Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Objawy i leczenie

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), inaczej choroba Bechterewa, to choroba, której objawy początkowo są niecharakterystyczne, w związku z czym jej leczenie są opóźnione. Problem ten dotyczy wielu pacjentów, gdyż zesztywniające zapalenie stawów to druga pod względem częstości występowania (po reumatoidalnym zapaleniu stawów) choroba zapalna stawów.

Spis treści

1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - przyczyny
2. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - objawy
3. Pierwsze sygnały ZZSK
4. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - diagnostyka
5. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - leczenie

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), inaczej choroba Bechterewa, to przewlekły i postępujący proces zapalny, który swoim zasięgiem obejmuje stawy (szczególnie stawy krzyżowo-biodrowe), dyski międzykręgowe i wiązadła kręgosłupa. W tych miejscach szybko dochodzi do odkładania się soli wapnia, następnie do kostnienia, a w konsekwencji do stopniowego usztywniania.

Zesztywniające zapalenie stawów to druga pod względem częstości występowania (po reumatoidalnym zapaleniu stawów) choroba zapalna stawów.

Choroba częściej dotyka mężczyzn niż kobiety i zwykle pojawia się pomiędzy 16. a 30. rokiem życia, choć może wystąpić także u dzieci i starszych osób.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - przyczyny

Etiologia tej przewlekłej, reumatycznej choroby nie jest do końca znana. Uważa się, że kluczową rolę odgrywa czynnik genetyczny. U 90-95 proc. chorych stwierdza się bowiem obecność antygenu HLA-B27.

Ponieważ jednak antygen HLA-B27 ma bowiem blisko 7 proc. populacji, a choruje tylko ok. 1 proc., badacze wskazują również inne możliwe przyczyny ZZSK: immunologiczne (zaburzenie układu odpornościowego) i środowiskowe (zakażenia bakteryjne - zwłaszcza przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych).

Przyczyną stanów zapalnych mogą być także mikrourazy.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - objawy

Początkowe objawy choroby nie są niecharakterystyczne - chory skarży się na postępujące osłabienie i złe samopoczucie. Dopiero później pojawia się tępy ból kręgosłupa, który:

• zlokalizowany jest w okolicy krzyżowo-biodrowej
• promieniuje do pośladków, tylnej powierzchni ud i kolan
• z reguły występuje w nocy, nad ranem
• ustępuje nie przy odpoczynku, a przy wysiłku, np. gimnastyce itp.

W kolejnych etapach rozwoju choroby dochodzi do kostnienia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, piersiowym i/lub szyjnym. Jego usztywnienie pojawia się rano, a ustępuje po ćwiczeniach.

Wraz z rozwojem choroby, stan zapalny obejmuje coraz wyższe partie kręgosłupa, stawy międzykręgowe oraz żebrowo-kręgowe, prowadząc do ich zwyrodnienia. Wówczas chory jest stale przygarbiony (hiperkifoza odcinka piersiowego), jego szyja wysuwa się ku przodowi (hiperlordoza szyjna), a on sam czuje ból i ograniczenie przy ruchach głową.

Następnie dochodzi do postępującego ograniczenia ruchów kończynami dolnymi, a także do usztywnienia i ograniczenia ruchów klatki piersiowej. W wyniku zajęcia przez stan zapalny odcinka szyjnego kręgosłupa, może nawet dojść do uszkodzenia rdzenia i ośrodka oddechowego.

W przebiegu choroby pojawiają się także inne dolegliwości: zapalenie błony naczyniowej oka, białkomocz, niedomykalność zastawki aortalnej, zapalenie aorty wstępującej, a także inne objawy neurologiczne, z zakresu układu oddechowego lub układu pokarmowego.

Na ZZSK, RST i inne chroby reumatyczne cierpi 10 mln Polaków. Nie jest to dolegliwość wyłącznie ludzi w podeszłym wieku.

Pierwsze sygnały ZZSK

Mogą pojawić się na wiele lat przed wystąpieniem objawów typowych dla ZZSK. Pierwszym z nich jest nawracające zapalenie tęczówki, które występuje u 20 proc. chorych. Trzeba je oczywiście leczyć u okulisty, bo może doprowadzić do utraty wzroku, ale należy zasięgnąć porady także u reumatologa.

Drugim sygnałem są nawracające obrzęki i bóle stawów obwodowych (najczęściej kolan). Powinny one skłonić pacjenta do szukania pomocy nie u ortopedy, ale u reumatologa.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - diagnostyka

W celu zdiagnozowania ZZSK, wykonuje się badania obrazowe, m.in. RTG kręgosłupa. Ponadto lekarz zleca badania laboratoryjne: oznaczenie antygenu HLA B27 (markera genetycznego tej choroby) wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP) i morfologię krwi.

Najważniejsze do rozpoznania choroby są jednak objawy kliniczne - zapalny ból kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa. 

Do potwierdzenia choroby, jeżeli nie występują zmiany w badaniach radiologicznych, wykonuje się rezonans magnetyczny. Ta metoda obrazowania pozwala wychwycić zmiany niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim, co umożliwia wczesne rozpoznanie choroby. 

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - leczenie

Celem leczenia ZZSK jest ograniczenie negatywnych dla chorego skutków, czyli zmniejszenie nasilenia objawów i wpływu choroby na jakość życia, oraz spowolnienie jej przebiegu.

Podstawę leczenia farmakologicznego stanowią niesteroidowe leki przeciwzapalne. Łagodzą ból, poranną sztywność kręgosłupa, hamują stan zapalny.

By uniknąć działań niepożądanych, włącza się preparaty osłaniające żołądek i jelita. Dodatkowo stosuje się leki likwidujące napięcie mięśni.

Sprawdź, jak zapobiegać bólom kręgosłupa!  

Zobacz galerię 9 zdjęć

Jeśli terapia środkami przeciwzapalnymi nie daje efektów, chory może się ubiegać o kurację lekami biologicznymi. Szybko poprawiają samopoczucie, a w połączeniu z ćwiczeniami zwiększają ruchomość kręgosłupa we wszystkich jego odcinkach. Ale są drogie (koszt miesięcznej kuracji to 4-5 tys. zł), dlatego też NFZ refunduje je tylko tym chorym, którym klasyczna terapia nie pomaga. Stosuje się je w okresach zaostrzenia choroby.

Ogromną rolę odgrywa także rehabilitacja, a przede wszystkim kinezyterapia, czyli leczenie ruchem. Dobrane przez rehabilitanta ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia wzmacniające i ćwiczenia rozciągające mięśnie spowalniają kostnienie i zmniejszają stan zapalny. Należy je wykonywać codziennie co najmniej przez 30 minut.

Monika Majewska

Jolanta Dyjecińska

Konsultacja: lek. med. Ewa Matyska-Piekarska