Rozszczep wargi i podniebienia - przyczyny i leczenie

Rozszczep wargi i podniebienia to częsta wrodzona wada rozwojowa, która może doprowadzić do wielu zaburzeń, m.in. niedosłuchu, zaburzeń układu kostnego i mięśniowego części twarzowej czaszki, a nawet zaburzeń rozwoju emocjonalnego. Na szczęście rozwiązaniem tym problemów jest operacja. Jakie są przyczyny rozszczepu wargi i podniebienia? Jak przebiega leczenie? Na czym polega zabieg?

Spis treści

1. Rozszczep wargi i podniebienia - rodzaje rozszczepów
2. Rozszczep wargi i podniebienia - przyczyny i czynniki ryzyka
3. Rozszczep wargi i podniebienia - leczenie

Rozszczep wargi i podniebienia to wrodzona wada rozwojowa, która spowodowana jest nieprawidłowym zespoleniem lub brakiem połączenia między częściami formującymi wargę (rozszczep wargi - tzw. zajęcza warga) lub podniebienie (rozszczep podniebienia - tzw. wilcza paszcza).

Do powstania rozszczepu wargi dochodzi w trakcie rozwoju płodowego - między 4. a 7. tygodniem ciąży, a do rozszczepu podniebienia i między 5. a 12. tygodniem ciąży.

Rozszczep wargi i podniebienia - rodzaje rozszczepów

• rozszczep wargi

Rozszczep może obejmować jedną stronę (jednostronny) i być częściowy (wówczas powstaje mała przerwa w ciągłości wargi) lub całkowity (wówczas szczelina rozciąga się od wargi do nosa). Może również objąć obie strony wargi (rozszczep obustronny).

• rozszczep podniebienia

Wyróżnia się rozszczep kompletny, gdy rozdzielone są podniebienie miękkie i twarde, a nawet wyrostek zębodołowy szczęki, i rozszczep niekompletny, gdy przerwa powstaje tylko w sklepieniu jamy ustnej (rozszczep podniebienia miękkiego).

• rozszczep wargi i podniebienia

Obejmuje jedną (jednostronny) lub obie strony (obustronny) wargi, podstawy nosa, dziąsła oraz podniebienia.

Rozszczep wargi i podniebienia - przyczyny i czynniki ryzyka

Nie ma jednej, konkretnej przyczyny rozszczepu wargi i podniebienia. Przypuszcza się, że do rozwoju wady przyczyniają się czynniki genetyczne (może być dziedziczna) i środowiskowe.

Jak wynika z badań przeprowadzonych przez naukowców z Danii, dziedziczne tło rozszczepu występowało w 20-30 proc. przypadków badanych przez nich rodzin.

Nie wiadomo jednak w jaki sposób dziedziczy się cechę rozszczepu. Prawdopodobnie cecha ta ujawnia się wtedy, gdy odziedziczona jest skłonność do jej wystąpienia, a dodatkowo na płód oddziałają szkodliwe czynniki środowiskowe:

• niedobór witamin (m.in. kwasu foliowego) w diecie ciężarnej lub ich przedawkowanie (dotyczy to zwłaszcza witaminy A)
• sięganie po używki w czasie ciąży (alkohol, nikotyna, narkotyki)

CZYTAJ TEŻ: Piłam ALKOHOL w CIĄŻY. Skutki picia alkoholu w ciąży

• promieniowanie jonizujące
• przechodzenie chorób wirusowych lub bakteryjnych we wczesnym etapie ciąży (4-12 tydzień), np. różyczki

WARTO WIEDZIEĆ: Różyczka w czasie ciąży powoduje poważne wady płodu

• choroby ciężarnej, m.in. cukrzyca, niewydolność krążenia, niewydolność nerek
• przyjmowanie niektórych leków w czasie ciąży
• niedobór tlenu podczas rozwoju płodowego

Czasami rozszczepy występują w zespołowych wadach genetycznych, np. w zespole Patau, zespole Edwardsa czy też zespole Cri-du-chat.

Rozszczep wargi i podniebienia - leczenie

Rozszczep wargi i podniebienia jest wadą złożoną, dlatego jej leczenie jest wieloetapowe (zwykle trwa kilka lat) i wymaga udziału wielu specjalistów.

Najwcześniej może być operowany rozszczep wargi, bo już od 3. miesiąca życia niemowlęcia. W czasie zabiegu skóra wargi zostaje zszyta. Może też być poprawiony kształt nosa dziecka.

W przypadku rozszczepu podniebienia, zabieg można wykonać już od 4. miesiąca życia, jednak zwykle czeka się, aż dziecko ukończy rok, dwa lata, gdy szczęka górna osiąga prawidłowy wzrost. Jeżeli uszkodzenie jest znacznie, zabieg może zostać odłożony do czasu, gdy dziecko będzie będzie miało 5 lat.

Jednak zwykle przeprowadza się go zanim dziecko nauczy się mówić. Operacja rozszczepu podniebienia polega na wykonaniu nacięcia w tkance śluzowej podniebienia, by móc przyciągnąć do sobie brzegi rozszczepu i je zszyć. Jednak powikłaniem po zabiegu może być niepełny rozwój podniebienia i szczęki górnej.

Do czasu wykonania pierwszej operacji dziecko karmione jest przez sondę, a następnie przez butelkę z indywidualnie dobranym smoczkiem. Czasami konieczne jest założenie specjalnej wkładki imitującej podniebienie (tzw. płytka podniebienna), by ułatwić karmienie.

Po pierwszym zabiegu zwykle konieczne są inne, których celem jest dalsza rekonstrukcja tkanek w miejscu rozszczepu. Wówczas dziecko zwykle wymaga pomocy:

• chirurga plastycznego lub chirurga twarzowo-szczękowego, który wykona korekcję chirurgiczną twarzy
• audiologa, gdyż może cierpieć na pewien stopień niedosłuchu
• stomatologa i ortodonty, gdyż rozszczep zwykle doprowadza do wad zgryzu oraz wad szczękowo-twarzowych. Na przykład kiedy rozszczep podniebienia zostaje naprawiony, górna szczęka oraz łuk zębów mogą stać się zbyt wąskie. Niektóre z górnych zębów mogą ustawiać się za zębami dolnymi – nazywa się to “zgryz krzyżowy"
• logopedy i foniatry, aby dziecko nauczyło się poprawnie mówić. Dzieciom z rozszczepem podniebienia trudno jest wymawiać poprawnie spółgłoski. Ponadto ich mowa może mieć charakter nosowy. Terapia może okazać się konieczna także po operacji rozszczepu
• psychologa

Monika Majewska