ZWYRODNIENIA STAWÓW: sposoby na ból stawów

Ból stawów zna prawie każdy. Uprawianie sportu, noszenie siatek z zakupami, wielogodzinne stanie przy kuchni i pochylanie się podczas codziennych prac domowych - wszystko to sprawia, że stawy, szczególnie kolanowe i biodrowe, zaczynają szwankować. Pojawiają się zwyrodnienia stawów. Czy są domowe sposoby na ból stawów? Kiedy konieczna jest pomoc lekarza?

Spis treści

1. Zwyrodnienie stawów postępuje
2. Zwyrodnienie stawów - kiedy do lekarza
3. Zwyrodnienie stawów - pozbyć się bólu stawów
4. Codzienna gimnastyka
5. Rodzaje endoprotez

Zwyrodnienie stawów postępuje

Z wiekiem idealnie gładka chrząstka (pokrywająca zakończenie kości), która pełni w stawie funkcję amortyzatora i pozwala na ruch, staje się coraz cieńsza, a na jej gładkiej powierzchni pojawiają się rysy i nierówności. W wyniku tego dochodzi do napięć mięśniowych oraz jeszcze większego przeciążenia stawów. Uciskana chrząstka traci zdolność zasysania substancji odżywczych, a tym samym możliwość regenerowania się i nawilżania stawów. Gdy tkanka chrzęstna zaniknie, wówczas kości zaczynają ocierać się o siebie, powodując silny ból przy próbie wykonania każdego ruchu.

• Kolano

W początkowym okresie typowym symptomem zwyrodnienia jest sztywnienie oraz ból w kolanie podczas schodzenia ze schodów. W zaawansowanej chorobie boli przy każdym ruchu. Towarzyszy temu nieprzyjemne "trzeszczenie" kości i ograniczenie ruchomości kolana. Może wystąpić zaczerwienienie skóry i obrzęk. Zwykle świadczy to o tym, że pojawił się wysięk (woda).

• Biodro

Na początku odczuwa się nieznaczną sztywność w stawie, szczególnie rano. W rozruszaniu pomaga ciepły prysznic. Z czasem pojawia się ból, który nasila się, kiedy chodzimy, stoimy albo wspinamy się po schodach, a ustępuje w spoczynku. Najpierw może być ulokowany w kolanie, udzie, pachwinie albo pośladkach, co utrudnia postawienie diagnozy. Gdy choroba się rozwinie, poranna sztywność w stawie biodrowym może utrzymywać się przez cały dzień, a ból nie mija nawet w nocy. Poruszanie się jest utrudnione albo niemożliwe.

Czytaj też: Ćwiczenia na ból bioder - ćwiczenia wzmacniające i rozciągające staw biodrowy

Zwyrodnienie stawów - kiedy do lekarza

Jeśli ból pojawił się na skutek przeforsowania (mycie okien, forsowny spacer w górach, długie siedzenie przy komputerze), wystarczy "oszczędzać" bolący staw, np. nie klękać, nie schylać się, spać na drugim boku. Sporadycznie można ratować się tabletką przeciwbólową. Jeżeli jednak dolegliwość utrzymuje się dłużej niż tydzień, zamiast sięgać po kolejną tabletkę, trzeba zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Konsultacja potrzebna jest też wtedy, gdy bóle powtarzają się bez wyraźnej przyczyny, są bardzo silne lub występuje poranna sztywność. Po wywiadzie i oględzinach bolącego stawu internista może skierować na dodatkowe badania albo do specjalisty rehabilitacji medycznej. Czasem przydatna jest też konsultacja u ortopedy.W postawieniu diagnozy pomocne są RTG lub USG chorego stawu. W obrębie kolana większe zmiany zwyrodnieniowe wykaże zdjęcie rentgenowskie, małe ujawniają się jedynie w badaniu ultrasonograficznym. W przypadku stawu biodrowego wystarczy rentgen.

Bóle stawów powinny skłonić do szybkiej wizyty u lekarza, gdy:

• razem z bólem pojawi się gorączka, dreszcze, silne zmęczenie, zmiany skórne lub trudności z poruszaniem się,
• wraz z bólem pojawi się zaczerwienienie skóry, gorączka i opuchlizna jednego lub więcej stawów,
• występuje poranna sztywność stawów,
• ból ma związek z urazem,
• ból nie ustępuje po kilku dniach samodzielnego leczenia lub nawraca.

