Chrapanie: przyczyny i leczenie. Chrapanie a bezdech senny

Chrapanie może być nie tylko dolegliwością, lecz także objawem choroby. Z badań wynika jasno, że osoby chrapiące utrudniają odpoczynek innym i ... sobie! Częściej są niewyspane, zmęczone - wszystkiemu winny jest często współwystępujący bezdech senny. Ten z kolei prowadzi do niedotlenienia mózgu, rozwoju nadciśnienia tętniczego, a nawet zawału. Jak leczyć chrapanie?

Spis treści

1. Chrapanie - czym jest?
2. Chrapanie - wady anatomiczne
3. Chrapanie - diagnozowanie
4. Chrapanie – jakie badanie na „chrapanie”?
5. Chrapanie – diagnoza bezdech senny
6. Chrapanie - samodzielna walka
7. Chrapanie - sposoby na zdrowy sen
8. Chrapanie - leczenie

– Zaburzenia oddychania podczas snu mogą prowadzić do wielu dysfunkcji – mówi dr Marcin Broda z Centrum Medycznego MML w Warszawie. – Od tych mniej groźnych, ale dokuczliwych, takich jak poranne bóle głowy, spadek koncentracji, zasypianie w ciągu dnia podczas wykonywania różnych czynności, do dużo bardziej poważnych, jak zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym, które mogą prowadzić nawet do zawału.

Chrapanie określane jest jako zaburzenie oddychania. Negatywnie wpływa na jakość snu, a także na funkcjonowanie całego organizmu - może skutkować bardzo niebezpiecznymi powikłaniami, z których najgroźniejszym jest obturacyjny bezdech senny. Tak określa się zespół zaburzeń, prowadzący do występowania w czasie snu stanów niedotlenienia oraz licznych, nieuświadomionych wybudzeń.

Chrapanie sprzyja zmęczeniu w ciągu dnia - osoby, u których zdiagnozowano już bezdech senny są w ciągu dnia niewyspane i zdekoncentrowane. Dużo łatwiej się irytują, a także są senne i chętnie ucinają sobie drzemkę.

Chrapanie - czym jest?

Chrapanie – na czym właściwie polega? Skąd się bierze odgłos? Podczas snu gardło się zwęża, a wiotkie ściany górnych dróg oddechowych drgają wprawiane w ruch przez przepływające powietrze. Powstaje niewielka szczelina, która pozwala nam we śnie normalnie oddychać. W przypadku, gdy drogi oddechowe są niedrożne, pojawiają się trudności z nabraniem powietrza do płuc. Osoba, która chrapie ma otwarte usta, przez które wydobywają się dźwięki. 

A bezdech senny? Jeśli osoba chrapiąca nie może przez chwilę nabrać powietrza mózg otrzymuje informację, że dzieje się coś złego - wzrasta bowiem stężenie dwutlenku węgla we krwi. Pobudzone zostają dodatkowe mięśnie oddechowe - mięśnie klatki piersiowej i przepona. Powoduje to bardzo gwałtowny wdech po krótkotrwałym bezdechu. Taki bezdech senny może trwać nawet do minuty.

Lekarze zapewniają, że krótkotrwałe przerwy w oddychaniu są zjawiskiem normalnym i zdarzają się prawie wszystkim ludziom. Problemem są tylko wtedy, jeśli pojawiają się częściej niż 10 razy w ciągu godziny. Wtedy oznaczają występowanie bezdechu sennego, a o nim najczęściej informują chorych partnerzy,

Chrapie co dziesiąty człowiek, z czego 80 proc. to mężczyźni. Jak się okazuje u 60 proc. pacjentów chrapanie jest odruchem fizjologicznym i nie jest szkodliwe dla zdrowia. Jednak u 40 proc. - może być niebezpieczne.

Natężenie dźwięków wydobywających się z ust chrapiącego człowieka osiąga głośność nawet 90 decybeli. A chrapie prawie 13 milionów Polaków (raport CBOS). Z kolei na bezdech senny cierpi 1,5 miliona z nas. Warto także dodać, że partner osoby chrapiącej traci nawet 1,5 godziny snu w ciągu nocy właśnie przez odgłosy partnera.

