ŁĄKOTKA - kiedy usunąć a kiedy zastąpić IMPLANTEM

Usunięcie zniszczonej łąkotki uwalnia od bólu, ale z czasem prowadzi do zwyrodnień w stawie kolanowym. Dlatego ratuje się ją za wszelką cenę. Gdy się to nie uda, zastępuje się ją implantem.

Panuje przekonanie, że uraz łąkotki zdarza się tylko sportowcom. Tymczasem to nieprawda. Może dojść do niego nawet u tych osób, które stronią od sportu. Czasami bowiem łąkotka pęka podczas wykonywania codziennych czynności. W kolanie znajdują się właściwie dwie łąkotki: przyśrodkowa i boczna. Są to elastyczne twory chrzęstno-włókniste zbudowane głównie z kolagenu, przypominające wyglądem półksiężyc. Jego końce to róg przedni i tylny, centrum zaś to trzon. Tylko 1/3 łąkotki, przylegająca do torebki stawowej, jest dobrze ukrwiona, a zatem także dobrze odżywiana. W dalszej jej części odżywianie słabnie, a wraz z nim maleje szansa na to, że łąkotka się zrośnie, gdy pęknie. Niegdyś uważano, że jej usunięcie nie pociąga za sobą poważnych konsekwencji. Potem zrewidowano ten pogląd, ponieważ okazało się, że łąkotki pełnią ważne funkcje. Są amortyzatorem, bo przejmują na siebie znaczną część obciążeń stawu kolanowego podczas ruchu. Chronią chrząstki stawowe kości piszczelowej i udowej przed ścieraniem się. Stabilizują kolano, są bowiem rodzajem ogranicznika ruchu.

Chrząstki z czasem się zużywają

U młodych ludzi do uszkodzenia łąkotki dochodzi wskutek bardzo silnego urazu, najczęściej podczas jazdy na nartach lub gry w piłkę. Ale po czterdziestce może ona pęknąć podczas kucania czy wskutek poślizgnięcia się na oblodzonym chodniku. W miarę upływu czasu łąkotka bowiem się zużywa, zwłaszcza gdy uprawiamy dyscypliny sportowe związane z bieganiem i skakaniem. Pojawiają się w niej zmiany zwyrodnieniowe. Poza tym traci elastyczność, ponieważ maleje w niej ilość kolagenu i wody (tak jak w skórze).

Łąkotka - symptomy uszkodzenia

• Ból kolana nie jest jedynym objawem kłopotów z łąkotką. Mogą mu towarzyszyć inne dolegliwości, które sugerują rodzaj jej uszkodzenia. Jeśli przybiera ono postać tzw. rączki od wiadra, nogi nie można wyprostować. W tym wypadku łąkotka pęka tuż przy samej torebce stawowej i trzyma się tylko rogami. Wysuwa się wtedy do przodu, blokując staw kolanowy.
• Dla uszkodzenia zwanego języczkiem charakterystyczne jest chwilowe blokowanie się stawu, chrupanie i uczucie przeskakiwania w kolanie, którym towarzyszy ból. Dolegliwości te związane są z przesuwaniem się oderwanego fragmentu łąkotki.
• W przypadku najczęstszych uszkodzeń spowodowanych zmianami zwyrodnieniowymi występuje ból w szparze stawowej, odczuwany po bokach kolana. Zdarza się też, że łąkotka pęka w poziomie. Wówczas płyn stawowy wciska się w tę szparę i uciska na zakończenia nerwowe w torebce stawowej, co powoduje silny ból. Wszystkim typom uszkodzeń z reguły towarzyszy obrzęk kolana oraz wysięk. 
• Aby potwierdzić uraz łąkotki, lekarz przeprowadza tzw. testy łąkotkowe. Później zleca wykonanie USG i rezonansu magnetycznego. Ale wyniki tych badań dopiero w połączeniu z objawami klinicznymi pozwalają na postawienie diagnozy.

Pęknięta łąkotka wymaga zszycia

Pęknięta łąkotka drażni błonę maziową, stąd ból i wysięk w kolanie. Podrażnia jednak także chrząstki stawowe, co przyśpiesza ich ścieranie, dlatego uszkodzone łąkotki trzeba leczyć, w 90 proc. przypadków operacyjnie. Tylko u małych dzieci i bardzo młodych ludzi zdaje egzamin leczenie zachowawcze, które może doprowadzić do samoistnego zrośnięcia się łąkotki.
W pozostałych przypadkach trzeba ją zszyć. Obecnie podczas takiego zabiegu wykorzystuje się artroskopię (wziernikowanie), stosunkowo mało inwazyjną metodę operacyjną. Efekty zależą od strefy, w której doszło do pęknięcia. Jeśli łąkotka jest dobrze unaczyniona, zabieg z reguły kończy się sukcesem. W strefie pośredniej, nieco gorzej odżywionej, prawdopodobieństwo utworzenia się zrostu wynosi 50 proc. Natomiast w części w ogóle nieunaczynionej szansa na wygojenie jest nikła, dlatego wyjmuje się uszkodzony fragment łąkotki. Unika się usuwania jej w całości, bo prowadzi to do zmian zwyrodnieniowych w stawie kolanowym. Zabieg taki wykonuje się więc w ostateczności, kiedy zniszczenia są tak duże, że nie ma już co zszywać.

Jak uratować kolano

• W miejsce usuniętej łąkotki można wszczepić naturalną, pochodzącą od dawcy. Nie ma gwarancji, że długo posłuży nowemu właścicielowi, bo żeby była całkowicie bezpieczna, trzeba ją wysterylizować promieniami gamma, które obniżają jej wytrzymałość (niszczą włókna kolagenu).
• Znacznie lepsze jakościowo są łąkotki mrożone, ale w ich wypadku istnieje – co prawda niewielkie – ryzyko przeniesienia infekcji  z nieżyjącego dawcy na biorcę przeszczepu. 
• Innym rozwiązaniem są implanty kolagenowe przypominające gąbkę. W znajdujące się w nich otworki z czasem wrastają komórki biorcy.
• Po kilku miesiącach (do roku) naturalna tkanka zastępuje implant (kolagen, z którego jest zbudowany, wchłania się). Taka rekonstrukcja tej części stawu kolanowego jest jednak bardzo droga, a że stosowana jest od niedawna, nie ma dowodów na długoletnią jej skuteczność. Ale wciąż trwają badania nad nowymi rozwiązaniami.
• Pracuje się również nad implantami, które idealnie będą pasowały do konkretnego kolana i wytrzymają obciążenia w stawie przez całe lata. Zaawansowane są też badania nad membraną kolagenową nasączoną czynnikami wzrostowymi uzyskanymi z krwi własnej pacjenta lub komórkami macierzystymi pochodzącymi z jego szpiku, która umożliwi regenerację zniszczonej łąkotki.