Wrodzona łamliwość kości - objawy, rodzaj i leczenie. Jak rozpoznać?

Objawy wrodzonej łamliwości kości to dysfunkcje układ kostno-stawowego, naczyniowego, narządu wzroku, słuchu, nerwowego oraz narządu żucia. Przyczyną choroby jest bowiem zaburzenie tworzenia kolagenu typu I, który jest składnikiem budulcowym skóry, kości, zębów, ścięgien i ścian naczyń krwionośnych. Sprawdź, jak rozpoznać objawy wrodzonej łamliwości kości.

Spis treści

1. Wrodzona łamliwość kości - typy choroby
2. Wrodzona łamliwość kości - objawy
3. Wrodzona łamliwość kości - przyczyny
4. Wrodzona łamliwość kości - dziedziczenie
5. Wrodzona łamliwość kości - diagnostyka
6. Wrodzona łamliwość kości - rehabilitacja
7. Wrodzona łamliwość kości - leczenie
8. Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ I
9. Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ II
10. Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ III
11. Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ IV
12. Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ V, VI i VII

Wrodzona łamliwość kości (osteogenesis imperfecta hereditaria, w skrócie OI) to uwarunkowana genetycznie choroba tkanki łącznej. Jej przyczyną są ilościowe i/lub jakościowe zaburzenia produkcji kolagenu typu I - białka budulcowego zębów, twardówki, tkanki łącznej skóry, kości, ścięgien, więzadeł i ścian naczyń krwionośnych. Proces ten prowadzi do nieprawidłowości w budowie układu kostno-stawowego, naczyniowego, narządu wzroku, słuchu i żucia, a w konsekwencji do ich dysfunkcji.

Wrodzona łamliwość kości jest chorobą rzadką, a częstotliwość jej występowania ocenia się 1 na 10 000-30 000 przypadków.

Wrodzona łamliwość kości - typy choroby

• typ I - najczęstsza (około 60 proc. przypadków) i najłagodniejsza postać choroby;
• typ II - najcięższa postać choroby. Często jest przyczyną poronienia lub obumarcia płodu;
• typ III - objawy podobne jak w typie I, jednak znacznie cięższy przebieg;
• typ IV - cechuje  się największym zróżnicowaniem i obejmuje wszystkie przypadki, które nie odpowiadają typom I,II lub III.

Najnowsze opracowania wyróżniają jeszcze 3 inne typy wrodzonej łamliwości kości: V, VI i VII.

Wrodzona łamliwość kości - objawy

Objawy wrodzonej łamliwości są dość zróżnicowane i zależą od typu choroby. Jednak w każdym przypadku obejmują:

• układ kostno-stawowy - łamliwość kości (głównie kości długich oraz małych kości dłoni i stóp), do której dochodzi nie tylko podczas ruchu, lecz także podczas spoczynku, np. w czasie snu. Ponadto diagnozuje się nadmierną rozciągliwość więzadeł, uogólnione osłabienie mięśni, deformacje kręgosłupa i klatki piersiowej, a także osteoporozę;
• układ naczyniowy - stwierdza się nadmierną kruchość naczyń krwionośnych z objawami wybroczyn na skórze;
• układ nerwowy - bóle głowy promieniujące do szyi lub potylicy, neuralgia nerwu trójdzielnego;
• narząd wzroku - obserwuje się niebieskie zabarwienie twardówek;
• narząd słuchu - zaburzenia słuchu;
• narząd żucia - zaburzenia rozwoju zębiny (tzw. dentinogenesis imperfecta). Wówczas zęby są przebarwione (najczęściej niebieskoszare albo żółtobrązowe) i przezroczyste;
• skórę - jest cienka, podatna na wylewy i blizny oraz do powstawania przepuklin.

Wrodzona łamliwość kości - przyczyny

Przyczyną wrodzonej łamliwości kości typu od I do IV są mutacje w genach kolagenu typu I, które prowadzą do ilościowego i jakościowego zaburzenia jego produkcji. Zanim kolagen przyjmie swoją ostateczną formę, przechodzi przez kilka etapów rozwoju. Zaburzenie któregokolwiek z nich prowadzi do zaburzeń w budowie i funkcjonowania kolagenu, a co za tym idzie - do nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu różnych układów.

Natomiast typy od V do VII to postacie choroby uwarunkowane mutacjami w innych genach lub o nieznanej etiologii.

Wrodzona łamliwość kości - dziedziczenie

Typ I oraz V i VI choroby jest dziedziczony autosomalnie dominująco. Oznacza to, że wystarczy odziedziczyć tylko jedną kopię wadliwego genu, by pojawiły się objawy choroby. Dzieje się tak, ponieważ zmieniona kopia genu dominuje lub staje się ważniejsza niż prawidłowo działająca kopia. Autosomalnie dominująco jest dziedziczona także IV postać choroby, jednak jest to tzw. dziedziczenie ze zmienną penetracją genu (u członków rodziny posiadających ten sam patologiczny gen objawy choroby mogą ujawniać się w różnym stopniu). Jest to zjawisko, które utrudnia określenie tzw. ryzyka genetycznego.

Typ II, III i VII wrodzonej łamliwości kości jest dziedziczony autosomalnie recesywnie, co oznacza, że należy odziedziczyć wadliwe kopie genów od obojga rodziców, by pojawiły się objawy choroby. Dodatkowo typ II choroby może być nową, spontaniczną mutacją autosomalnie dominującą, czyli pojawić się u dziecka rodziców, którzy są zdrowi i nie posiadają wadliwych genów.

Wrodzona łamliwość kości - diagnostyka

Wrodzona łamliwość kości może być wykryta już w czasie ciąży, podczas badania ultrasonograficznego. Po 13. tygodniu ciąży można wykonać badanie na obecność markerów genetycznych oraz pobrać kosmówkę, by ocenić budowę kolagenu. Po narodzinach dziecka chorobę diagnozuje się na podstawie badania biochemicznego kolagenu oraz badań genetycznych.

Warto wiedzieć: Badania prenatalne: na czym polegają i kiedy je wykonać?

Wrodzona łamliwość kości - rehabilitacja

Podstawę leczenia stanowi rehabilitacja, której celem jest przeciwdziałanie częstym złamaniom, prowadzącym do znacznych deformacji kości. Składają się na nią ćwiczenia usprawniające, poprawiające siłę mięśni, korygujące postawę i uczące zachować równowagę, a także masaże. Lubianą przez dzieci formą rehabilitacji są zwłaszcza ćwiczenia w wodzie i hydromasaże.

Wrodzona łamliwość kości - leczenie

Leczenie wrodzonej łamliwości kości może być różne. Wyróżniamy m. in. leczenie chirurgiczne, farmakologiczne, a także terapię genową czy komórkami macierzystymi.

Wrodzona łamliwość kości - leczenie chirurgiczne

Chirurgiczna korekcja deformacji układu kostnego odbywa się m.in. przy pomocy metalowych drutów czy prętów, które stanowią podporę dla wadliwie zbudowanych kości. U małych dzieci można zastosować także pręty teleskopowe, wzrastające wraz z ich rozwojem.

Wrodzona łamliwość kości - leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne polega przede wszystkim na podawaniu pacjentom bisfosfonianów. Są to leki, które wiążąc się w kościach, poprawiają ich mineralizację oraz hamują działanie komórek odpowiedzialnych za deformację kości, a co za tym idzie - zmniejszają częstość złamań. Terapia bisfosfonianami ma jednak skutki uboczne, do których należą zahamowanie obrotu masy kostnej oraz gorsza przebudowa tkanki kostnej, związana z zaburzeniami gojenia się mikrouszkodzeń i złamań. Ponadto w farmakoterapii stosuje się hormony płciowe, sole magnezu, witaminę C, witaminę D3, sole wapnia i kalcytoninę łososiową.

Wrodzona łamliwość kości - terapia komórkami macierzystymi

Komórki macierzyste mogą dawać początek różnym rodzajom tkanek, np. kościom, chrząstce, tkance tłuszczowej, mięśniom, ścięgnom. W przypadku wrodzonej łamliwości kości terapia komórkowa zakłada przeszczep komórek macierzystych ze szpiku zdrowego dawcy, które mogą się przekształcić w osteoblasty (komórki tworzące kości) lub są zdolne zastąpić wadliwe osteoblasty biorcy prawidłowymi komórkami macierzystymi dawcy.