Zwyrodnienie stawów - pozbyć się bólu stawów

Wprawdzie nie ma sposobu na trwałe wyleczenie choroby, ale odpowiednia terapia pozwala zmniejszyć ból, zwiększyć zakres ruchów w stawie, a nawet zahamować proces zwyrodnieniowy.

• Leki przeciwzapalne

Na początku choroby lekarz może rozpocząć kurację od maści i żeli o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. Diclofenac, Piroxicam). Trzeba je wcierać w skórę 4-5 razy dziennie, tym częściej, im więcej jest tłuszczu wokół stawu. W opanowaniu bólów pomagają niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. Ibuprofen, Naproxen, Meloxicam, Ketoprofen, Nabumeton, Paracetamol (działa przeciwbólowo, nie przeciwzapalnie). Niestety, mają wiele działań ubocznych (podrażniają błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, szkodzą nerkom i wątrobie), dlatego - mimo że większość można kupić bez recepty - trzeba stosować je zgodnie z zaleceniem lekarza. Ostrożność wskazana jest też z tego względu, że niektóre preparaty przeciwbólowe wchodzą w interakcje z innymi lekami, np. Diclofenac czy Ibuprofen nasilają działanie leków przeciwkrzepliwych.

• Pij tran

Regularne picie tego tłuszczu pozyskiwanego z wątroby ryb dorszowatych zmniejsza bóle stawowe, dzięki czemu można ograniczyć zażywanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Tran ma wiele korzystnych działań na zdrowie człowieka, w przypadku stawów opóźnia procesy degeneracji tkanki chrzęstnej i wzmacnia naturalne mechanizmy naprawcze organizmu.

• Ciepło i zimno

Jeśli bólom towarzyszy obrzęk, można zastosować zimne okłady lub natryski. Gdy wiemy, że w stawie nie toczy się proces zapalny, pomocna będzie terapia ciepłem, które sprzyja rozszerzeniu naczyń krwionośnych, a tym samym poprawie ukrwienia tkanek i złagodzeniu bólu. Ciepło zwiększa również elastyczność włókien kolagenowych, zapobiegając sztywności ścięgien. Korzystne są ciepłe kąpiele lecznicze (temperatura wody: 36-38oC). Do wody można dodać olejki eteryczne i kamforę, które swoim działaniem wzmacniają efekt terapeutyczny. Można też dodać do wody siarkę, ale taka kąpiel nieładnie pachnie. Zabieg powinien trwać od 10 do 20 minut. Kurację należy powtarzać codziennie przez kilkanaście dni. Przeciwwskazaniem do terapii ciepłem lub zimnem są m.in. zaburzenia ukrwienia.

• Zadbaj o chrząstkę

Najważniejszą rolę w zachowaniu dobrej kondycji stawów odgrywa chrząstka stawowa. Gdy stawy są stale przeciążane, dochodzi do jej uszkodzenia, a wtedy wydzielają się enzymy, które nasilają stan zapalny i zmiany zwyrodnieniowe. Raz uszkodzona chrząstka stawowa nigdy w pełni się nie regeneruje, ale ubytki w jej powierzchni z czasem pokrywa blizna łącznotkankowa, która przypomina chrząstkę. Proces bliznowacenia można nieco przyśpieszyć, przyjmując glukozaminę i chondroitynę – substancje, które odpowiadają za wytrzymałość, spoistość i trwałość chrząstki. Najlepiej wybierać preparaty zawierające 1000 mg glukozaminy i 500 mg chondroityny.

• Zabiegi fizykoterapeutyczne i fizjoterapia

Rozluźniają mięśnie, działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Dobre efekty daje krioterapia, działanie polem magnetycznym, naświetlanie laserem i leczniczymi lampami, zabiegi elektryczne, hydroterapia. Poprawę zwykle uzyskuje się po 10-15 zabiegach. Zalecane są też ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty, które rozluźniają patologicznie napięte mięśnie i wzmacniają osłabione, przywracając równowagę napięć i współpracę mięśni oraz zwiększając zakres ruchów.

Bóle kostno-stawowe najczęściej są objawem choroby zwyrodnieniowej stawów, która dotyka głównie osoby w starszym wieku. Ale ból stawów może dotyczyć również młodych ludzi, którzy ulegli urazom lub zapadli na chorobę reumatyczną.

