Trąbka słuchowa (trąbka, przewód Eustachiusza)

Trąbka słuchowa, inaczej trąbka lub przewód Eustachiusza, to struktura łącząca ucho środkowe z gardłem. Ma około 3-4 centymetry długości i pełni ważna rolę w wyrównywaniu ciśnień między uchem środkowym, a środowiskiem zewnętrznym.

Spis treści

1. Jaka jest funkcja trąbki słuchowej (Eustachiusza)?
2. Trąbka słuchowa – jakie patologie mogą ją spotkać?
3. Jak można zbadać trąbkę słuchową?
4. Choroby trąbki słuchowej – leczenie

Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza, przewód Eustachiusza) składa się z części chrzęstnej i kostnej. Część chrzęstna trąbki słuchowej w normalnych warunkach jest spłaszczona. W związku z tym nie przedostaje się przez nią powietrze, przez co nie bierze ona udziału w wyrównywaniu ciśnienia. Dopiero, gdy mięsień napinacz podniebienia miękkiego pracuje, część chrzęstna ulega poszerzeniu i dochodzi do wyrównania ciśnień. Napięcie tego mięśnia następuje na przykład w wyniku ziewania, czy przełykania śliny i przy nagłych zmianach wysokości. Trąbka słuchowa pokryta jest nabłonkiem jednowarstwowym migawkowym, który zawiera komórki kubkowe i gruczoły.

Jaka jest funkcja trąbki słuchowej (Eustachiusza)?

Trąbka słuchowa w normalnych warunkach jest zamknięta. Dzięki temu niemożliwy jest refluks wydzieliny z nosogardła do ucha środkowego i jest ono chronione przed zbyt głośnymi dźwiękami. Trąbka słuchowa otwiera się w takich sytuacjach jak kichanie, ziewanie, czy przełykanie. Wówczas możliwe jest wcześniej wspomniane wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej, a także odprowadzanie zbędnych wydzielin z ucha środkowego.

Trąbka słuchowa – jakie patologie mogą ją spotkać?

woje ujście trąbka słuchowa ma w górnej części gardła. W warunkach fizjologicznych jej drożność jest zapewniana przez prawidłową pracę mięśnia napinacza podniebienia miękkiego. Z różnych powodów drożność ta może zostać upośledzona, prowadząc do rozwoju stanu zapalnego najpierw trąbki słuchowej, a w ostateczności także ucha środkowego. Do stanów, które mogą ograniczać drożność trąbki słuchowej należą na przykład:

• procesy zapalne w obrębie nosa i/lub gardła
• nagłe zmiany ciśnienia, na przykład podczas nurkowania lub startu samolotu
• nowotwory nosa lub gardła
• przerost migdałka gardłowego

U dzieci mamy do czynienia z nieco odmienną anatomią w obrębie trąbki słuchowej, która jest ustawiona bardziej poziomo niż u osób dorosłych, co sprzyja powstawaniu procesów zapalnych.

Jak już wcześniej wspomniano, zapalenie trąbki słuchowej najczęściej prowadzi do ostrego zapalenia ucha środkowego. W jakim mechanizmie? Otóż proces zapalny prowadzi do powstania obrzęku w obrębi trąbki słuchowej. To z kolei upośledza jej drożność, przez co wyrównywanie ciśnienia staje się utrudnione. W uchu środkowym wytwarza się ujemne ciśnienie, co objawia się poprzez wciągnięcie błony bębenkowej w badaniu otoskopowym. Ujemne ciśnienie zaburza równowagę hydrostatyczną między naczyniami krwionośnymi a tkankami okołonaczyniowymi w obrębie trąbki słuchowej. W wyniku tego powstaje przesięk, a następnie wysięk. To daje uczucie zatkania ucha, ewentualne pogorszenie słuchu, mogą pojawić się również szumy uszne.

Zapalenie trąbki słuchowej o etiologii wirusowej lub bakteryjnej to prawdopodobnie najczęstsza przyczyna ostrego zapaleniu ucha środkowego. Należy jednak pamiętać, że każda z wyżej wymienionych przyczyn upośledzających drożność trąbki słuchowej prowadzi do zapalenia ucha w tym samym mechanizmie. U dzieci przy nawracających epizodach ostrego, wysiękowego zapalenia ucha należy pamiętać o ewentualnym przeroście migdałka gardłowego, ponieważ jest to stosunkowo częsta przyczyna tego schorzenia. Wówczas należy rozważyć adenotomię, ponieważ jest to jedyne leczenie przyczynowe.

Jak można zbadać trąbkę słuchową?

Sama trąbka słuchowa nie jest dostępna w zwykłym badaniu klinicznym. Jej przebieg można prześledzić jedynie na bardziej szczegółowych, obrazowych badaniach głowy. W otoskopii możemy jednak ocenić wygląd błony bębenkowej, która w pośredni sposób obrazuje nam jakie ciśnienie panuje za nią. Podczas badania gardła możemy przy pomocy lusterka zaobserwować ewentualny obrzęk w obrębie ujścia trąbki słuchowej. Drożność trąbki słuchowej można ocenić również przy pomocy próby Valsalvy. Często wykonuje się również cewnikowanie trąbki słuchowej.

W zależności od przyczyny niedrożności trąbki słuchowej, cewnikowanie może być jednocześnie metodą diagnostyczną jak i leczniczą, ponieważ jeśli badanie wykaże zaleganie płynnej treści w jej świetle, można ją od razu odessać. Cewnik wprowadza się przez nos lub przez gardło w okolicę trąbki słuchowej. Do jednego z końców cewnika przyczepiony jest tak zwany balon Politzera. Z jednej strony lekarz wtłacza powietrze do ucha, a z drugiej strony nasłuchuje jaki towarzyszy temu dźwięk. Szum oznacza całkowitą drożność trąbki słuchowe. Jeśli lekarz usłyszy bulgotanie, świadczy to o obecności płynu w uchu środkowym. Jeśli podczas tego badania nie będzie słyszalny żaden odgłos, oznacza to albo całkowitą niedrożność trąbki słuchowej, albo nieprawidłowe założenie cewnika.

Choroby trąbki słuchowej – leczenie

Leczenie chorób trąbki słuchowej zawsze powinno być leczeniem przyczynowym. Jeśli jest jakaś przeszkoda, która ogranicza jej drożność, powinno się dążyć w miarę możliwości do jej usunięcia. Etiologię infekcyjną leczy się najczęściej zachowawczo, poprzez zakrapianie nosa, a następnie układaniu się na "chorej stronie", tak, aby krople z nosa dostały się w okolicę ujścia trąbki słuchowej dzięki czemu będą łagodziły stan zapalny i obrzęk w jej okolicy. Infekcja ma najczęściej etiologię wirusową, dlatego infekcje nosogardła nie powinny być leczone od razu antybiotykiem, ponieważ nie będzie ona skuteczna, a może się jedynie przyczynić do rozwoju lekooporności bakterii. Kilka lat temu zaczęto stosować inną metodę leczenie chorób trąbki słuchowej, w postaci jej balonikowania. Jest to metoda małoinwazyjna i powszechnie uważana za bezpieczną, niestety wykonuje się ją jedynie w specjalistycznych ośrodkach.