Duże badanie nie pozostawia złudzeń. Te suplementy nie chronią seniorów przed złamaniami

Niewątpliwie osoby starsze powinny pilnować odpowiedniego poziomu wapnia i wit. D w organizmie. Mitem jest jednak dość powszechne przekonanie, że dzięki suplementom tych składników można uniknąć złamań osteoporotycznych. Tak przynajmniej donosi CNN, powołując się na ustalenia zespołu naukowców, którzy szukali właściwej dawki profilaktycznej.

Już w 2013 roku, w prestiżowym czasopiśmie "Lancet", naukowcy z Uniwersytetu w Auckland (Nowa Zelandia) podważyli powszechne przekonanie o roli suplementacji witaminy D w profilaktyce osteoporozy.

Po przeanalizowaniu danych z 23 badań z udziałem około czterech tysięcy osób zdrowych, które były poddane średnio dwuletniej obserwacji w kierunku rozwoju osteoporozy (m.in. wykonywano u nich badanie gęstości kości), opublikowali zaskakujące wnioski.

U badanych z różnych zakątków świata (m.in. z Wielkiej Brytanii, USA, Australii, Holandii, Finlandii i Norwegii) nie stwierdzono zależności między suplementacją witaminy D, a gęstością kości i ochroną przed osteoporozą.

Wówczas jednak sugerowano, istnieje zapewne związek między złamaniami osteoporotycznymi, a zażywaniem witaminy D przez seniorów, ale przede wszystkim wtedy, gdy równocześnie przyjmują odpowiednią dawkę wapnia.

Tymczasem zgodnie z najnowszymi doniesieniami CNN to też nie jest takie pewne.

Witamina D i wapń - jaka dawka ochroni kości przed złamaniem?

Na powyższe pytanie miała odpowiedzieć specjalnie powołana grupa zadaniowa U.S. Preventive Services i opracować oficjalne amerykańskie wytyczne dotyczące optymalnej dawki witaminy D oraz wapnia dla seniorów w profilaktyce upadków i złamań kości.

Ostatnie oficjalne zalecenia w tym zakresie pochodziły z 2018 roku, ale dotyczyły wyłącznie kobiet ze względu na ówczesną zbyt małą grupę badanych mężczyzn. Wskazania dla kobiet też budziły wątpliwości co do metodologii badań, stąd decyzja o ich aktualizacji zapadła już wkrótce po publikacji.

Po 6 latach wnioski zespołu są jednak co najmniej zaskakujące:

Kiedy wydawaliśmy zalecenie z 2018 r., nie mieliśmy wystarczającej liczby mężczyzn uczestniczących w badaniach nad związkiem między złamaniami i upadkami a przyjmowaniem witaminy D. Teraz danych dotyczących obu płci mamy wystarczająco dużo, by wyciągnąć przynajmniej kilka wniosków, ale najważniejszy jest taki: to nie jest pomocne pod względem profilaktyki

– stwierdził członek grupy zadaniowej dr Goutham Rao, przewodniczący Wydziału Medycyny Rodzinnej i Zdrowia Społecznego oraz główny specjalista ds. doświadczeń klinicznych w Systemie Opieki Zdrowotnej Szpitali Uniwersyteckich w Cleveland.

Ekspert dodał, że od zespołu oczekiwano, by ustalił, jak wysokie powinny być dawki dla seniorów: "Odkryliśmy jednak, że w naszych wynikach nie było żadnej dawki, która wiązałaby się z jakimikolwiek korzyściami".

Seniorzy nie powinni rezygnować z suplementacji witaminy D i wapnia

Dr Goutham Rao podkreśla zarazem, że zapobieganie upadkom i złamaniom u osób starszych, to nie jest podstawowa rola witaminy D i wapnia.

Pozostają nadal niezbędnymi składnikami odżywczymi. Witamina D pomaga organizmowi wchłaniać wapń i korzystnie wpływa między innymi na układ odpornościowy, mózg oraz wydajność mięśni.