Zwyrodnienia stawów są, niestety, wynikiem naturalnego starzenia się tkanki chrzęstnej. Ale nie tylko - także przeciążenia stawów na skutek niewłaściwego trybu życia. Dlatego choroba grozi przede wszystkim osobom, które przekroczyły magiczną czterdziestkę, za mało się ruszają, mają nadwagę, dźwigają ciężary.

Osoby, które cierpią na choroby reumatyczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, dnę moczanową czy inne tego typu dolegliwości, muszą być pod opieką reumatologa, przyjmować leki powstrzymujące postęp choroby i korzystać z odpowiednio dobranej rehabilitacji. Leki dostępne bez recepty mogą brać doraźnie i pod kontrolą lekarza, aby nie doprowadzić do groźnych w skutkach interakcji pomiędzy różnymi specyfikami.

W przypadku choroby zwyrodnieniowej, której jedną z przyczyn jest stopniowe zużywanie się chrząstki stawowej, częściej sięgamy po leki bez recepty. Typowe objawy tego schorzenia to bóle, obrzęki i zniekształcenia dużych stawów, głównie kolanowych, barkowych i biodrowych. Ale zwyrodnienia mogą się pojawiać także w kręgosłupie oraz w palcach u rąk. Dokładne przyczyny choroby nie są znane. Wiadomo też, że sprzyja jej dojrzały wiek, płeć (kobiety cierpią częściej), nadwaga i otyłość, przeciążenia i mikrourazy, a także wyczynowe lub intensywne uprawianie sportu, np. bieganie.

Aż 40 proc. wszystkich zwyrodnień stanowi zwyrodnienie stawu kolanowego. Częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, ponieważ wykonywanie prac domowych bardzo nadweręża właśnie kolana. Natomiast na destrukcję stawu biodrowego szczególnie narażone są osoby z wadami wrodzonymi stawu oraz genetycznie obciążone chorobą zwyrodnieniową.

• Blokada stawu kolanowego

Specjalista wstrzykuje w chore miejsce lek sterydowy, który znosi ból i stan zapalny. W wyjątkowych sytuacjach zastrzyk można powtórzyć. Jednak zabiegu nie powinno się stosować częściej niż dwa, trzy razy, ponieważ grozi to powikłaniami (nasilenie uszkodzenia chrząstki stawowej). Czasem do stawu kolanowego wstrzykuje się leki regenerujące chrząstkę. W przypadku stawu biodrowego żadna z tych metod nie znajduje zastosowania.

• Operacja chirurgiczna

Zabieg wykonuje się, gdy inne sposoby nie przynoszą rezptatu. W zależności od destrukcji stawu, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia lekarz wybiera metodę operacji: zastępuje część stawu protezą (alloplastyka częściowa) lub wycina zniszczony staw i wszczepia endoprotezę (alloplastyka całkowita).

Codzienna gimnastyka

Gimnastykuj się, ale nie rób tego na własną rękę. Dobór ćwiczeń musi być dostosowany do stanu zdrowia i wieku. Łatwo stawy przeforsować i zamiast pomóc - zaszkodzić. Najlepsze są ćwiczenia w odciążeniu - wykonywane w leżeniu albo w wodzie. Jeśli rano masz sztywne stawy, zanim wstaniesz z łóżka, wykonaj kilka prostych ćwiczeń. Leżąc na wznak, podciągnij do klatki piersiowej nogi zgięte w kolanach, lekko je dociskając. Utrzymaj tę pozycję, licząc do pięciu. Powtórz 10 razy. Ćwiczenie poprawia ruchomość stawów biodrowych i kolanowych.

Rodzaje endoprotez

Biodrowe:

• Cementowa - przytwierdza się ją do kości specjalnym cementem kostnym.
• Bezcementowa - wkręcana do kości. Z powodu większej wytrzymałości zaleca się ją osobom młodszym.
• Zakładana systemem BHR - głowę kości udowej wzmacnia się, nakładając na nią metalowy kapturek, podczas gdy panewka stawowa zostaje nienaruszona. Zalecana dla osób młodych i prowadzących aktywny tryb życia.

Kolanowe:

• Kondylarna - zastępuje jedynie powierzchnie stawowe.
• Półzwiązana - przy dużym zniszczeniu stawu i więzadeł. Przywraca pełen ruch stawu.
• Związana (zawiasowa) - umożliwia ruchy nogi w jednej osi, np. prostowanie i zginanie, dlatego stosuje się ją rzadko.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Magdalena Moraszczyk

Konsultacja: doc. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska