Zespół żebra szyjnego: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół żebra szyjnego (zespół Naffzigera) wynika z obecności dodatkowego żebra w okolicy szyi, mniej lub bardziej wykształconego. Jest on szczególnym i najczęstszym przypadkiem tzw. zespołu górnego otworu klatki piersiowej. Zobacz, czym się objawia zespół żebra szyjnego i jak leczyć tę chorobę.

Spis treści

1. Zespół żebra szyjnego: przyczyny
2. Objawy zespołu żebra szyjnego
3. Diagnostyka i leczenie zespołu żebra szyjnego

Zespół żebra szyjnego, inaczej zwany też zespołem Naffzigera, to bardzo rzadki zespół objawów (dotyka ok. 1 proc. populacji), który polega na występowaniu patologicznych objawów neurologicznych i naczyniowych – tętniczych i żylnych – w obrębie kończyn górnych. Te objawy wywołuje ucisk na splot ramienny, tętnicę podobojczykową i pachową oraz żyłę podobojczykową w obszarze ich przebiegu w otworze piersiowym pomiędzy odcinkiem szyjnym kręgosłupa a pachą.

Zespół żebra szyjnego: przyczyny

Zespół żebra szyjnego jest szczególnym przypadkiem zespołu górnego otworu klatki piersiowej (TOS-  thoracic outlet syndrome) - jest przykładem przyczyny wrodzonej TOS. Jest to nietypowa wada rozwojowa polegająca na występowaniu wyrostka kostnego, tzw. dodatkowego żebra, w miejscu, w którym go być nie powinno – w okolicy szyi, a konkretnie przy VII kręgu szyjnym. Może przebiegać np. od szyi do pierwszego żebra. "Nadprogramowe" żebro szyjne może mieć różną długość – może być w pełni wykształcone i łączyć się z pierwszym żebrem tworząc całość kostną, lub szczątkowe. Bywa też twarde (kostne) lub bardziej elastyczne (włókniste).

Zespół żebra szyjnego może mieć też przyczyny nabyte.

Do przyczyn nabytych zespołu górnego otworu klatki piersiowej należą:

• notoryczne utrzymywanie nieprawidłowej postawy ciała, w której obniżona jest obręcz barkowa; powoduje to nadmierne wysunięcie głowy do przodu oraz protrakcję (wysunięcie do góry) łopatki;
• uraz;
• wielokrotne powtarzanie pewnych ruchów z wykorzystaniem nadmiernej siły kończyn górnych, typowe np. dla kulturystów lub osób wykonujących monotonną ciężką pracę (górników) powoduje przerost mięśni obręczy barkowej - mięśnie te mogą uciskać nerwy lub naczynia;
• stres;
• u kobiet – bardzo obfity biust, wszczepienie implantów piersi lub mastektomia;
• sternotomia (rozcięcie mostka w celu uzyskania dostępu do serca podczas operacji kardiochirurgicznej).

Objawy zespołu żebra szyjnego

Żebro szyjne może naciskać na splot ramienny (czyli sieć włókien nerwowych przebiegających od rdzenia kręgowego przez szyję i pachę do ramienia), lub tętnicę podobojczykową, żyłę podobojczykową lub żyłę pachowo-obojczykową. i powodować tym samym objawy neuropatyczne. Ucisk przez nadprogramową kość może wywoływać szereg dolegliwości, takich jak:

• ból szyi, barku, górnej kończyny;
• ból w okolicy, w której występuje dodatkowe żebro;
• parestezje;
• zaniki mięśniowe lub niedowłady mięśni unerwionych przez nerwy wychodzące ze splotu ramiennego;
• niedoczulica;
• trudności w wykonywaniu ruchów kończyną, po stronie której występuje wyrostek kostny;
• obrzęk i sinienie tej kończyny, występujące częściej nocą, rano (pozycja, którą przyjmujemy podczas sny może nasilać objawy);
• zakrzepica w żyłach uciskanych przez żebro;
• tętniaki tętnicy podobojczykowej;
• bóle głowy;
• osłabienie uścisku dłoni, wypadanie przedmiotów z rąk;
• objaw Raynauda - nagłe sinienie kończyn, zwłaszcza w zimie i przy dużej wilgotności powietrza z narastającym bólem palców;
• ból przy podnoszeniu rąk do góry lub odwodzeniu na boki - ból promieniuje wzdłuż przyśrodkowej części ramienia i przedramienia do 4. i 5. palca.

Diagnostyka i leczenie zespołu żebra szyjnego

W przypadku podejrzenia zespołu żebra szyjnego, w pierwszej kolejności lekarz zleci badania diagnostyczne, takie jak: RTG szyi i klatki piersiowej, USG, elektromiografię (badanie czynności elektrycznej mięśni i nerwów obwodowych), flebografię (badanie polegające na uwidocznieniu światła żyły na zdjęciu rentgenowskim po wcześniejszym podaniu kontrastu). Pacjent powinien być zbadany przez ortopedę, neurochirurga, chirurga naczyniowego, ewentualnie przez kardiochirurga i torakochirurga. Leczenie zespołu Naffzigera zasadniczo jest jedno – jest to operacja chirurgiczna polegająca na usunięciu struktur uciskających naczynia i nerwy z dostępu przezpachowego lub nadobojczykowego. Zależy ona jednak od wielkości nieprawidłowego wyrostka. Jeśli jest duży, często trzeba go usunąć wraz z pierwszym żebrem. Jeśli dodatkowe żebro jest krótkie i nie wykształcone, można ograniczyć się do fizjoterapii i zabiegów rehabilitacyjnych. Mają one na celu uniesienie obręczy barkowej.