Złamanie kości udowej - przyczyny, objawy i leczenie

Złamanie kości udowej to głównie problem osób starszych. Na złamanie kości udowej najczęściej narażone są kobiety po 60. roku życia. U nich zwykle dochodzi do złamań bliższego odcinka kości udowej: szyjki i okolicy międzykrętarzowej. Jakie są przyczyny i objawy złamania kości udowej? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Złamanie kości udowej - przyczyny
2. Złamanie kości udowej - objawy
3. Złamanie kości udowej - badania
4. Złamanie kości udowej - leczenie
5. Złamanie kości udowej - postępowanie po operacji

Złamanie kości udowej to złamanie typowe dla osteoporozy Na złamanie kości udowej najbardziej narażone są kobiety po 60. roku życia (według danych zdarza się to co piątej kobiecie po 60-tce). Złamanie kości udowej występuje dwa razy częściej u kobiet.

Złamanie kości udowej - przyczyny

U kobiet po menopauzie przyczyną złamania kości udowej jest upadek, tzw. złamania niskoenergetyczne – upadek z krzesła, z własnej wysokości. Na energię z upadku nakłada się dodatkowo brak  estrogenów, który w ciągu kilku czy kilkunastu lat  może spowodować utratę nawet 30 proc. masy kości. Niedobór estrogenów doprowadza do osteoporozy objawiającej się złamaniem kości, do którego dochodzi nawet przy wydawałoby się błahym upadku, np. z łóżka (jest to tzw. złamanie osteoporotyczne). Mężczyźni są mniej narażeni na złamania, bowiem ubytek masy kości przebiega u nich znacznie wolniej, ale też występują!

Do złamania kości udowej może doprowadzić także niedołężność starcza – osłabiony wzrok, słuch, atrofia mięśni, choroby towarzyszące (np. choroby neurologiczne).

Złamanie kości udowej może być również wynikiem przerzutów nowotworowych z prostaty u mężczyzn, sutka u kobiet i płuc u obu płci.

Zdaniem eksperta

Autor: Łukasz Markiewicz, fizjoterapeuta z Carolina Medical Center

Łukasz Markiewicz, fizjoterapeuta z Carolina Medical Center

Po wyjściu z szpitala pacjent niezależnie od zastosowanej metody leczenia operacyjnego (stabilizacja wewnętrzna złamania lub endoprotezy stawu biodrowego) powinien umieć się poruszać o kulach lub chodziku, znać podstawowe ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe.

W domu pacjenta trzeba zamontować nakładkę na sedes, materac przeciwodleżynowy, zamontować maty andypoślizgowe w łazience, zabezpieczyć brzegi dywanów, żeby przypadkiem nie potknąć się podczas przemieszczania.

Pacjent przez 6 tygodni powinien chłodzić coldpackiem lub lodem miejsce pooperacyjne przez 15 min co 3 godziny. Kiedy leży w łóżku kończyna operowana powinna być ustawiona powyżej linii serca. Powinien także mieć założoną pończochę uciskową (przeciwzakrzepową).

Pacjent może już w pierwszym tygodniu po operacji rozpocząć rehabilitację. Jeżeli stan pacjenta nie pozwala na dotarcie do placówki, może rozpocząć ją w warunkach domowych.Celem rehabilitacji domowej jest usamodzielnienie w aktywnościach dnia codziennego – zmianie pozycji w łóżku, siadaniu z pozycji siedzącej, wstawaniu z łóżka, chodzeniu o kulach, czy ćwiczenia przygotowujące do chodzenia po schodach. Dodatkowo pacjent wykonuje ćwiczenia izomoteryczne mięśni kończyn dolnych, żeby zapobiec zanikom mięśniowym, ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe.

Jeżeli pacjent jest w stanie dotrzeć do placówki rehabilitacyjnej, w pierwszych tygodniach, wykonywane są ćwiczenia bierne, które zwiększają zakres ruchomości w stawie, ćwiczenia izometryczne z pomocą elektrostymulacji mięśniowej, które mają zapobiegać zanikom mięśniowym, drenaż limfatyczny kończyny dolnej, kiedy pacjent ma obrzęk kończyny operowanej.

Podczas wizyty kontrolnej z lekarzem wykonywane jest zdjęcie RTG, na którego podstawie ustalany jest zrost kostny. Jeżeli wszystko goi się standardowo, pacjent zaczyna obciążać do granicy bólu operowana kończynę. Zwiększa się także zakres ruchomości w stawie biodrowym. Wprowadza się ćwiczenia z obciążeniem własnego ciała, następuje reedukacja chodu (na początku o kulach, później bez). Wzmacnia się mięśnie odpowiedzialne za prawidłowy stereotyp chodu.

Złamanie kości udowej - objawy

Jeśli dojdzie do złamania bliższej nasady kości udowej:

• pojawia się silny ból biodra i jego okolicy
• pacjent nie jest w stanie podnieść się z ziemi
• każda próba poruszenia nogą wywołuje dodatkowy silny ból
• uszkodzona noga jest zazwyczaj zgięta w biodrze, a stopa skręcona na zewnątrz

Jeżeli dojdzie do przemieszczenia odłamków, można zaobserwować również nieznaczne „skrócenie” nogi.

Złamanie kości udowej - badania

W przypadku złamania kości udowej wykonuje się badanie RTG kości, a jeśli jego wynik jest niejasny – tomografie komputerową.

Złamanie kości udowej - leczenie

Złamanie szyjki kości udowej jest wyjątkowo niedobrym złamaniem, z niskim potencjałem gojenia i zrostu. U młodszych pacjentów z dobrym stanem biologicznym i niewielkim przemieszczeniem w stawie, w którym nie ma zmian zwyrodnieniowych, podejmuje się próbę zespolenia śrubami i płytami. W przypadku braku zrostu i niepowodzenia leczenia operacyjnego zakłada się sztuczny staw – endoprotezę.

U osób starszych ze znacznym przemieszczeniem odłamów i osteoporozą leczeniem z wyboru jest także endoproteza. Złamania przezkrętarzowe (na odcinku kości pomiędzy szyjką i trzonem) wymagają również szybkiego zaopatrzenia operacyjnego, ale w tej okolicy potencjał zrostu jest dużo większy, dlatego pierwotnie podejmuje się decyzje o nastawieniu złamanych kości i zespoleniu śródszpikowym lub płytkami i śrubami. Ta okolica cechuje się dobrym i szybkim zrostem, dobrze rokuje.

Złamanie kości udowej - postępowanie po operacji

Po operacji pacjenci powinni wstawać z łóżka jak najszybciej, zwykle już następnego dnia po operacji, głównie po to, by zapobiec zakrzepicy żył, odleżynom i zastojowi płucnemu, który może odprowadzić do ciężkich zapaleń płuc, chodzenie rozpoczyna się możliwie jak najwcześniej, początkowo z pomocą chodzika, czasem z zakazem obciążania.

Siadanie i zmiana pozycji w łóżku jest zalecana w ciągu 6 godzin po operacji. Po operacji niezbędna jest rehabilitacja.

Monika Majewska

Konsultacja: Łukasz Luboiński