Uraz stawu kolanowego - pomoże nowoczesny zabieg chirurgiczny

Zmiany w stawach  kolanowych najczęściej prowokowane są przez schorzenia reumatyczne, endokrynologiczne (np. choroby tarczycy), metaboliczne, zakaźne. Zmiany zapalne błony maziowej spowodowane zakażeniem chlamydiami, boreliozą lub innymi bakteriami czy wirusami zwykle prowadzą do uszkodzenia chrząstki stawowej, a w konsekwencji do zwyrodnienia stawów. Zmiany zwyrodnieniowe to najczęstsze przyczyny bólu kolana u osób starszych, u młodych ból kolan powstaje w wyniku urazów. W obu tych przypadkach medycyna potrafi zdziałać cuda.

Przy niewielkich zmianach zwyrodnieniowych pomogą dobrze dobrane ćwiczenia mięśni, zabiegi fizykoterapeutyczne, które zwiększają zakres ruchu w stawie, zmniejszają stan zapalny i poprawiają ukrwienie tkanek. Korzystne jest też regularne zażywanie preparatów, które powstrzymują proces zwyrodnieniowy, np. zawierających siarczan glukozaminy i chondroityny. Ale uwaga: preparaty te nie regenerują chrząstki stawowej, a jedynie opóźniają postęp zmian. Lekarz może zalecić wiskosuplementację, czyli terapię, której celem jest poprawienie jakości płynu stawowego. Podaje się wtedy preparaty z kwasem hialuronowym – działa on przeciwzapalnie i nawilżająco na chrząstkę stawową, zmniejsza tarcie w stawie, dzięki czemu hamuje proces zwyrodnieniowy. Preparat podaje się w postaci zastrzyku do stawu kolanowego. Efekty zwykle widać po 4–12 tygodniach, a poprawa sprawności stawu utrzymuje się przez rok.

Staw kolanowy chroni zdrowa chrząstka stawowa

Najlepszym zabezpieczeniem stawów jest zdrowa chrząstka stawowa, która chroni kości. Gdy zostanie uszkodzona podczas urazu, zetrze się w wyniku dużego nacisku (u osób z nadwagą) lub po prostu zużyje, odczują to kości stawu. Niewielkie uszkodzenia chrząstki można próbować naprawić. Zabieg polega na nawierceniu maleńkich otworów w kości znajdującej się pod zniszczoną chrząstką W procesie gojenia tworzy się blizna, która z powodzeniem zastępuje zniszczoną chrząstkę. Blizna kształtuje się przez 6–12 miesięcy.

Jeżeli metoda nawiercania zawiedzie lub gdy uszkodzenie chrząstki jest rozległe, można zastosować przeszczep chondrocytów. Wtedy od pacjenta pobiera się fragment chrząstki stawowej o wielkości dwóch łebków zapałki. Następnie w specjalnych warunkach laboratoryjnych są one namnażane. Gdy uzyska się odpowiednią ilość komórek, przenosi się je na biomateriał kolagenowy. Tak przygotowaną chrząstkę wszczepia się do kolana. Tu komórki dalej się namnażają i z czasem całkowicie wypełniają ubytek chrząstki. Skuteczność tej metody ocenia się na ponad 90 proc. Ale na odbudowanie dojrzałej chrząstki potrzeba sporo czasu. Dzieje się tak dlatego, że przygotowane do laboratoryjnego namnażania komórki chrząstki stawowej muszą się cofnąć w rozwoju, stać się jakby komórkowymi noworodkami. Wszczepiana chrząstka ma konsystencję żelu, czyli jest w takiej postaci, jaka występuje w stawach noworodków. Aby chrząstka dorosła i stwardniała, potrzeba ok. 12 miesięcy. To nie skazuje chorych na bezruch, ale do pełnej aktywności można wrócić po roku. Zabiegi przeszczepiania chrząstki nie są refundowane. Od niedawna możliwe jest również (w Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie) wykonanie pobrania, wyodrębnienia i przeszczepu chondrocytów w trakcie jednej operacji.

Staw kolanowy - niebezpieczne uszkodzenia łąkotki

W każdym kolanie są dwie łąkotki – elastyczne chrząstki w kształcie podkowy. Działają one jak amortyzatory. Pochłaniają siłę, która działa na staw. A jest ona niemała: podczas chodzenia w kolanie powstaje nacisk równy ośmiokrotności naszej wagi. O znaczeniu łąkotek niech świadczy fakt, że pochłaniają one 40 proc. obciążenia, jakie powstaje w kolanie podczas stania, i aż 75 proc., gdy idziemy po schodach. Jeżeli łąkotka jest uszkodzona, siła nacisku działa bezpośrednio na kości i prowadzi do szybszego zniszczenia chrząstki stawowej. Uszkodzenie łąkotki to najczęstszy uraz kolana. Zwykle objawia się silnym bólem albo – w przypadku oderwania się i przemieszczenia fragmentu chrząstki – zablokowaniem stawu. Do uszkodzenia dochodzi zazwyczaj po gwałtownym skręcie kolana, rzadziej po nagłym wyprostowaniu lub zgięciu nogi.