W badaniach potwierdzono zależność między chrapaniem a przyspieszeniem tętna i wzrostem ciśnienia krwi w trakcie snu - zamiast z obniżeniem tych parametrów. Chrapanie zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia tętniczego, niedotlenienia mięśnia sercowego, co prowadzi do choroby wieńcowej i zawału). Udowodniony też został związek przyczynowy między chrapaniem a występowaniem cukrzycy typu 2.

Chrapanie - wady anatomiczne

Chrapanie może powodować tak naprawdę wiele czynników - u dorosłych wymienia się skrzywienie przegrody nosowej, przerost nasady języka czy języczka, nadmiernie wiotkie i wydłużone podniebienie miękkie, przerostem i obrzękiem małżowin nosowych, przerostem migdałków podniebiennych, polipami nosa. 

Z kolei chrapanie u dzieci najczęściej jest spowodowane przerostem migdałków podniebiennych lub trzeciego migdała. W takim przypadku jedyną metodą leczenia jest ich usunięcie. Przyczyną chrapania u dzieci może być także alergia, niedrożność nosa (która z kolei może być wynikiem różnych infekcji, np. zapalenia zatok), wiotkość krtani (najczęściej dotyczy najmłodszych dzieci - od kilkudniowych noworodków do rocznych niemowląt).

Chrapanie - diagnozowanie

Chrapanie samo w sobie nie jest chorobą. To po prostu objaw utrudnionego przepływu powietrza. Niebezpieczny jest wspomniany bezdech senny i zazwyczaj badania wykonuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia występowania zjawiska obturacyjnego bezdechu sennego. Należy wiedzieć, że do grupy osób szczególnie zagrożonych występowaniem bezdechu sennego zaliczani są mężczyźni po 40. roku życia, chorujący na nadciśnienie tętnicze i nadwagę oraz otyłe kobiety po 55. roku życia z zaburzeniami hormonalnymi i również nadciśnieniem.

W grupie ryzyka są także pacjenci:

• ze skrzywioną przegrodą nosową,
• wydłużonym podniebieniem miękkim,
• powiększonymi migdałkami (bardzo często u dzieci),
• przerośniętym języczkiem lub innymi nieprawidłowościami w budowie dróg oddechowych.

Dlatego warto sprawdzić, czy cierpimy na bezdech senny? Bezdech senny zwiększa ryzyko spowodowania wypadku samochodowego nawet o 7 razy - niedotlenienie mózgu przekłada się na problemy z koncentracją, zmęczenie oraz wspomnianą już potrzebę dodatkowej drzemki.

Chrapanie – jakie badanie na „chrapanie”?

U pacjentów chrapiących w pierwszej kolejności wykonuje się badania, których celem jest wykluczenie lub potwierdzenie bezdechu sennego. Najczęściej jest to skrócone badanie poligraficzne snu. Ponadto lekarz może zlecić np. trójwymiarową tomografię dróg oddechowych czy rynomanometrię (badanie drożności nosa), w celu zlokalizowania miejsca zwężenia dróg oddechowych. Daje to możliwość poznania przyczyny chrapania.

Jeżeli przyczyną chrapania są wady anatomiczne, mogą być one chirurgicznie usunięte i problem zostanie rozwiązany. Nawet w warunkach ambulatoryjnych lub w ramach tzw. chirurgii jednego dnia można dokonać korekty skrzywionej przegrody nosowej, wyciąć przerośnięte migdałki, usunąć polipy, zmniejszyć podniebienie, a nawet język.

Jeśli jednak cierpimy na bezdech senny potrzebne są rozszerzone badania. W warunkach szpitalnych monitorowane są zachowania organizmu w czasie snu, czyli - zapis EKG (zapis miarowości pracy serca), EEG (ocena bioelektrycznej aktywności mózgu), EMG (ocena napięcia mięśniowego) i EOG (rejestracja ruchów gałek ocznych).

Sprawdzane jest także wysycenie hemoglobiny tlenem poprzez założenie pulsoksymetru na palec, ruchy klatki piersiowej i brzucha oraz ruch powietrza przez nos i usta. Dźwięki, które chory wydaje rejestrowane są przez mikrofon. Dopiero pełny obraz pozwala podjąć dalsze kroki.

Warto tutaj wspomnieć, że chory monitorowany jest nie tylko w szpitalu, lecz także w domu – mniej zaawansowana aparatura niż w szpitalu rejestruje stopień dotlenienia krwi, dźwięki chrapania, zmiany częstości tętna i pozycji ciała.

Chrapanie – diagnoza bezdech senny

W przypadku bezdechu sennego stosowane są indywidualne metody leczenia. Wśród nich występuje zabieg zmniejszenia masy podniebienia oraz języka. Można stosować także specjalne maski zakładane na noc lub wkładki stomatologiczne do ust, które przeciwdziałają zapadaniu się języka w kierunku krtani.

Z danych wynika, że w Polsce co najmniej 100 tysięcy osób powinno się leczyć z powodu nocnych bezdechów. W praktyce leczą się tylko nieliczni. 

Głównymi objawami tego, że zwykłe chrapanie staje się chorobą są bóle głowy w ciągu dnia, problemy z koncentracją, niska sprawność intelektualna i problemy z potencją.

W badaniach potwierdzono zależność między chrapaniem a przyspieszeniem tętna i wzrostem ciśnienia krwi w trakcie snu - zamiast z obniżeniem tych parametrów. Chrapanie zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia tętniczego, niedotlenienia mięśnia sercowego, co prowadzi do choroby wieńcowej i zawału). Udowodniony też został związek przyczynowy między chrapaniem a występowaniem cukrzycy typu 2.

Chrapanie - samodzielna walka

Chrapanie nie jest łatwe do wyleczenia, zwłaszcza, jeśli nie zostanie postawiona jednoznaczna diagnoza. Podstawowymi zaleceniami dla osób chrapiących jest utrata zbędnej masy ciała (czyli pozbycie się nadwagi), unikanie spożycia alkoholu przed snem oraz rzucenie palenie. 

U palaczy chrapanie może bowiem powodować zalegająca w krtani i tchawicy ślina. Z kolei alkohol powoduje zwiotczenie mięśni gardzieli i języka. 

Chrapanie - sposoby na zdrowy sen

W przypadku prewencji chrapania ważna jest także higiena snu. Mowa tu o płaskiej poduszce oraz o spaniu na boku lub brzuchu. Spanie na wznak, podobnie jak wyższa poduszka mogą nasilać chrapanie. 

Chrapanie nasilają problemy z zatokami, katar, a także - w przypadku kobiet - zaburzenia hormonalne, na które może pomóc hormonalna terapia zastępcza. Młode kobiety przed chrapaniem chroni progesteron, którzy działa pobudzająco na mięśnie gardła i nie pozwala im wiotczeć.

Chrapanie - leczenie

Metody leczenia zależą od przyczyny, a tę ustala się w trakcie dokładnej diagnostyki, obejmującej m.in. ocenę struktury górnych dróg oddechowych, badanie drożności przewodów nosowych – rynomanometrię, badanie polisomnograficzne (badanie snu wykrywające niedotlenienie organizmu oraz występowanie nieuświadomionych wybudzeń, wynikających z zaburzeń oddychania, badanie fiberoendoskopowe, badanie obrazowe, czyli tomografię komputerowa 3D.

- Leczenie zaburzeń oddychania, w tym chrapania, może być przeprowadzane wieloma technikami, w zależności od przyczyny, ogólnego stanu zdrowia i potrzeb pacjenta. – Najważniejsze, żeby tego typu zaburzeń nie bagatelizować i nie traktować jedynie jako przykrej uciążliwości – podkreśla dr Broda.