Skolioza - przyczyny, objawy i leczenie

Skolioza - potocznie mylnie określana jako boczne skrzywienie kręgosłupa - to najczęściej występująca wada postawy u dzieci. Do jej powstania przyczyniają się najczęściej brak ruchu oraz nieprawidłowa postawa przyjmowana przez dziecko podczas siedzenia. Skoliozy nie należy lekceważyć, ponieważ może ona doprowadzić do groźnych powikłań, m.in. niewydolności krążenia. Jakie są przyczyny i objawy skoliozy? Na czym polega jej leczenie? Kiedy konieczna jest operacja?

Spis treści

1. Skolioza - objawy
2. Skolioza - przyczyny i czynniki ryzyka
3. Skolioza - diagnoza
4. Skolioza (boczne skrzywienie kręgosłupa) - leczenie

Skolioza jest potocznie mylnie określana jako boczne skrzywienie kręgosłupa (w prawą lub lewą stronę). W rzeczywistości skolioza to skrzywienie  trójpłaszczyznowe - w płaszczyźnie:

• czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa)
• strzałkowej (tzw. ordoskolioza albo  kifoskolioza)
• poprzecznej

Zamiast naturalnej, delikatnie łukowatej formy, kręgosłup przybiera postać litery S. Skolioza najczęściej obejmuje piersiowy odcinek kręgosłupa (górną część pleców) lub rozwija się pomiędzy odcinkiem piersiowym a lędźwiowym (środkowa część pleców). Rzadko pojawia się tylko w odcinku lędźwiowym.

Skoliozę częściej rozpoznaje się u dzieci, niż u dorosłych. Boczne skrzywienie kręgosłupa może się ujawnić w różnym okresie ich rozwoju. W zależności od wieku dziecka można rozróżnić skoliozy:

• wczesnodziecięce (do 3. roku życia);
• dziecięce (pomiędzy 3. a 10. rokiem życia);
• młodzieńcze (nabyte w okresie dojrzewania);

Skolioza często nasila się w okresie dojrzewania, czyli w czasie intensywnego wzrostu. Wówczas mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa.

Skolioza - objawy

Nadmierne wygięcie kręgosłupa w jednym z jego odcinków przyczynia się do zaburzenia równowagi tułowia i przesuwa środek ciężkości ciała. Wówczas:

• łopatki są wystające
• pojawia się garb z jednej strony pleców (tzw. garb żebrowy) - jest on wynikiem wypchnięcia przez kręgi żeber
• ramiona i biodra są na nierównej wysokości
• wcięcie w talii z jednej strony jest o wiele wyraźniejsze niż z drugiej strony
• jedna noga jest krótsza, a druga dłuższa (przy zaawansowanej skoliozie)

Skolioza, jeśli jest zaawansowana, może dawać niebezpieczne powikłania. Może ograniczyć wydolność fizyczną chorego, a także być przyczyną zwyrodnień i zaburzeń neurologicznych.

Może również doprowadzić do zniekształcenia klatki piersiowej. Wówczas może dojść do nacisku na narządy wewnętrzne, w tym płuca i serce, a dalej do niewydolności krążenia i niewydolność oddychania.

Czytaj też: Lordoza i Kifoza

Skolioza - przyczyny i czynniki ryzyka

Skolioza może być wrodzoną wadą kręgosłupa (m.in. krąg klinowy, zrosty żeber, zespół Sprengla). Stanowi ona około 2/3 wszystkich przypadków wad wrodzonych kręgosłupa i często współwystępuje z  innymi wadami, np. wrodzonymi wadami układu moczowo-płciowego czy wrodzonymi wadami serca.

Skolioza nabyta może być spowodowana:

• różnicą długości kończyn
• przepukliną krążka międzykręgowego
• guzami kości

Boczne skrzywienie kręgosłupa może wystąpić również u chorych na dystrofię mięśniową lub porażenie mózgowe. Wówczas jest wynikiem niedostatecznego rozwoju mięśni z powodu zmian neurologicznych.

Skolioza może się pojawić także po chorobach opłucnej i operacjach na klatce piersiowej wykonywanych w okresie wzrastania (tzw. skoliozy torakogenne).

Jednak u dzieci najczęściej diagnozuje się skoliozę idiopatyczną (ok. 85 proc. przypadków), której przyczyny nie są znane. Jej rozwojowi sprzyjają brak ruchu oraz nieprawidłowa postawa przyjmowana podczas siedzenia.

Z kolei skolioza u dorosłych może się pojawić na skutek zwyrodnienia stawów międzykręgowych. Skolioza zwyrodnieniowa u dorosłych wynika najczęściej z pogarszającego się stanu kręgosłupa, zazwyczaj po 40. roku życia. Szczególnie niebezpieczna jest wtedy, gdy współistnieje z osteoporozą, ponieważ doprowadza do całkowitego osłabienia kręgosłupa.

Czytaj też: Ćwiczenia na plecy - 10 ćwiczeń wzmacniających mięśnie grzbietu

Skolioza - diagnoza

Skoliozę u dziecka można rozpoznać samemu. Wystarczy poprosić dziecko, by zdjęło koszulkę, stanęło prosto i zrobiło skłon do przodu, dotykając palcami rąk podłogi. Plecy dziecka po obu stornach kręgosłupa powinny być jednakowo wysklepione.