Wrodzona łamliwość kości - terapia genowa

Celem terapii genowej jest zamiana wadliwego genu kolagenu na gen działający prawidłowo. Jednak badania nad tą metodą wciąż trwają.

Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ I

Typ I wrodzonej łamliwości kości to najczęstszy i najłagodniejszy typ choroby, który charakteryzuje:

• prawidłowy wzrost;
• niewielka liczba złamań (ok. 10-15), przy czym pierwsze złamania pojawiają się dość późno;
• złamania goją się prawidłowo (chociaż u około 15 proc pojawiają się deformacje);
• wiotkość wiązadeł;
• nieprawidłowa budowa kończyn dolnych: wykrzywianie kończyn dolnych, koślawość kolan, szpotawość śródstopia;
• kifoskolioza (skrzywienie kręgosłupa ku tyłowi i w bok) u dorosłych;
• niebieska twardówka;
• wczesny niedosłuch przewodzeniowy.

Wyróżniono dwa podtypy: IA, w którym zęby mają prawidłową budowę oraz IB, w którym stwierdza się cechy dentinogenesis imperfecta. nie stwierdza się zaawansowanej osteoporozy. Ten typ wrodzonej łamliwości kości nie wpływa zasadniczo na długość życia. Spontaniczną poprawę stanu chorego obserwuje się w okresie dojrzewania.

Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ II

Typ II wrodzonej łamliwości kości jest najcięższą postacią choroby. Często doprowadza do poronienia lub obumarcia płodu. Jeśli jednak dojdzie do urodzenia dziecka, stwierdza się:

• bardzo dużą liczbę złamań, która jest rudna do określenia (występują one już w trakcie życia płodowego lub krótko po narodzinach);
• miękkie kości sklepienia czaszki;
• trójkątną twarz;
• wąską klatkę piersiową;
• krótkie, zdeformowane kończyny;

Do śmierci dziecka, w wyniku komplikacji krążeniowo-oddechowych, dochodzi zwykle w ciągu roku po narodzinach.

Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ III

• bardzo niski wzrost (niekiedy stwierdza się karłowatość);
• bardzo duża liczba złamań (ok. 100, a nawet więcej). Może do nich dojść już w życiu płodowym. Z kolei po narodzinach pojawiają się zawsze w pierwszym roku życia;
• deformacje kręgosłupa (najczęściej boczne skrzywienie), spowodowane przez liczne złamania i pęknięcia kręgów;
• postępująca osteopenia, pogłębiające się deformacje kośćca;
• duże osłabienie siły mięśniowej. Chory nie może chodzić, jeździ na wózku lub leży w łóżku;
• zaburzenia rozwoju zębów;
• niebieskie twardówki z tendencją do jaśnienia.

W tym typie choroby nie diagnozuje się zaburzeń słuchu. Długość i jakość życia jest ściśle związana przebiegiem choroby, a największa śmiertelność występuje przed 10 rokiem życia.

Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ IV

Typ IV wrodzonej łamliwości kości charakteryzuje zmienność przebiegu, dotycząca częstości złamań, wieku wystąpienia pierwszych objawów, nasilenia deformacji kostnych niezależnych od złamań. Charakterystyczny jest tylko niski wzrost. Ponadto twardówka jest normalna lub niebieska przy urodzeniu z tendencją do jaśnienia. Rzadko diagnozuje się niedosłuch przewodzeniowy.

Wrodzona łamliwość kości - objawy. Typ V, VI i VII

Dla typu V charakterystyczne jest przerastanie kostniny w miejscu złamania. Z kolei objawy typu VI są podobne jak w typie IV. Za to typ VII objawia się osteopenią (to stan, w którym mineralna gęstość kości jest niższa niż normalnie), niebieską twardówką oraz częstymi deformacjami i złamaniami we wczesnym okresie życia.

Monika Majewska