).

Czym popijać leki?

W ulotce każdego doustnego produktu leczniczego można znaleźć dość enigmatyczną informację o konieczności jego popicia "odpowiednią ilością płynu". O jaki płyn chodzi? Przede wszystkim absolutnie nie powinno się popijać leków ciepłą herbatą i kawą (ani oczywiście alkoholem). Z jednej strony napoje te zawierają związki mogące wchodzić w interakcje ze składnikami leków, co będzie skutkowało brakiem ich działania lub nasileniem działań ubocznych.

Ciepłe płyny wpływają na trwałość otoczki, jaką powlekane są tabletki, dlatego nie należy nimi popijać leków.

W rezultacie mogą przyspieszać ich rozpuszczanie i uwalnianie substancji leczniczej na niewłaściwym odcinku przewodu pokarmowego (np. leki dojelitowe rozpuszczą się już w żołądku). Taki lek nie zadziała! Dlatego właśnie zaleca się popijać wszelkie produkty lecznicze wodą o temperaturze pokojowej.

Mleko jest niewskazane, bo może obniżać kwasowość treści żołądka, wpływając na wchłanianie niektórych substancji leczniczych lub rozpuszczalność otoczki tabletek powlekanych. Poza tym składniki mleka mogą wchodzić w interakcje z niektórymi antybiotykami (np. tetracyklinami), niemal całkowicie hamując ich wchłanianie. A najgorszym wyborem jest sok grejpfrutowy, który wchodzi w interakcje z wieloma lekami, nasilając ich działanie i skutki uboczne. Leki należy popijać ostudzoną wodą.

Czy można gryźć leki?

Kolejnym błędem podczas zażywania leków jest dzielenie lub rozgryzanie tabletek powlekanych. Absolutnie nie należy tego robić! Bardzo często są one powlekane specjalną otoczką, która ma ułatwiać połykanie, maskować smak substancji leczniczej, zwiększać odporność tabletki na czynniki atmosferyczne lub po prostu poprawiać jej wygląd. Jednak zdecydowanie najczęstszym celem powlekania tabletek jest opóźnianie uwalniania zawartej w nich substancji leczniczej. Takie tabletki często określa się mianem "dojelitowych". Ich otoczki nie rozpuszczają się w kwaśnym pH żołądka, co pozwala bezpiecznie przetransportować lek do jelit – dopiero tam powłoczka rozpada się, uwalniając substancję leczniczą.

Tabletki, które posiadają kreskę lub krzyżyk wskazujące miejsce cięcia, umożliwiają ich podział bez wpływu na działanie otoczki.

Są też otoczki, które pozwalają na wydłużenie działania leku. Ich zadaniem jest spowolnienie uwalniania substancji leczniczej z tabletki. W ten sposób można wydłużyć działanie leku nawet o kilka godzin. Preparaty, w których została zastosowana ta technologia, na ogół w nazwie mają skróty jak "SR" (Sustained Release), "MR" (Modified Release), "CR" (Controlled Release) czy "ER", "XL" lub "XR" (Extended Release). Naruszenie otoczki takiej tabletki przez jej podzielenie lub rozgryzienie skutkuje całkowitą utratą jej właściwości. A to może prowadzić do zbyt wczesnego uwolnienia substancji leczniczej, a w efekcie – braku działania leku. Co, więcej, rozgryzienie np. Davercinu czy Neo-Pankreatyny powoduje, że leki te wcale nie działają (niszczy je kwas solny w żołądku).

Zażywanie leków na czczo - czyli kiedy?

Istnieje grupa leków, które należy zażywać na czczo. Należą do niej niektóre antybiotyki, hormony tarczycy, leki stosowane w leczeniu osteoporozy czy nadkwaśności. Określenie "na czczo" oznacza konieczność przyjmowania leków na pusty żołądek – najlepiej zaraz po przebudzeniu i jeszcze przed śniadaniem. W taki sposób zażywa się substancje lecznicze, które bardzo trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Obecność w żołądku i jelitach treści pokarmowych na ogół całkowicie uniemożliwia ich działanie. Prawidłowy sposób zażywania leków na czczo polega na ich przyjęciu co najmniej pół godziny przed śniadaniem i popiciu 200 ml wody. Zalecane jest również spożycie ostatniego posiłku poprzedniego dnia najpóźniej ok. godziny 18. Jeśli producent zaleca przyjmowanie lekarstwa "na czczo" czy "na pusty żołądek" oznacza to również, że odpowiednią dawkę należy zażyć 12 godzin po jedzeniu (lek przyjęty razem z pokarmem gorzej się wchłania).

Czy zakończyć zażywanie leków, gdy poczujemy się lepiej?

Zdecydowanie nie - to ogromny błąd. Bardzo często po kilku dniach stosowania antybiotyku i spowodowanej tym poprawie stanu zdrowia chorzy zaprzestają zażywania leku. Tymczasem niedoleczona infekcja bakteryjna potrafi po kilku dniach wrócić ze zdwojoną siłą – tym razem oporna na zastosowany antybiotyk. Dlatego antybiotyki zawsze należy brać zgodnie z zaleceniami lekarza do samego końca (na ogół 7 dni). Podaje się je w równych odstępach czasu co 4, 6 lub 8 godzin, rzadziej 1-2 razy na dobę, wliczając w to także noc. Jeśli zapomnimy o jednej dawce, powinniśmy ją zażyć jak najszybciej i od tego momentu od nowa liczyć czas do wzięcia kolejnej dawki. Przy ominięciu dwóch lub więcej dawek trzeba skontaktować się z lekarzem. Kuracja antybiotykowa zwykle trwa 5-7 dni (wskazaniem do zmiany preparatu jest jego nieskuteczność po 4 dniach zażywania).

miesięcznik "Zdrowie"