Nikt z nas nie sugeruje, by nie przyjmować witaminy D i wapnia. To wciąż bardzo ważne dla zdrowia kości, dla zdrowia mózgu, dla całego organizmu. Tylko w odniesieniu do złamań i upadków nie zauważyliśmy korzyści

- podkreśla dr Rao.

Naukowcy nie chcą jednak milczeć w tym temacie, gdy mają dość mocne dowody. Chcieliby też, aby osoby zagrożone osteoporozą sięgały po metody profilaktyczne, które naprawdę działają.

Przyjmowanie suplementów witaminy D nie skutkowało "znacznie niższym ryzykiem" złamań wśród osób w średnim i starszym wieku.

Spożywanie zalecanych 2000 IU (jednostek międzynarodowych) dziennie witaminy D3 bez wapnia w ciągu ponad pięciu lat nie zmniejszyło całkowitej liczby złamań, złamań szyjki kości udowej, nadgarstka lub miednicy.

Odkryliśmy, że suplementacja witaminą D w porównaniu z placebo w największym randomizowanym badaniu kontrolnym – obejmującym 25 871 dorosłych z 50 stanów – nie zmniejszyła ryzyka złamań, i to u ogólnie zdrowych osób w średnim i starszym wieku

- mówi Meryl LeBoff, profesor medycyny w Harvard Medical School, szefowa sekcji wapnia i kości na Wydziale Endokrynologii, Cukrzycy i Nadciśnienia w Brigham.

Ekspertka ostrzega jednak, by tych wyników nie uogólniać, bo niewykluczone, że w grupie dorosłych z poważnym niedoborem witaminy D, niską masą kostną i osteoporozą czy zespołem złego wchłaniania, byłyby zupełnie inne.

Sprawdź objawy niedoboru witaminy D

Zobacz galerię 5 zdjęć

Jak zapobiegać złamaniom u seniorów

Czyli: spore badania, analizy, a wnioski bardzo ostrożne. Nadal seniorzy powinni suplementować wit. D i wapń, chociaż nie ma uniwersalnej dobrej dawki i zapewne najlepiej uzgodnić ją z lekarzem, w oparciu o indywidualne potrzeby. Np. twoje zapotrzebowanie rośnie, gdy pojawiają się problemy z wchłanianiem, masz nadwagę etc.

W Polsce seniorom zaleca się zwykle standardowo do 2000 IU witaminy D, ale osobom po 75 roku życia już powyżej 4000IU.

Co do upadków, amerykańskie ustalenia też nie zaskakują zbyt mocno. Od dawna podejrzewano, że częste upadki u seniorów, pierwotna przyczyna wielu złamań, mają silny związek z chorobami neurologicznymi i kardiologicznymi, a nie siłą kości czy poziomem witaminy D. Znaczenie ma też ogólna sprawność seniora, siła mięśni, które pomagają trzymać się w pionie.

Kiedy jednak kości są osłabione osteoporozą, łamią się z byle powodu, nawet samoistnie.

Osteoporozy nie leczy się po prostu wapniem i wit. D, chociaż są stosowane uzupełniająco. Podstawowe leki to bisfosfoniany, a skuteczność terapii zależy od momentu rozpoznania. Często złamanie jest dopiero pierwszym sygnałem problemu, więc leczenie okazuje się trudne.

Czytaj zdecydowanie więcej o osteoporozie i diagnostyce

Zdaniem grupy zadaniowej, osoby starsze, które chcą zmniejszyć ryzyko upadków i złamań, powinny przechodzić badania przesiewowe w kierunku osteoporozy i dbać o regularną aktywność fizyczną. Diagnostyka jest szczególnie ważna w przypadku kobiet w wieku 65 lat i starszych. Jeśli ktoś ma osteoporozę, właściwa farmakoterapia, może zapobiec złamaniom.

Nasze zalecenie koncentruje się na zapobieganiu upadkom i złamaniom. Właśnie dlatego chcemy podkreślić, że witamina D i wapń nie są pomocne w tym zakresie. Są jednak rzeczy, które możesz zrobić: badaj się profilaktycznie w kierunku osteoporozy i zadbaj o odpowiednie ćwiczenia fizyczne

- podsumowuje dr Goutham Rao.

Eliza Dolecka