Metody LECZENIA ZAPALENIA STAWÓW: metotreksat, sterydy, terapia biologiczna

Na razie nie ma sposobu na to, żeby pozbyć się zapalenia stawów. Ale można je zatrzymać. Najnowszą metodą leczenia zapalenia stawów jest terapia biologiczna. Na czym polega i kiedy się ją stosuje?

Mimo postępu w badaniach nad reumatyzmem, nie do końca poznane są wszystkie jego przyczyny. Do szczególnie podstępnych należą przewlekłe choroby zapalne: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS). Dochodzi do nich wtedy, gdy układ odpornościowy, odpowiedzialny za zwalczanie w ustroju zarazków i komórek chorych, nagle zaczyna funkcjonować nieprawidłowo i własne zdrowe komórki błędnie rozpoznaje jako obce lub uszkodzone i zaczyna je niszczyć. Prowadzi to do stanu zapalnego i w konsekwencji dochodzi do zniszczenia stawu. Choroby te są zaliczane do grupy schorzeń autoimmunologicznych (autoagresywnych). Niektórzy specjaliści twierdzą, że może wywołać je silny stres, zaburzenia hormonalne czy zaziębienie. Mówi się też o skłonności rodzinnej, choć reumatyzm nie jest dziedziczny. I dopóki nie uda się znaleźć odpowiedzi na pytanie, jaka jest geneza choroby, lekarze będą tylko usuwali objawy, schorzenia, a nie jego przyczyny.

Leczenie zapalenia stawów: dla każdego inna terapia

Przewlekłym zapaleniom stawów towarzyszy silny ból, który staje się nie do zniesienia i potrafi wyłączyć z aktywnego życia. Chorzy są ciągle niewyspani, zmęczeni, a to powoduje rozdrażnienie, nawet stany depresyjne. Na dodatek choroba szybko postępuje i prowadzi do trwałych zmian w stawach, które uniemożliwiają wykonywanie codziennych czynności. Z czasem może zaatakować serce, płuca, nerki, układ nerwowy. Niestety, nie można cofnąć zmian, które dokonały się w obrębie stawu. Dlatego leczenie polega głównie na zapobieganiu lub przynajmniej opóźnieniu destrukcji i zmniejszeniu bólu. Niestety nie ma złotego środka, który każdego szybko postawiłby na nogi. Zapalenie stawów jest chorobą nieprzewidywalną. U każdego może rozwijać się inaczej, czasem daje nietypowe objawy. Każdy organizm rozmaicie też reaguje na farmaceutyki. Dlatego dobór skutecznej terapii potrafi zająć sporo czasu. Podstawą są leki, które wybiera się indywidualnie, zależnie od wieku, ogólnego stanu zdrowia, zaawansowania i przebiegu choroby. Stosuje się różne kombinacje i dawki preparatów. Leczenie trzeba kontynuować w różnych formach przez całe życie. Najważniejsze są leki modyfikujące przebieg choroby – mają zatrzymać lub zmniejszyć zapalenie. Pomagają w 60–80 proc. Mają tę wadę, że zaczynają działać dopiero po 2–6 miesiącach i mogą dawać objawy uboczne. Ale ponieważ skutki „czekania na cud” są dużo groźniejsze niż branie leków, należy je przyjmować zgodnie z zaleceniem i systematycznie kontrolować stan zdrowia.