Gdy dziecko wyprostuje się, należy zwrócić uwagę na ramiona. Jeśli nie znajdują się one na jednej wysokości, a dodatkowo łopatka wystaje, biodro jest wysunięte, a talia jest bardziej wcięta z jednej strony, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. On również przeprowadza badanie fizykalne.

Jednak ostateczne rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa (choć możliwe są także inne techniki obrazowania, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny).

Czytaj też: Najczęstsze choroby kręgosłupa

Zdaniem eksperta

Milena Kowalczyk, fizjoterapeutka i trener przygotowania motorycznego z Carolina Medical Center

Skolioza to boczne wygięcie kręgosłupa, któremu towarzyszy rotacja kręgów. Zlekceważona może skutkować groźnymi powikłaniami, nie tylko wizualnymi, ale skutkuje zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, bólem, a także ograniczeniami ruchomości. Wtórnie może przyczyniać się do zmian w układzie oddechowym i krążenia.

Kąt wygięcia kręgosłupa jest mierzony w skali Cobba. Z postawą skoliotyczną mamy do czynienia w przypadku przekroczenia kąta wg Cobba powyżej 10 stopni. Skolioza zmienia się wraz ze wzrostem oraz wiekiem i jest procesem dynamicznym. Może pogłębiać się nawet przez całe życie, jednak największe osiągnięcia terapeutyczne można uzyskać do 18-20 życia, przed osiągnięciem dojrzałości kostnej.

Charakterystyczne dla skoliozy jest m.in: zmniejszenie fizjologicznej krzywizny w odcinku piersiowym, rotacje kręgów, garb żebrowy, asymetria łopatek oraz trójkątów talii, ustawienie skręcone/skośne miednicy.

Najważniejsze u osoby z postawą skoliotyczną, której kąt wg Cobba wynosi do 25 stopni będzie m.in: przyjmowanie pozycji hiperkorekcyjnych, rozciąganie grup mięśniowo-powięziowych oraz mięśniowych, które są nadmiernie napięte, wykonywanie ćwiczeń wzmacniających asymetrycznych, a także nauka przyjmowanie prawidłowej pozycji.

W przypadku skrzywień pomiędzy 20, a 25 stopni wg Cobba zaleca się noszenie gorsetu ortopedycznego. Gdy kąt wg Cobba przekracza 40-45 stopni konieczne może być leczenie operacyjne. 

W każdym przypadku skoliozy bezwzględnie zakazane są symetryczne ćwiczenia wyprostne, mające na celu wzmocnienie mięśni grzbietu, np. samoloty, nożyce, żabki, skrętoskłony. Niewskazane są zwisy i ćwiczenia w środowisku wodnym.

W przypadku podejrzenia skoliozy najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u lekarza, wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, a w sytuacji potwierdzenia skoliozy – skontaktowanie się z fizjoterapeutą, który dobierze indywidualnie odpowiedni zestaw ćwiczeń, a także wskaże właściwe postępowanie w życiu codziennym.

Skolioza (boczne skrzywienie kręgosłupa) - leczenie

Sposób leczenia skoliozy uzależniony jest od wieku pacjenta oraz stopnia zaawansowania wady postawy.

Gdy skolioza została wcześnie wykryta (czyli u osób z nieznacznym skrzywieniem) zalecana jest gimnastyka korekcyjna (szczególnie polecane są ćwiczenia na basenie). W niektórych przypadkach stosuje się gorsety ortopedyczne, które, naciskając na kręgosłup, wymuszają jego właściwe ustawienie, a tym samym zapobiegają dalszej jego deformacji. Nosi się je przez kilkanaście godzin na dobę lub tylko w nocy.

Lekarz może zlecić noszenie również gipsu korygującego, aparatów lub wyciągów. W przypadku skrzywień spowodowanych np. skróceniem jednej kończyny konieczne są wkładki ortopedyczne.

U chorych z dużym skrzywieniem (gdy kąt skrzywienia wynosi >60 stopni) konieczne jest leczenie operacyjne, z wszczepieniem metalowych aparatów i implantów. Zabieg najczęściej wykonuje się u nastolatków w wieku 13–15 lat, czasem również u dzieci młodszych. Niestety, operacja nie przywraca kręgosłupowi pełnej sprawności.

Dziecko z bocznym skrzywieniem kręgosłupa powinno spać na twardym materacu, a poduszka do spania powinna być mała. Dziecko powinno siedzieć na krześle z wyprofilowanym oparciem (wybrzuszonym na odcinku lędźwiowym), o regulowanej wysokości i podpórkach pod łokcie, a także przy biurku z kwadratowym lub prostokątnym blatem. Zarówno wysokość krzesła, jak i biurka musi być dostosowana do wzrostu dziecka. Gdy dziecko siedzi przy biurku, stopy powinny być oparte na podłodze, a przedramiona na blacie.

Przy skoliozie odradzana jest jazda konna. Wstrząsy powstające podczas uderzania pośladkami o siodło mogą przyczynić się do pogłębienia skrzywienia.

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

Monika Majewska

Konsultacja: Milena Kowalczyk