Głuchota (utrata słuchu) - przyczyny nagłej i stopniowej głuchoty

Głuchota (utrata słuchu), bez względu na to czy jest nagła, czy stopniowa, zawsze powinna skłonić do jak najszybszej wizyty u lekarza. Niektóre przyczyny głuchoty to poważne schorzenia, takie jak, np. nowotwór czy stwardnienie rozsiane, które mogą doprowadzić do nieodwracalnej utraty słuchu. Sprawdź, jakie są przyczyny głuchoty.

Spis treści

1. Głuchota (utrata słuchu) - jak do niej dochodzi?
2. Głuchota (utrata słuchu) - przewodzeniowa i odbiorcza
3. Głuchota (utrata słuchu) przewodzeniowa - przyczyny
4. Głuchota (utrata słuchu) odbiorcza - przyczyny
5. Głuchota (utrata słuchu) nerwopochodna - przyczyny
6. Nagła głuchota - przyczyny nagłej głuchoty

Głuchota, czyli utrata słuchu, w większości przypadków następuje stopniowo. Jak wynika z badań, częstość powolnej utraty słuchu narasta wraz z wiekiem. U dzieci poniżej 18. roku życia wynosi ona <2 proc. U ludzi w wieku powyżej 65 lat - ponad 30 proc., natomiast po 75. roku życia - 40-50 proc. Rzadko diagnozowana jest nagła głuchota, czyli ciężkie odbiorcze upośledzenie słuchu, które rozwija się w ciągu paru godzin lub które stwierdza się tuż po obudzeniu. W tym przypadku utrata słuchu początkowo następuje zwykle po jednej stronie (z wyjątkiem powodowanej przez niektóre leki) i może mieć nasilenie od niewielkiej do głębokiej. Przyczyny nagłej głuchoty zwykle są inne niż te powodujące przewlekłą utratę słuchu.

Głuchota (utrata słuchu) - jak do niej dochodzi?

Dźwięki z otoczenia są odbierane przez ucho zewnętrzne. Następnie w postaci fal dźwiękowych docierają przewodem słuchowym do ucha środkowego. Tam, dzięki trzem kosteczkom słuchowym (młoteczkowi, kowadełku i strzemiączku), zostają przemienione w impulsy elektryczne. Pobudzają one receptory słuchowe znajdujące się uchu wewnętrznym, dzięki czemu mogą dostać się poprzez nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII nerw czaszkowy) do jąder znajdujących się w pniu mózgu. Jądra te pełnią funkcję pośrednika w przepływie informacji o bodźcu słuchowym do pierwszorzędnej kory słuchowej znajdującej się w płacie skroniowym. Dysfunkcja któregoś z ww. elementów może być przyczyną głuchoty.

SPRAWDŹ>>UCHO zewnętrzne, wewnętrzne i środkowe - budowa

Głuchota (utrata słuchu) - przewodzeniowa i odbiorcza

Głuchota przewodzeniowa jest wynikiem zmian w zewnętrznym przewodzie słuchowym, w obrębie błony bębenkowej lub ucha środkowego. Zmiany te utrudniają właściwe przekazywanie dźwięków do ucha wewnętrznego.

Głuchota odbiorcza następuje wskutek uszkodzeń w uchu wewnętrznym (głuchota czuciowa) lub ósmego nerwu czaszkowego, czyli słuchowego (głuchota neuropochodna). Czuciowa utrata słuchu bywa odwracalna i rzadko stwarza zagrożenie dla życia. Neuropochodna utrata słuchu natomiast rzadko ulega odwróceniu i może być spowodowana obecnością zagrażających życiu schorzeń.

Głuchota (utrata słuchu) przewodzeniowa - przyczyny

Przyczyną głuchoty przewodzeniowej może być zatkanie zewnętrznego przewodu słuchowego, np. przez woskowinę uszną (tzw. korek woskowy), ciało obce, zapalenie ucha zewnętrznego (tzw. ucho pływaka), rzadziej przez guz.

Głuchota przewodzeniowa dotycząca ucha środkowego może być spowodowana przez:

• ostre zapalenie ucha środkowego - to najczęstsza przyczyna przejściowej utraty słuchu u dzieci. Niepodjęcie leczenia może doprowadzić do trwałej głuchoty, zwłaszcza gdy dojdzie do powstania perlaka (guzowatego tworu zapalnego);
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego - pojawiają się ból lub uczucie pełności w uchu, niekiedy szumy uszne, zmieniony wygląd błony bębenkowej. Czynnikami ryzyka są przebycie ostrego zapalenia ucha środkowego lub innych stanów zapalnych sprzyjających temu schorzeniu;
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego - charakterystyczny jest długotrwały wyciek z ucha, zwykle widoczna perforacja (przedziurawienie) błony bębenkowej, obecność zmian w zewnętrznym przewodzie słuchowym, niekiedy obecność perlaka;
• uraz ucha - często widoczna perforacja błony bębenkowej i/lub obecność krwi poza nią;
• otoskleroza - dysfunkcja kosteczek słuchowych (często ma związek z przebytą ciążą);
• guzy (łagodne lub złośliwe) - charakterystyczna jest głuchota jednostronna;

