Stawy i kręgosłup: dlaczego się starzeją i zużywają

Ból stawów do niedawna uznawano za przypadłość ludzi starszych. Dziś na ból kręgosłupa, kolana czy biodra coraz częściej skarżą się ludzie młodzi, a zmiany zwyrodnieniowe stawów pojawiają się już po 20.–30. roku życia. Problemy są najczęściej następstwem zużywania się stawów albo jednej z wielu chorób o podłożu reumatoidalnym.

Stawy pracują cokolwiek robisz, siedzisz czy stoisz. Są do tego stworzone. Jednak, podobnie jak cały organizm, i one podlegają procesowi starzenia.

Stawy starzeją się i zużywają

Ale tempo, w jakim się starzeją, w dużym stopniu zależy od nas samych. Niestety, coraz częściej nieświadomie te procesy przyspieszamy. Zdaniem lekarzy, to głównie złym nawykom zawdzięczamy kiepski stan stawów i kręgosłupa, a także dolegliwości, które uprzykrzają nam życie. Problemy ze stawami 3 razy częściej mają kobiety niż mężczyźni. Prawdopodobnie pewną rolę odgrywa tu gospodarka hormonalna, która w okresie przekwitania u pań przebiega bardziej burzliwie niż u panów, powodując większe zmiany w organizmie, oraz brak męskiego testosteronu, zwiększającego odporność tkanki łącznej na zużycie. Ponadto kobiety bardziej nadwerężają stawy, a gdy już pojawią się dolegliwości, zwykle je lekceważą. To prowadzi do przedwczesnego zniszczenia gładkiej chrząstki pokrywającej stawy i rozwoju zwyrodnień.

Chrząstka stawowa z wiekiem staje się cieńsza

Więc nie chroni już kości przed uciskiem. Organizm próbuje ją regenerować, jednak proces uszkodzenia stale postępuje. Po latach może dojść do jej całkowitego zaniku, wówczas pozbawione osłony kości ocierają się o siebie, co wywołuje ból. Organizm, broniąc się przed nadmiernym tarciem, tworzy wyrośla chrzęstne i kostne (osteofity), które zniekształcają staw, ograniczają jego ruch i powodują ból podczas poruszania. Zmniejsza się też produkcja i pogarsza jakość mazi, która powleka powierzchnie stawów, chroniąc je przed zniszczeniem oraz umożliwiając swobodę ruchów. Torebka stawowa i więzadła grubieją, staja się mniej elastyczne i przestają pełnić funkcje ochronną dla stawów. Dochodzi do niesymetrycznych napięć mięśniowych oraz obciążania stawów w nieprawidłowej osi. W stawach i pobliskich tkankach (więzadłach, torebkach stawowych, mięśniach) mogą powstać odczyny zapalne połączone z obrzękiem i wysiękiem w stawie. Zmiany zwyrodnieniowe najczęściej obejmują stawy najbardziej obciążane: szyjny i lędźwiowy odcinek kręgosłupa, kolana, biodra, stopy.

Zobacz galerię 9 zdjęć

Ćwiczenia i dieta dobre na kręgosłup, stawy i mięśnie

Wśród czynników przyspieszających zmiany zwyrodnieniowe na pierwszym miejscu jest brak ruchu. Rozwój cywilizacji z jednej strony, a nawał obowiązków z drugiej sprawiły, że większość z nas przez cały dzień siedzi przy biurku, a po pracy na miękkiej kanapie. Skutek jest taki, że mięśnie systematycznie tracą elastyczność i słabną. Dochodzi do nadmiernego obciążenia stawów, a to prowadzi stopniowo do różnych deformacji. Dzieje się tak, gdyż chrząstka nie ma naczyń krwionośnych i jak gąbka wchłania z mazi składniki odżywcze. Proces jest możliwy tylko wtedy, kiedy się ruszamy. Chrząstka stale i nadmiernie uciskana traci zdolność zasysania substancji odżywczych, a w konsekwencji zdolność do regenerowania się i nawilżania.
Każdy dodatkowy kilogram to dla stawów zbędny balast. Do nadwagi nie potrafią przystosować się kręgi ani dyski, więc z czasem ulegają zniekształceniom. Gdy tłuszcz odłoży się na brzuchu, najbardziej obciąża lędźwiowy odcinek kręgosłupa, stawy kolanowe i biodrowe. Stawom nie służy podnoszenie na prostych nogach ciężarów, noszenie torby na ramieniu, długotrwałe pochylanie się, siedzenie przy komputerze, niektóre sporty uprawiane intensywnie (jazda na nartach, ćwiczenie w siłowni).

Wady postawy wrogiem stawów i kręgosłupa!

Wrogiem stawów są wrodzone lub nabyte wady postawy i wrodzone wady stawów, np. biodrowego. Stoimy, chodzimy, siedzimy niedbale: głowa spuszczona, wypięty brzuch, zgarbione plecy, pochylone ramię. Siadamy na podwiniętej nodze, wyginamy plecy w pałąk, pochylając się nad książką. Tymczasem każde ułożenie ciała, które wymusza zmianę naturalnych krzywizn kręgosłupa, pociąga za sobą zaburzenie pracy mięśni. A to prowadzi do wad postawy, uszkodzeń stawów i dysków. 
Stawom szkodzi przewlekły stres. Pod wpływem adrenaliny dochodzi do długotrwałego napięcia i przeciążenia mięśni. Prowadzi to do chronicznego bólu i trwałych zmian zwyrodnieniowych. Dotyczy to głównie kręgosłupa. Choroba jest skutkiem tzw. postawy pesymisty, coraz częściej obserwowanej u młodzieży: pochylona głowa, zwisające ramiona, powłóczenie nogami. 
Destrukcja stawów może być wynikiem zażywania leków hormonalnych oraz niektórych chorób ogólnoustrojowych, np. cukrzycy, niedoczynności tarczycy. Wskutek zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej dochodzi do wypłukiwania minerałów, stąd gorsze odżywianie stawów, albo magazynowania różnych substancji w nieodpowiednich miejscach. Np. w dnie moczanowej w tkankach okołostawowych odkładają się kryształy moczanu sodu, co prowadzi do rozwoju zapalenia i uszkodzenia chrząstki.

miesięcznik "Zdrowie"