Leczenie zapalenia stawów: metotreksat

Z powodu dużej skuteczności, wygody oraz względnie rzadkich działań niepożądanych najczęściej stosuje się dziś na świecie metotreksat. Najpierw zalecano go w leczeniu białaczek. Teraz podaje się też w zapaleniach stawów, ale w dużo mniejszych dawkach: 15–25 mg raz na tydzień (w nowotworach kilkakrotnie więcej), zwykle w tabletkach. Przeciwwskazań jest niewiele: ciężkie uszkodzenie wątroby, alkoholizm, otyłość, ciąża (kobiety powinny odstawić go na 4–6 miesięcy przed planowaną ciążą, a mężczyźni na 2–3 miesiące przedtem). Jednak ze względu na długą listę działań ubocznych wypisanych na ulotce pacjenci boją się tego preparatu. Specjaliści uspokajają, że informacje dołączone do tabletek odnoszą się do dużych dawek stosowanych przy nowotworach. Jeśli wiec ryzyko podzielimy przez dawkę i częstość zażywania leku, okaże się, że jest ono naprawdę niewielkie. Czasem dochodzi do podwyższenia aktywności enzymów wątroby we krwi. Ale dopiero gdy wynik 3-krotnie przekroczy normę, specjalista przerywa kurację. By zapobiec niedokrwistości, w czasie leczenia trzeba przyjmować kwas foliowy. Bardzo dobre efekty w leczeniu RZS przynoszą sole złota. Obecnie nie ma ich na rynku polskim, ale chorzy najbardziej zdeterminowani kupują ten lek za granicą. Bardzo ważną zaletą kuracji są długotrwałe, czasem wieloletnie, remisje choroby. Niestety, leki te często przynoszą powikłania, głównie alergie skórne, uszkodzenie szpiku oraz nerek. Jeżeli nie pomaga jeden preparat przyjmowany przez chorego w pełnej dawce, wtedy lekarz próbuje włączyć kolejny lek modyfikujący przebieg choroby. Najczęściej dodawana jest arechina, cyklosporyna czy leflunomid (ten lek zaleca się już na początku leczenia, jeżeli pacjent nie może przyjmować metotreksatu).

Leczenie zapalenia stawów: siła sterydów

W okresie nasilenia choroby czasem do leków modyfikujących trzeba włączyć małe dawki sterydów, zwykle doustnie (10–15 mg dziennie). Szybko hamują zapalenie, przynosząc ulgę (zmniejszają obrzęki, łagodzą ból). Ale mają liczne działania uboczne (np. utrata masy kostnej, ryzyko nadciśnienia, cukrzycy, depresji). Dlatego podaje się je w najmniejszej skutecznej dawce i zaraz po uzyskaniu poprawy stopniowo ja zmniejsza. Aby zapobiec osteoporozie, osoby przyjmujące sterydy powinny zażywać 800–1000 mg wapnia z 400–800 jednostkami witaminy D dziennie.

Terapia biologiczna

To najnowsza, bardzo skuteczna forma leczenia. Ale z powodu wysokiej ceny leki biologiczne są zalecane tym osobom, którym nie pomagają inne preparaty. Terapie prowadzi się w niektórych ośrodkach zajmujących się leczeniem reumatyzmu, pod okiem doświadczonych specjalistów. Istotą leczenia preparatami Remicade i Enbrel jest blokowanie aktywności cytokin (białka przenoszące sygnał o zapaleniu). Pierwszy podaje się w warunkach szpitalnych w formie kroplówki według schematu: wlew, następny po 2 tygodniach, potem po 6 i co 8. Jednocześnie przyjmuje się metotreksat. Drugi preparat podaje się podskórnie raz na tydzień. Są też leki biologiczne, które niszczą limfocyty biorące udział w procesie chorobotwórczym. W Polsce – Mab Thera. Podaje się ją dożylnie tylko 2 razy w odstępie 2 tygodni, poprawa utrzymuje się nawet do 8–9 miesięcy. W Polsce, ze względu na koszt, kurację biologiczną stosuje się do uzyskania poprawy (zwykle lek zaczyna działać po 3 miesiącach), która określa się na podstawie współczynnika DAS 28 (bada się 28 stawów). Oblicza się go w dość skomplikowany sposób. Wynik poniżej 2,6 świadczy o remisji choroby, 2,6–3,2 o średniej aktywności, a ok. 5, ze choroba jest bardzo aktywna. Leki biologiczne odstawia się przy wskaźniku mniejszym niż 2,6. Jeśli zapalenie powróci, terapie można powtórzyć.

miesięcznik "Zdrowie"