Głuchota (utrata słuchu) odbiorcza - przyczyny

Głuchota odbiorcza, czyli ta dotycząca ucha wewnętrznego, może być spowodowana przez:

• choroby genetyczne (mp. mutacja koneksyny 28, zespół Waardenburga) - w zespole Waardenburga niekiedy pojawiają się białe pasemka włosów na czole lub oczy o różnej barwie;
• ekspozycja na silne dźwięki - u części pacjentów pojawia się wówczas także szum w uszach. Utrata słuchu w takim przypadku jest przejściowa, chyba że doszło do uszkodzenia błony bębenkowej, kosteczek słuchowych i utrzymuje się przez klika godzin lub dni;
• starcze osłabienie słuchu (presbyacusis) - charakterystyczna jest postępująca obustronna utrata słuchu;
• zakażenie, np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropne zapalenie błędnika;
• choroby autoimmunologiczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie zanikowe boczne;
• choroba Meniere'a - po każdym ataku choroby niedosłuch (zwykle jednostronny) pogłębia się, charakterystyczne są też szumy uszne i zawroty głowy;
• barotrauma (uraz ciśnieniowy) -  przebycie gwałtownych zmian ciśnienia otaczającego. Niekiedy pojawiają się silny ból i zawroty głowy. W tym przypadku czynnikami ryzyka rozwoju głuchoty jest dawniej przebyty epizod utraty słuchu i/lub przypadki utraty słuchu u bliskich krewnych;
• uraz głowy (ze złamaniem podstawy czaszki lub wstrząśnieniem ślimaka - najważniejszej części ucha wewnętrznego) - zaburzenia błędnikowe (nasilone zawroty głowy z wrażeniem wirowania lub ruchu liniowego), czasem ubytki w zakresie nerwu twarzowego lub nerwu trójdzielnego;

Głuchota odbiorcza może być również spowodowana przez zażywane tzw. leki ototoksyczne (powodujące uszkodzenie ucha wewnętrznego), np. kwas acetylosalicylanowy, aminoglikozydy, wankomycyna, cisplatyna, furosemid, kwas etakrynowy, chinina.

Głuchota (utrata słuchu) nerwopochodna - przyczyny

• guzy kąta mostowo-możdżkowego (np. nerwiak nerwu słuchowego, oponiak) - pojawia się jednostronna głuchota często z szumem w uszach, zaburzenia przedsionkowe (utrudniona orientacja w ciemności, zawroty głowy), niekiedy ubytki w zakresie nerwu twarzowego lub nerwu trójdzielnego;
• choroby demielinizacyjne, np. stwardnienie rozsiane - charakterystyczna jest jednostronna głuchota, pojawiają się także objawy wieloogniskowe. Dolegliwości te są okresowo narastające i ustępujące;

Nagła głuchota - przyczyny nagłej głuchoty

Nagła głuchota może mieć tło idiopatyczne, co oznacza, że nie do końca wiadomo, co jest jej przyczyną. W takich przypadkach zwykle podejrzewa się:

• zakażenie wirusowe (zwłaszcza wirusem opryszczki zwykłej);
• napadowe zaburzenia autoimmunologiczne;
• ostre zatkanie drobnych naczyń ucha wewnętrznego;

Wśród przyczyn oczywistych wymienia się:

• ostre zakażenia, np. bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, boreliozę, epidemiczne zapalenie ślinianek przyusznych, czyli świnka, półpasiec. Do nagłej utraty słuchu może dojść w trakcie fazy ostrej choroby lub natychmiast po jej zakończeniu;
• poważny uraz głowy - ze złamaniem kości skroniowej lub połączony z uszkodzeniem ślimaka po silnym wstrząśnieniu mózgu;
• uraz ucha, w tym uraz ciśnieniowy (barotrauma) podczas nurkowania na dużych głębokościach lub gwałtowny wysiłek (np. przy podnoszeniu ciężarów) powodujący powstanie przetoki okołochłonnej pomiędzy uchem środkowym a wewnętrznym, co wiąże się z wystąpieniem nagłej głuchoty. Przetoka okołochłonna może też mieć charakter wrodzony, powodując nagłą utratę słuchu samoistnie lub pod wpływem urazów bądź dużych zmian ciśnienia otaczającego;
• ww. leki ototoksyczne mogą doprowadzić do głuchoty nawet już po upływie jednego dnia od ich zażycia, zwłaszcza gdy się je przedawkuje;

Przyczyny głuchoty mogą być utajone, tzn. głuchota może być osobnym pierwszym objawem pewnych schorzeń, które zwykle ujawniają się w inny sposób:

• nerwiak nerwu słuchowego;
• zaburzenia autoimmunologiczne, np. zespół Cogana, różne postacie zapalenia naczyń;
• udar móżdżkowy;
• choroba Meniere'a;
• stwardnienie rozsiane;
• reaktywacja zakażenia kiłowego u zakażonych HIV;
• rzadko zaburzenia hematologiczne - makroglobulinemia Waldenströma, sierpowatokrwinkowość i pewne postacie białaczki;

Opracowano na podstawie: The Merck manual. Objawy kliniczne: praktyczny przewodnik diagnostyki i terapii, pod. red. Porter R., Kaplan J., Homeier B., Wrocław 2010

Monika Majewska