Złamanie kręgosłupa – czy zawsze prowadzi do kalectwa?

Złamanie kręgosłupa zagraża życiu i pociąga za sobą poważne, często nieodwracalne skutki zdrowotne. Złamanie kręgosłupa najczęściej jest wynikiem upadku z wysokości lub wypadku komunikacyjnego, choć wymienia się także inne przyczyny. W jakich jeszcze sytuacjach może dojść do złamania kręgosłupa? Jakie objawy na nie wskazują? Na czym polega leczenie? Jak udzielić pierwszej pomocy osobie z podejrzeniem złamania kręgosłupa?

Spis treści

1. Złamanie kręgosłupa - rodzaje i przyczyny
2. Złamanie kręgosłupa - objawy
3. Złamanie kręgosłupa - diagnostyka
4. Złamanie kręgosłupa - leczenie
5. Złamanie kręgosłupa - rehabilitacja

Złamanie kręgosłupa bezpośrednio zagraża życiu i pociąga za sobą poważne, często nieodwracalne skutki zdrowotne. Jak wynika z doświadczeń lekarzy, złamanie, a także inne uszkodzenia kręgosłupa, najczęściej dotyczy odcinka szyjnego. Najpoważniejszym urazem w tej części kręgosłupa jest uszkodzenie rdzenia kręgowego, które powoduje porażenie lub niedowład kończyn górnych lub dolnych, a także zaburzenia oddechowe, zaburzenia kontroli pęcherza moczowego i zwieraczy odbytu.

Złamanie kręgosłupa - rodzaje i przyczyny

1) Złamanie zgięciowe kręgosłupa

Najczęstszym rodzajem złamania kręgosłupa jest złamanie zgięciowe. W tym przypadku dochodzi do zgięcia kręgosłupa (najczęściej w odcinku szyjnym) w przód w stopniu, który przekracza fizjologiczny zakres ruchu. Do złamania zgięciowego kręgosłupa najczęściej dochodzi w wyniku gwałtownego przygięcia głowy lub tułowia do przodu przy ustabilizowanych niższych partiach ciała, np. u pasażerów samochodu podczas wypadku komunikacyjnego (jeśli są przypięci pasami bezpieczeństwa).

Najczęstszą przyczyną złamań kręgosłupa w Polsce są  upadki z wysokości (zwłaszcza skok "na główkę" do wody) oraz wypadki drogowe. Inne przyczyny to przygniecenia ciężkim przedmiotem i ubytek masy kostnej.

Szczególnym przypadkiem urazu dotyczącego odcinka szyjnego kręgosłupa jest tzw. „złamanie kopacza  gliny”, czyli zmęczeniowe oderwanie wyrostka (lub  wyrostków) kolczystego dolnych kręgów szyjnych, ewentualnie pierwszego piersiowego przez przyczepy mięśni. Złamanie to występuje przy wykonywaniu  długotrwałej i ciężkiej pracy fizycznej, jak np. przy kopaniu gliny – stąd nazwa.

CZYTAJ TEŻ: Złamania kości - udowej, ramiennej, śródstopia i innych. Przyczyny

2) Uraz wyprostny kręgosłupa

Uraz wyprostny kręgosłupa polega na nadmiernym wyproście kręgosłupa, w wyniku działania urazu od przodu kręgosłupa. Szczególnym przypadkiem złamania w tym mechanizmie jest tzw. złamanie wisielcze, polegające na symetrycznym złamaniu nasad łuku kręgu obrotowego i przemieszczenie trzonu kręgu, zawdzięczające swoją nazwę podobieństwu do zmian obserwowanych u wisielców, lecz rzadko powoduje uszkodzenie rdzenia kręgowego.

3) Złamanie kompresyjne (zgnieceniowe) kręgosłupa

Złamanie kompresyjne (zgnieceniowe) kręgosłupa to złamania, w przebiegu których dochodzi do zgniecenia trzonów kręgów, głównie w części przedniej. Tego typu złamania powstają zwykle wskutek zadziałania siły zewnętrznej w okolicy ciemieniowej czaszki (np. podczas wypadku komunikacyjnego) lub w następstwie upadku z wysokości na stopy lub pośladki. Czynnikiem ryzyka złamania kompresyjnego kręgosłupa jest także guz nowotworowy, zaawansowany wiek oraz osteoporoza lub inne choroby obniżające jakość tkanki kostnej.

Złamania kręgosłupa najczęściej dotyczą młodych mężczyzn w wieku produkcyjnym.

Złamania kompresyjne kręgosłupa uznaje się za najlepiej rokujące, ponieważ nie dochodzi do przemieszczenia się kręgów i z reguły brak jest ucisku na rdzeń kręgowy. Jeśli jednak siła jest duża, to trzony kręgów mogą ulec rozkawałkowaniu lub zmiażdżeniu i mogą uszkadzać rdzeń kręgowy. Takie złamanie kręgosłupa określane jest mianem "wybuchowego", dotyczy najczęściej odcinka szyjnego i powstaje w wyniku upadku na głowę z dużej wysokości, skoku do płytkiej wody (gdy głowa uderza o dno lub o coś twardego, co na dnie leży) lub podczas wypadku motocyklowego.

Złamanie kręgosłupa - objawy

• ból pleców, szyi lub barków. Najsilniejszy jest w miejscu złamania i "rozlewa się" po całych plecach

Objawy pojawiają się w przypadku nagłego złamania kręgosłupa. Złamania kręgosłupa powolne (np. powstające w wyniku osteoporozy) mogą nie dawać żadnych objawów.

• obrzęk lub deformacja w przebiegu kręgosłupa
• drętwienie lub brak czucia na tułowiu poniżej  określonego poziomu i/lub w kończynach
• wiotkość kończyn, brak możliwości wykonania ruchów
• wolna  akcja  serca  (poniżej  50  uderzeń  na  minutę)
• trudności w oddychaniu (uszkodzenie rdzenia kręgowego może powodować porażenie mięśni międzyżebrowych lub przepony)
• oddanie moczu i stolca (upośledzenie czynności zwieraczy)
• uporczywy wzwód prącia (priapizm)
• gorąca i sucha skóra

Złamanie kręgosłupa - diagnostyka

W diagnostyce złamań kręgosłupa wykorzystuje się badania obrazowe - rentgen kręgosłupa, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Złamanie kręgosłupa - leczenie

Leczenie zależy od rodzaju złamania (stabilne, niestabilne). Jeśli doszło do złamania trzonu lub wyrostków kręgu, ale kręgosłup jest ustabilizowany za pomocą więzadeł i torebek stawowych i nie ma zagrożenia uszkodzenia rdzenia kręgowego, operacja nie jest konieczna.

Najpoważniejsze w skutkach jest złamanie kręgosłupa w odcinku szyjnym.

W takim przypadku unieruchamia się kręgosłup za pomocą kołnierza lub gorsetu ortopedycznego. Do stabilnych złamań kręgosłupa zalicza się np. złamania będące wynikiem osteoporozy.

W przypadku złamań, które sprawiają, że kręgosłup nie jest stabilny, wykonuje się operację. Jej celem jest zespolenie złamania i uwolnienie rdzenia kręgowego lub korzeni nerwowych z ucisku odłamów kostnych. Operację w trybie pilnym wykonuje się u pacjentów z objawami częściowego uszkodzenia rdzenia kręgowego oraz widocznym w badaniach obrazowych uciskiem i zwężeniem kanału kręgowego. Po operacji konieczna jest rehabilitacja.

Złamanie kręgosłupa - rehabilitacja

U pacjenta ze złamanym kręgosłupem wykorzystuje się całą gamę zabiegów rehabilitacyjnych. W początkowym okresie stosuje się zabiegi, których celem jest regeneracja i pobudzenie wzrostu kości (pole magnetyczne czy laseroterapia) oraz poprawa ukrwienia i odżywienie tkanek miękkich (lampa solux czy prądy impulsowe małej częstotliwości, masaże). W złagodzeniu bólu można wykorzystać krioterapię.

Kolejnym etapem rehabilitacji, już po zrośnięciu się kości, jest kinezyterapia, czyli wykonywanie ćwiczeń leczniczych - oddechowych, rozciągających i tych, których celem jest wzmocnienie mięśni kręgosłupa. Pomocny jest także kinesiotaping, czyli oklejanie specjalnymi, elastycznymi plastrami, które mają działanie stabilizujące.

Monika Majewska