Choroby reumatyczne - przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Choroby reumatyczne to grupa chorób, które atakują układ ruchu, co prowadzi do postępującej niepełnosprawności chorego. Choroby reumatyczne najczęściej obejmują stawy, jednak mogą zająć także narządy wewnętrzne i przyczynić się do poważnych powikłań wielonarządowych, prowadzących nawet do śmierci. Jakie są rodzaje chorób reumatycznych? Jakie są ich przyczyny i objawy? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Choroby reumatyczne - przyczyny
2. Choroby reumatyczne - rodzaje i objawy
3. Choroby reumatyczne dotyczą też młodych ludzi [WIDEO]
4. Choroby reumatyczne - badania
5. Choroby reumatyczne - leczenie
6. Mity na temat reumatyzmu

Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia są choroby zapalne stawów (m.in. reumatoidalne zapalenie stawów i spondyloartropatie).

Choroby reumatyczne to grupa chorób, które doprowadzają do uszkodzenia układu ruchu. Jeśli nie zostaną rozpoznane na czas, mogą doprowadzić do postępującej niepełnosprawności chorego, a niekiedy (gdy zajmują narządy wewnętrzne) nawet do śmierci.

W związku z tym leczenie chorób reumatycznych powinno być podjęte jak najszybciej, najlepiej w ciągu 6–12 tygodni od momentu, kiedy pojawią się pierwsze objawy (jest to tzw. okno terapeutyczne).

Wówczas są największe szanse na osiągnięcie remisji, czyli ustąpienie objawów chorobowych. Terapia chorób reumatycznych obejmuje leki, rehabilitację, niekiedy leczenie operacyjne, a także edukację pacjenta i psychoterapię.

Choroby reumatyczne - przyczyny

Choroby reumatyczne to grupa chorób o podłożu autoimmunologicznym. Oznacza to, że układ odpornościowy atakuje własne tkanki, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego. Nie wiadomo, co jest tego przyczyną. Przypuszcza się, że na rozwój chorób reumatycznych mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, infekcje, a w niektórych przypadkach nawet zażywane leki.

WARTO WIEDZIEĆ: CHOROBY AUTOIMMUNOLOGICZNE: gdy atakuje nas układ immunologiczny

Choroby reumatyczne - rodzaje i objawy

Podział chorób reumatycznych wg ARA (American College of Rheumatology)

Układowe choroby tkanki łącznej

• reumatoidalne zapalenie stawów - ból i obrzęk małych stawów rąk i stóp, rzadziej tzw. dużych stawów, np. barkowego, łokciowego. Dolegliwości bólowe występują w tych samych stawach po obu stronach ciała. Charakterystyczna jest poranna sztywność stawów, trwająca co najmniej godzinę
• młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) - to każde zapalenie stawów występujące przed 16. rokiem życia. Pierwszym objawem jest zapalenia jednego stawu (przeważnie kolanowego), co objawia się bólem kolana, jego obrzękiem i ograniczeniem jego ruchomości
• toczeń rumieniowaty układowy - charakterystyczny jest rumień na twarzy w kształcie motyla (zaczerwienienie policzków i nosa). Częstymi objawami są bóle i obrzęki stawów, bóle mięśni i nadżerki w jamie ustnej

• twardzina - powoduje stwardnienie skóry. Twardzina uogólniona najpierw zajmuje okolice ramion i klatki piersiowej, a następnie rozprzestrzenia się na całej skórze. Pojawienie się choroby zwykle poprzedza objaw Raynauda.
• zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe - w przypadku zapalenia wielomięśniowego pojawia się osłabienie mięśni (zwłaszcza okolic stawów barkowych, biodrowych, karku i grzbietu), co przejawia się m.in. trudnościami w chodzeniu po schodach, z wstawaniem z krzesła, podnoszeniem cięższych przedmiotów. W przypadku zapalenia skórno-mięśniowego dodatkowo pojawiają się zmiany skórne - głównie rumień
• martwicze zapalenie naczyń i inne waskulopatie - to zapalenie ściany naczyń krwionośnych, które prowadzi do upośledzenia przepływu krwi i niedokrwienia tkanek i narządów. Zalicza się tutaj m.in. zespół Takayasu, guzkowe zapalenie tętnic, choroba Kawasaki
• zespół Sjögrena (zespół suchości) - pojawiają się m.in.: suchość, uczucie pieczenia i drapania oczu, suchość w ustach, problemy z żuciem i połykaniem jedzenia
• zespoły nakładania, w tym: niezróżnicowana i mieszana choroba tkanki łącznej, w przebiegu której pojawiają się objaw Raynauda, owrzodzenia palców rąk, stwardnienie skóry (najczęściej twarzy) bolesne zmiany w obrębie stawów – zwykle rąk i stóp, bóle mięśni
• inne (w tym: polimialgia reumatyczna, nawracające zapalenie chrząstek, rumień guzowaty i inne)

Spondyloartropatie

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa - tępy ból kręgosłupa w okolicy krzyżowo-biodrowej, który promieniuje do pośladków, tylnej powierzchni ud i kolan. Występuje w nocy, nad ranem i ustępuje nie przy odpoczynku, a przy wysiłku, np. gimnastyce itp.
• reaktywne zapalenie stawów (Zespół Reitera) - pojawia się m.in. zapalenie stawów - jednostawowe lub asymetryczne zapalenie kilkustawowe (przeważnie stawów kolanowych i skokowych lub nadgarstkowych i międzypaliczkowych rąk), które objawia się bólem zajętego stawu. Ponadto obserwuje się zapalenie przyczepów ścięgnistych (objawami są m.in. bóle pięt) i zapalenie kręgosłupa – pojawiają się bóle w dole pleców (ból krzyża), sztywność kręgosłupa, bóle pośladków
• łuszczycowe zapalenie stawów - jest typem MIZS. Objawy choroby to m.in.: bolesność stawów, zaczerwienie i obrzęk stawów (spowodowane nagromadzeniem płynów) zesztywnienie stawów, łuszczyca skóry i paznokci
• zapalenie stawów towarzyszące przewlekłym zapalnym chorobom jelit

Choroby reumatyczne dotyczą też młodych ludzi [WIDEO]

Zobacz, z jakimi problemami borykają się osoby młode, które chorują na reumatyzm.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

• pierwotna
• wtórna

Choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się strzykaniem, trzaskami, zgrzytaniem w stawach, a także silnym bólem przy obciążeniu, np. przy wchodzeniu po schodach, wstawaniu z krzesła, w czasie stania.

Najczęstszą chorobą reumatyczną jest choroba zwyrodnieniowa stawów.

Zapalenie stawów, pochewek ścięgien, kaletek maziowych towarzyszące zakażeniu

Choroby metaboliczne i gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą choroby stawów

• dna moczanowa - pojawia się nagły, ostry ból w stawie, zwykle w nocy lub wcześnie rano. Narasta falami i jest z dnia na dzień coraz bardziej dotkliwy. Chory staw jest wrażliwy na dotyk, obrzęknięty i zaczerwieniony
• amyloidoza (skrobawica) - obrzęk nóg i kostek, ogólne osłabienie i utrata masy ciała, biegunki lub zaparcia, duszności, drętwienie i mrowienie dłoni oraz stóp, różnego rodzaju zmiany na skórze
• cukrzyca

Choroby reumatyczne przyczyniają się również do powikłań wielonarządowych, które często prowadzą do śmierci.

Nowotwory

W tym: pierwotne, złośliwe przerzutowe, szpiczak, białaczki, chłoniaki i inne.

Zaburzenia nerwowo-naczyniowe

• neuropatyczne choroby stawów (stawy Charcota, artropatia neurogenna) - jest powikłaniem cukrzycy. Zmiany zwyrodnieniowe pojawiają się w obrębie stopy i prowadzą do powstawania deformacji, rozwoju owrzodzeń, czego skutkiem zwykle jest amputacja
• zespoły cieśni kanału nadgarstka - pojawiają się ból i drętwienie palców (kciuk, wskazujący, środkowy i część serdecznego), zwykle wielokrotnie w ciągu nocy. Ból promieniuje do przedramienia, a nawet barku

Choroby kości i chrząstek

• osteoporoza - pierwszym objawem osteoporozy są złamania (spowodowane niewielkim urazem), które świadczą o zaawansowaniu choroby

• osteoartropatia przerostowa - pojawia się zapalenie stawów, które powoduje ich ból, zmiana kształtu palców stóp lub rąk (kształt maczugowaty), zapalenie okostnowe w obrębie dystalnych odcinków kości długich
• choroba Pageta kości - pojawiają się ból i zniekształcenie zajętej procesem chorobowym kości, złamania kości, najczęściej w obrębie kości długich, bóle stawów (znajdujących się w sąsiedztwie kości zajętych chorobą)

Zmiany zapalne w obrębie tkanek miękkich

• fibromialgia - charakterystycznym objawem są rozległe bóle (kostno-mięśniowe) oraz ogólne zmęczenie i problemy ze snem
• zapalenie ścięgien - pojawiają się ból ścięgien, który nasila się podczas ruchu, obrzęk, zmniejszenie zakresu ruchu, ocieplenie okolicy, osłabienie, tkliwość
• zmiany w krążkach międzykręgowych

Różne zaburzenia, którym towarzyszą objawy ze strony stawów

• rodzinna gorączka śródziemnomorska - objawia się napadami gorączki z towarzyszącym bólem brzucha, co trwa zazwyczaj do 3 dni. Objawy ustępują samoistnie i nie pojawiają się aż do następnego rzutu choroby. Obserwuje się także zapalenie stawów, najczęściej kolanowego, skokowego lub nadgarstkowego. Mogą pojawić się także zmiany rumieniowe na skórze
• sarkoidoza - nie ma typowych symptomów, może dawać objawy grypopodobne, takie jak: podwyższona temperatura ciała, kaszel, bóle stawów
• zespół towarzyszący dializom

Choroby reumatyczne - badania

Badania, które wykonuje się przy podejrzeniu chorób reumatycznych, to:

• czynnik reumatoidalny - to przeciwciało, które przyczynia się on do niszczenia tkanki, co jest istotą choroby reumatycznej
• kwas moczowy to produkt metabolizmu zasad purynowych. Badanie poziomu kwasu moczowego wykonuje się m.in. przy podejrzeniu dny moczanowej
• białko C-reaktywne (CRP) - jego podwyższony poziom świadczy o toczącym się w organizmie stanie zapalnym
• OB (odczyn Biernackiego) - podobnie jak przy CPR
• Antystreptolizyna (ASO) - badanie wykonuje się, aby rozpoznać powikłania takie jak choroba reumatyczna po przebytej infekcji paciorkowcem typu A
• Przeciwciała anty-CCP (przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi) są uznawane za specyficzny marker (wykrywacz) reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS)

WARTO WIEDZIEĆ: PROFIL REUMATYCZNY - badania wykrywające choroby reumatyczne. Normy

Choroby reumatyczne - leczenie

Zmiany degeneracyjne, do których doszło, są nieodwracalne, można jedynie spowolnić postęp choroby i łagodzić jej objawy.

W celu złagodzenia bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w postaci doustniej lub miejscowej (maści, żele lub plastry). Te w postaci miejscowej sprawdzą się przy bólu ograniczonym do niewielkiej powierzchni. Jeśli ból jest uogólniony, konieczne będą tabletki doustne.

Inne leki przeciwbólowe, stosowane przy chorobach reumatycznych, to analgetyki.

Ważna jest też rehabilitacja. Powinna ona obejmować fizykoterapię, kinezyterapię (gimnastykę leczniczą), terapię manualną.

W zaawansowanych stanach konieczne mogą być zabiegi chirurgiczne.

Bibliografia:

Kwiatkowska B., Raciborski F., Maślińska M., Kłak A., Gryglewicz J., Samel-Kowalik P., Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych − ocena obecnej sytuacji i rekomendacje zmian, Instytut Reumatologii w Warszawie, Warszawa 2014

Mity na temat reumatyzmu

youtube.com/Stowarzyszenie 3majmy się razem

Monika Majewska