Staw kolanowy leczony komórkami macierzystymi

W czasie urazu kolana łąkotka może pęknąć lub się rozerwać. Wtedy najlepszym sposobem jej naprawy jest artroskopowe zszycie poszczególnych fragmentów. Nowatorskie operacje polegają na naszyciu łatki z kolagenu wokół pękniętej łąkotki. Kolagen jest nasączony komórkami macierzystymi pobranymi w trakcie zabiegu od pacjenta. Zabieg trwa krótko i wykonywany jest przy użyciu endoskopu, dzięki czemu chorzy szybko wracają do sprawności. Przeprowadzanie takich operacji to wyraz zrozumienia roli, jaką w stawie kolanowym pełni łąkotka. W latach 80. ubiegłego wieku uważano, że jest ona zbędnym elementem kolana i można ją usunąć, jeśli jest pęknięta. Okazało się jednak, że brak łąkotki lub jej uszkodzenie szybko prowadzi do zwyrodnienia stawu, nawet jeśli usunięto tylko 10 proc. jej masy. Jeżeli uraz był długo nieleczony lub łąkotka jest całkowicie zniszczona, można jej fragment lub też całą zastąpić implantem z biomateriału. Implant to rodzaj piankowej konstrukcji, w którą wnikają komórki. Z czasem konstrukcja ta przerasta tkanką pacjenta, a sam implant po kilku latach się rozpuszcza. Wtedy już w jego miejscu istnieje nowa, własna łąkotka. Implant wsuwany jest do stawu przez artroskop – urządzenie, które przez niewielkie nacięcia w skórze pozwala zajrzeć do wnętrza stawu i wprowadzić tam mikronarzędzia. Wszczepiony fragment musi być dopasowany do rozmiaru ubytku w naturalnej łąkotce i umocowany specjalnymi szwami, aby pozostał we właściwym miejscu. W ciągu kilkunastu godzin od operacji do implantu przecieka krew ze stawu kolanowego, a wraz z nią komórki wielopotencjalne, które potrafią zmienić się w komórki tworzące łąkotkę stawową. Po operacji pacjent może szybko rozpocząć rehabilitację. Najnowsze rodzaje implantu można łączyć
z innymi technikami operacyjnymi, np. zmianą ustawienia osi kolana czy rekonstrukcją więzadeł. Po wstawieniu implantu znika ból. Ale o wiele większą korzyścią jest to, że hamuje się postęp choroby zwyrodnieniowej. Zabieg wykonuje się u pacjentów młodych i w średnim wieku. U młodych ludzi można go uznać za złoty standard. Zabieg chroni przed wstawieniem endoprotezy stawu kolanowego. Przez 4–8 tygodni po operacji należy korzystać z kul, aby odciążać staw, ale trzeba ćwiczyć, by rehabilitacja stawu przebiegała prawidłowo.

Staw kolanowy - gdy naderwane zostanie ścięgno

Stabilność kolanom zapewnia system kilkunastu ścięgien, czyli więzadeł (najważniejsze z nich to więzadło krzyżowe przednie i tylne, poboczne piszczelowe i strzałkowe). Można je porównać do mało elastycznej taśmy, która łączy kość z kością. Jednak rola więzadeł polega nie tylko na mechanicznej stabilizacji kolana. Coraz częściej problem niestabilności stawu uznaje się za chorobę neurologiczną. Więzadła pełnią kluczową rolę we właściwej propriocepcji, czyli czuciu wewnętrznym stawu. Informują one ośrodkowy układ nerwowy o tym, jak ułożone jest kolano, po jakim podłożu stąpamy i jak szybko się poruszamy. Przepływ tych informacji odbywa się bez naszej świadomości, dzięki temu jadąc na rowerze, możemy podziwiać widoki, zamiast koncentrować się na napinaniu jednych mięśni i rozluźnianiu innych. Kolano pozbawione więzadła traci możliwość komunikacji z mózgiem i zaczyna „uciekać”, zamiast wykonywać skoordynowane ruchy. Mała elastyczność więzadeł sprawia, że często ulegają one uszkodzeniu. Wystarczy gwałtowne skręcenie tułowia przy lekko ugiętych kolanach, niezbyt silne uderzenie, aby doszło do poważnej kontuzji. Najbardziej narażone na urazy jest więzadło krzyżowe. Jego rekonstrukcja jest niezwykle ważna dla prawidłowego funkcjonowania stawu i precyzji wykonywanych ruchów. Chodzi o odzyskanie stabilności kolana i o przywrócenie przepływu informacji między stawem kolanowym a mózgiem, gdyż więzadło jest „okiem”, które informuje mózg o ułożeniu stawu. Bez operacji zerwanego więzadła nie da się naprawić.

Staw kolanowy - rekonstrukcja więzadła

Zabieg polega na wstawieniu w miejsce uszkodzonego więzadła fragmentu ścięgna pobranego od pacjenta (w niektórych klinikach wstawia się więzadła syntetyczne, ale nie są one jeszcze doskonałe i nie u każdego pacjenta można je stosować). Operacja jest skomplikowana i wymaga wielkiej precyzji, ponieważ więzadło krzyżowe ma zaledwie 2–3 cm długości. Zabieg wykonuje się przy użyciu artroskopu. W czasie operacji nawierca się kość udową i piszczelową, a następnie w powstałe otwory wprowadza się ścięgno. Gdy jest ono na właściwym miejscu, zostaje umocowane najpierw do kości udowej, a po odpowiednim naprężeniu – do kości piszczelowej. Użyte podczas zabiegu śruby po ok. 3 latach rozkładają się w organizmie, nie czyniąc mu szkody. Rehabilitacja trwa ok. 2 miesięcy, ale o całkowitej regeneracji kolana można mówić po pół roku. Ten wysiłek się opłaca, bo potem można wrócić nawet do wyczynowego uprawiania sportu.

Anna Jarosz

Konsultacja: Konrad Słynarski